Эстәлеккә күсергә

Хәлифәлек

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Хәлифәлек
Рәсем
Ойошма етәксеһенең вазифаһы хәлифә
Хөкүмәт башлығы вазифаһы хәлифә
 Хәлифәлек Викимилектә

Хәлифәлек (ғәр. خلافة‎ — алмаштырыу, мираҫ ҡалдырыу‎) — тәүҙә Мөхәммәт пәйғәмбәр үлгәндән һуң ойошторолған һәм һуңынан хәлифәләр («вариҫтары») етәкселек иткән ғәрәп-мосолман дәүләте, шулай уҡ теократик ислам дәүләте системаһы[1].

Хәлифәлектәр исемлеге

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тарихи хәлифәлектәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Атамаһы Баш ҡалаһы Йылдар Территорияһы Алдараҡ булған
дәүләттәр
Аратабанғы
дәүләттәр
Хәлифәләр
(династиялар)
Ғәрәп хәлифәлеге

630—656: Мәҙинә
656—661: Әл-Күфә
661—750: Дамаск
750—762: Әл-Күфә
762—836: Бағдад
836—892: Сәмәррә
892—1258: Бағдад
1259—1517: Ҡаһирә

630 — 1517
Ғәббәсиҙәр
хәлифәлеге

Мәҙинә мәхәлләһе
Сәсәниҙәр дәүләте
Византия империяһы
Гассаниды
Вестготтар короллеге
Кавказ Албанияһы
Хорезм
Согдиана

Иҙрисиҙар
Аглабиды
Тахириды
Тулуниды
Ғосман хәлифәлеге (Ғосман империяһы).

Хаҡ хәлифәләр
Өмәүиҙәр
Ғәббәсиҙәр

Хаҡ хәлифәлек

630—656: Мәҙинә
656—661: Мәҙинә мәхәлләһе

630—661

Мәҙинә мәхәлләһе
Сәсәниҙәр дәүләте
Византия империяһы

Өмәүиҙәр хәлифәлеге Хаҡ хәлифәләр
Өмәүиҙәр хәлифәлеге 661—750: Дамаск 661—750 Хаҡ хәлифәлек

Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге
Кордова әмирлеге

Өмәүиҙәр
Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

750—762: Әл-Күфә
762—836: Бағдад
836—892: Сәмәррә
892—945: Бағдад

750—945 Өмәүиҙәр хәлифәлеге

Буидтар

Ғәббәсиҙәр
Буидтар хакимлығы аҫтында Ғәббәисҙәр хәлифәләре

Баш ҡала һәм хәлифәләр резиденцияһы 945—1055: Бағдад

945—1055 Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

Сәлжүктәр дәүләте

Шаханшахи аль-азам малик аль-мулук — Буидтар.
Хәлифәләр-Ғәббәсиҙәр
Сәлжүкиҙәр хакимлығы аҫтындағы Ғәббәсиҙәр хәлифәләре (Сәлжүк империяһы)

Баш ҡала —
1043—1051:Рей
1051—1118:Исфахан
1118—1194: Хәмәдан (көнбайыш)
1118—1153: Мерв (көнсығыш)
Хәлифәләр резиденцияһы —
1055—1124: Бағдад

1055—1124 Буидтар

Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

«Шәреҡ һәм Мәғрип батшалары» — Сәлжүкиҙәр.
Хәлифәләр-Ғәббәсиҙәр.
Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

1124—1127: Бағдад

1124-1127 Сәлжүк империяһы Государство Зангидов Ғәббәсиҙәр
Аббасидские халифы под покровительством Зангидов (Государство Зангидов).

1127—1174: Бағдад

1127-1174 Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге Әйүбиҙәр солтанлығы
Ғәббәсиҙәр
Әйүбиҙәр ҡурсалауында Ғәббәсиҙәр хәлифәләре.

1174—1194: Бағдад

1174-1194 Государство Зангидов Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге Ғәббәсиҙәр
Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

1194—1258: Бағдад

1194-1258 Әйүбиҙәр солтанлығы Хүләгүҙәр дәүләте Ғәббәсиҙәр
Ғәббәсиҙәр хәлифәләре Мысыр солтаны ҡарамағында (Мәмлүк солтанлығы)

Баш ҡала һәм хәлифәләр резиденцияһы - 1259—1517: Ҡаһирә

1259—1517 Әйүбиҙәр

Ғосман империяһы

Мәмлүк солтандары — Бахриттар,Бурджиттар.
Хәлифәләр-Ғәббәсиҙәр.
Ғосман империяһы[2]

1299—1329: Сёгют
1329—1365: Бурса
1365—1453: Эдирне
1453—1922: Истанбул

1517—1923

Конья солтанлығы
Византия империяһы
Серб деспотовинаһы

Төркиә
Мысыр солтанлығы
Хижәз (короллек)
Асир (әмирлек)
Йеменское Мутаваккилийское королевство
Сүриә ғәрәп короллеге
Месопотамия (мандат территорияһы)
Көнбайыш Әрмәнстан хакимиәте
Понт (республика)
Фәләстиндә британ мандаты

Ғосмандар
Төркиә

Баш ҡала — Анкара
Хәлифәләр резиденцияһы — Истанбул

1923—1924

Ғосман империяһы

1924 йылдың 3 мартында Ғосман хәлифәлеге бөтөрөлә.
Ғосман хәлифәлеген бөтөрөү 1924 йылда хәлифәләрҙең өҙлөкһөҙ сылбырын юҡ итә. Ҡаһирәлә һәм Мәккәлә уҙғарылған конференциялар был институттың ролен асыҡлай алмаған, ә хәҙерге Төркиәлә барлыҡҡа килгән секурлаштырыуға тенденция әкренләп башҡа мосолман донъяһында көс йыя башлай.

