Edukira joan

Amorru (gaixotasuna)

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.
Amorru (gaixotasuna)
Deskribapena
Motacentral nervous system viral disease (en) Itzuli, Lyssavirus infection (en) Itzuli, gaixotasun biriko kutsakorra
Rhabdoviridae infectious disease (en) Itzuli
Espezialitateainfektologia
Albaitaritza
Arrazoia(k)rabies virus (en) Itzuli
Sintoma(k)paralisia, hydrophobia (sign) (en) Itzuli, Haluzinazioa, insomnioa, mina, hotzikara, oka, irritability (en) Itzuli, hyperactivity (en) Itzuli, buruko mina, parestesia, beldurra, bihotz-biriketako geldialdia, arnasketa gelditzea, irritability (en) Itzuli, gehiegizko listu-jariatzea, fotofobia, phonophobia (en) Itzuli, increase (en) Itzuli, increase (en) Itzuli, Midriasia
sukarra
Sortzen duentzefalitisa
mielitisa
Patogenoaren transmisioaukitzeen bidezko kutsapen
animaliaren hozkada
Honen izena daramarage (en) Itzuli eta txakur
Identifikatzaileak
GNS-10-MKA82.9, A82, A82.1 eta A82.0
GNS-9-MK071
DiseasesDB11148
MedlinePlus001334
eMedicine001334
MeSHD011818
Disease Ontology IDDOID:11260

Amorrua edo errabia gaixotasun infekziosoa da, nerbio-sistema kaltetzen duena. Birus batek eragiten du, ARN motakoa, amorruaren birusa hain zuzen ere.

Louis Pasteurek sortu zuen eritasun honen aurkako txertoa 1885ean.

Amorruaren eragilea Errabdobirusen taldeko birusa da. Birus hauek ARN dute material genetiko gisa eta simetria helikoidaleko kapsidea.

Amorruaren kasu gehienak garapen bidean dauden herrialdeetan gertatzen dira, hots, Afrikan, Asian eta Hego Amerikan. Amorruaren ondorioz mundu osoan 45.000 lagun inguru urtero hiltzen direla kalkulatzen da.

Euskal Herrian amorrua aitortu beharreko gaixotasuna da, azken 30 urteetan kasu bakar bat agertu ez den arren.

Txertatu gabeko txakurrak amorruaren bektoreak izan daitezke.

Amorrua zoonosia da, hau da, animaliek transmititutako gaitza. Amorruaren birusak animaliak infektatzen ditu, eta hauek bektore moduan jarduten dute. Animalia gaixoen listuan agertu ohi da birusa, eta haginkada baten bidez pasatzen da gizakira.

Animalia basatiak zein etxeko animaliak amorruaren bektoreak izan daitezke. Batez ere otsoak, txakurrak, azeriak, mofetak, mapatxeak, katuak eta saguzarrak (azken hauek aerosolen bitartez ere kutsa dezakete).

Haginkada egin ondoren birusa inokulazio puntuan ugaltzen da, eta hortik -poliki bada ere- nerbio-sistemara abiatzen da. Hilabeteak pasatzen dira birusa nerbio-sisteman sartu arte, eta fase horretan gaixoak ez ditu sintomak garatzen, edo sintoma arinak besterik ez. Bizkarrezur-muinera iristerakoan, aldiz, birusa azkar abiatzen da burmuinetara. Bertan, neuronak kaltetzen ditu eta entzefalitisa sortzen du. Honek, muskuluen espasmoekin batera, gaitzaren ondorio larriak dakartza, heriotza eragingo dutenak.

Sintoma klinikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Amorruak jotako gaixoa

Aipatu denez amorruaren inkubazio-epea oso luzea izan daiteke, urtebeteraino. Batzuetan, berriz, lehenago bukatzen da, bi hilabeteetan. Inkubazio-epea nerbio-sistemara ailegatu arte birusak behar duen denbora izaten da, sintomarik gabeko epea.

Burmuinetara iristerakoan lehenengo sintoma nabariak agertzen dira, neurologikoak batik bat: sukarra, ondoeza, herstura, depresioa, eztarriko espasmoak, gehiegizko listu-ekoizpena, buruko-asaldura handia..., koma-egoeran bukatzen direnak. Heriotza arnas aparatuaren paralisiak eragin ohi du.

Tratatu ezean amorrua hilgarria da beti. Birusaren aurkako tratamendu bakarra immunizazioan datza. Animalia amorratuaren haginkadaren ondoren immunizazio bikoitza duen tratamendua aplikatzen da:

  • amorruaren aurkako immunoglobulina ematen zaio gaixoari, gizakitik lortutako immunoglobulina espezifikoa, alegia. Immunizazio pasiboa da hori, jasotako antigorputzek birus arrotza suntsi dezaten.

Gaitzaren inkubazio epea luzea denez, immunizazio aktiboa oso eraginkorra da, txertoa jartzen denetik 3-4 asteetan antigorputzak sortzen baitira. Birusa nerbio-sistemara iritsi denean, aldiz, immunizazioak ez du ezertarako balio.

Profilaxi mailan etxe-abereen txertaketak oso eraginkorra dela erakutsi du, herrialde garatuetan amorrua desagerrarazi baitu.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo-estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]