Хәлифә-Абдулмәжит II.
Төрөк Республикаһы президенты — Мостафа Кәмал Ататөрк.

Танылмаған һәм үҙ аллы иғлан ителгән хәлифәлектәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Атамаһы Баш ҡалаһы Годы Территорияһы Алдараҡ булған
дәүләттәр
Артабанғы
дәүләттәр
Хәлифә
Кордова хәлифәлеге Кордова 929—1031 Кордова әмирлеге Тайфа Өмәүиҙәр
Иҙрисиҙар хәлифәлеге

786—828: Тлемсен
828—985: Фес

786—985 Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

Кордова хәлифәлеге

Иҙрисиҙар
Фатимиҙар хәлифәлеге

909—969: Мәхдиә
969—1171: Ҡаһирә

909—1171 Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге

Әйүбиҙәр
Альмохады

Фатимиҙар
Альмохадcкий халифат

1145—1147: Севилья
1147—1269: Марракеш

1121—1269 Фатимииҙар хәлифәлеге Хафсидский халифат Альмохады
Хафсидский халифат

Тунис

1229—1574 Альмохадcкий халифат Ғосман империяһы Хафсиды
Сокото хәлифәлеге

1804: Гуду
1804—1850: Сокото
1850: Бирнин-Конни
1851—1902: Сокото
1903: Бурми

1809—1903 Төньяҡ Нигерия һәм Камерун Нигерия протектораты Сокото хәлифәләре
Мәхди хәлифәлеге

Эль-Обейд

1881—1898 Египетский хедиват Англия-Мысыр Суданы Абдуллах ибн Мухаммад ат-Таиша
Шарифский халифат
(Хижәз[3])
Мәккә 1924 Ғосман империяһы Нәжд һәм Хижәз Хусейн ибн Али аль-Хашими
«Ислам дәүләте»
[4]
Эр-Ракка (29.06.2014 — 16.06.2017)[5]
Меядин (16.06.2017 — 14.10.2017)[6]
Эль-Кайм (14.10.2017 — 26.10.2017)[7]
Абу-Кемаль (26.10.2017 — 4.11.2017)[8][9]
Рава (4.11.2017 — 17.11.2017)[10]
Хаджин (4.11.2017 — 15.12.2018)
Аль-Марашида[en] (15.12.2018 — 07.02.2019)
Аль-Багхуз Фавкани (07.02.2019 — 23.03.2019)
Әүҙем фазаһы: 2014—2019

Йәшерен рәүештә: 2019—х. в.

Сүриә, Афғанстан, Йәмән
Ливан (2017 йылға тиклем), Ливия (2016 йылға тиклем), Сүриә (2019 йылға тиклем), Ираҡ (2017 йылға тиклем), Йәмән, Cомали, Нигерия, Афғанстан, Мозамбик, Мали, Нигер, Чад, Мысыр һәм Пакистан территорияларының бер өлөшө. Абу Бакр аль-Бағдади (2014—2019)
Абу Ибрагим аль-Хашеми аль-Кураши (2019 — 3 февраля 2022)
  1. Халифат — Исламское государство
  2. Османская империя стала халифатом после получения турецким султаном титула халифа в 1517 году.
  3. Основано в 1916 году; в 1924 году король принял титул халифа.
  4. Үҙ аллы иғлан ителгән дәүләт; бер ниндәй ил менән танылмаған
  5. Ben Hubbard. Life in a Jihadist Capital: Order With a Darker Side (24 июль 2014). 5 сентябрь 2014 тикшерелгән.
    Instead, he took his remaining cash east and moved to a neighboring city, Raqqa, the de facto capital of the world’s fastest growing jihadist force
  6. СМИ: Сирийский город Эль-Маядин стал новой столицей ИГ. RT (16 июнь 2017). Дата обращения: 16 июнь 2017.
  7. Sarah Benhaida with Ahmad al-Rubaye. Iraq forces launch 'last big fight' against IS. Rudaw (26 октябрь 2017). Дата обращения: 27 октябрь 2017.
  8. Anti-IS forces converge on Syria border town. Yahoo Singapore News (4 ноябрь 2017). Дата обращения: 5 ноябрь 2017.
  9. Syrian army & allies capture last major ISIS held town in Syria. RT. TV-Novosti. Дата обращения: 8 ноябрь 2017.
  10. Drone footage of ISIS militants fleeing al-Qaim city after the… | Facebook

Ҡалып:Династии халифов