Saltar ao contido

Dalai Lama

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Tenzin Gyatso, 14° Dalai Lama.

Dalai Lama,[1][2] é un monxe da escola Gelug ou "Sombreiro Amarelo" do budismo tibetano,[3] a máis nova das escolas do budismo tibetano[4] fundada por Je Tsongkhapa. O décimo cuarto e actual Dalai Lama é Tenzin Gyatso.

O Dalai Lama é considerado sucesor dunha liña de tulkus,[1] é dicir, encarnacións de Avalokiteśvara,[2] o Bodhisattva da Compaixón.[5] O nome é unha combinación da palabara mongol dalai que significa "océano" e a palabra tibetana བླ་མ་ (bla-ma) "mestre, mentor". A palabra tibetana "lama" correspóndese coa palabra sánscrita "gurú".[6]

Dende 1642 até a década de 1950 (agás dende 1705 a 1750), o Dalai Lamas ou o seu rexente dirixiu o Goberno Tibetano ou Ganden Phodrang que domina a meseta tibetana dende Lhasa con diversos graos de autonomía. Este goberno foi, polo xeral, suxeito de patronazgo e protección dos reis mongois dos khanatos de Khoshut e Dzungar (1642-1720) e dos emperadores manchús da Dinastía Qing (1720-1912).[7]

Os budistas tibetanos consideran que os Dalai Lama son emanacións do Buddha Avalokiteśvara, aínda que non é un mestre Buddha senón un Bodhisattva, é o patrón do Tíbet e crese que, tras a súa morte, a súa conciencia sutil tarda un intervalo de corenta e nove días, polo menos, para nacer de novo nun neno que xa desde o seu nacemento pode dar sinais do seu carácter especial. Avalokiteśvara é unha deidade importante para o budismo tibetano e é considerado nos ensinos vajrayāna como un buda. En cambio, para os ensinos mahāyāna é visto máis ben como un bodhisattva de elevado nivel.

Tras a morte do Dalai Lama, o Panchen Lama encárgase de recoñecer a súa reencarnación, ou tulku (normalmente un neno) por estes sinais, quen pasará a ser o novo Dalai Lama. Á súa vez, o Dalai Lama debe recoñecer á reencarnación do Panchen Lama tras a morte deste.

Lista de Dalai Lama

[editar | editar a fonte]

Ao longo da historia téñense recoñecido 14 reencarnacións do Dalai Lama:

Nome Imaxe Vida[8] Recoñecido Entronizamento Tibetano/Wylie Pinyin tibetano/Chinés Escrituras alternativas Lugar de nacemento[8]
1 Gendun Drup 1391–1474 N/A[9] དགེ་འདུན་འགྲུབ་
dge 'dun 'grub
Gêdün Chub
根敦朱巴
Gedun Drub
Gedün Drup
Shabtod (U-tsang)
2 Gendun Gyatso 1475–1542 N/A[9] དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge 'dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco
根敦嘉措
Gedün Gyatso
Gendün Gyatso
Tanag Segme (U-tsang)
3 Sonam Gyatso 1543–1588 ? 1578 བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam Gyaco
索南嘉措
Sönam Gyatso Tolung (U-tsang)
4 Yonten Gyatso 1589–1617 ? 1603 ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain Gyaco
雲丹嘉措
Yontan Gyatso, Yönden Gyatso Mongolia
5 Ngawang Lobsang Gyatso 1617–1682 1618 1622 བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco
羅桑嘉措
Lobzang Gyatso
Lopsang Gyatso
Chingwar Taktse (U-tsang)
6 Tsangyang Gyatso 1682–1706 1688 1697 ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
倉央嘉措
Tsañyang Gyatso
Mon Tawang, India
7 Kelzang Gyatso 1708–1757 ? 1720 བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco
格桑嘉措
Kelsang Gyatso
Kalsang Gyatso
Lithang (Kham)
8 Jamphel Gyatso 1758–1804 1760 1762 བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco
強白嘉措
Jampel Gyatso
Jampal Gyatso
Thobgyal (U-tsang)
9 Lungtok Gyatso 1805–1815 1807 1808 ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog Gyaco
隆朵嘉措
Lungtog Gyatso Dan Chokhor (Kham)
10 Tsultrim Gyatso 1816–1837 1822 1822 ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim Gyaco
楚臣嘉措
Tshültrim Gyatso Lithang (Kham)
11 Khedrup Gyatso 1838–1856 1841 1842 མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub Gyaco
凱珠嘉措
Kedrub Gyatso Gathar (Kham)
12 Trinley Gyatso 1856–1875 1858 1860 འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
'phrin las rgya mtsho
Chinlai Gyaco
成烈嘉措
Trinle Gyatso Lhoka (U-tsang)
13 Thubten Gyatso 1876–1933 1878 1879 ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco
土登嘉措
Thubtan Gyatso
Thupten Gyatso
Dagpo Langdun (U-tsang)
14 Tenzin Gyatso nado en 1935 1937 1950
(actualmente no exilio)
བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan 'dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco
丹增嘉措
Tenzing Gyatso Taktser, Kumbum (Amdo)

Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, Ngawang Yeshey Gyatso, declarado o 28 de xuño de 1707, cando contaba con 25 anos de idade, por Lha-bzang Khan como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.[10][11][12]

Futuro da posición

[editar | editar a fonte]

Tradicionalmente, o Dalai Lama foi o líder espiritual e temporal do Tíbet; Tenzin Gyatso, actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da China maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal. Tamén indicou que a institución podería ser abolida no futuro e que o próximo Dalai Lama se podería atopar fóra do Tíbet ou ser unha muller[13]. O goberno chinés reclámase como o único autorizado para escoller o vindeiro Dalai Lama.[14]

  1. 1,0 1,1 Dictionary.com (ed.). "Define Dalai lama". Consultado o 12 de marzo de 2014. 
  2. 2,0 2,1 Oxford Dictionaries (ed.). "Definition of Dalai Lama in English". Arquivado dende o orixinal o 27 de xullo de 2013. Consultado o 2 de maio de 2015. 
  3. Dr Alexander Berzin (novembro de 2014). Berzin Archives, ed. "Special Features of the Gelug Tradition - para. on Administration". Consultado o 8 de maio de 2015. 
  4. Schaik, Sam van. Tibet: A History. Yale University Press 2011, page 129, "Gelug: the newest of the schools of Tibetan Buddhism".
  5. Peter Popham (29 de xaneiro de 2015). Newsweek magazine, ed. "Relentless: The Dalai Lama's Heart of Steel". 
  6. "lama" da Encyclopædia Britannica
  7. Smith, Warren W. Jr. (1997). HarperCollins, ed. Tibetan Nation: A History of Tibetan Nationalism and Sino-Tibetan Relations. Nova Deli. pp. 107–149. ISBN 0813331552. 
  8. 8,0 8,1 "The Dalai Lamas - HH The 14th Dalai Lama of Tibet". Arquivado dende o orixinal o 07 de xaneiro de 2014. Consultado o 23 de abril de 2014. 
  9. 9,0 9,1 The title "Dalai Lama" was conferred posthumously to the 1st and 2nd Dalai Lamas.
  10. Stein (1972), p. 85.
  11. Chapman, F. Spencer. (1940). Lhasa: The Holy City, p. 127. Readers Union Ltd. London.
  12. Mullin 2001, p. 276
  13. "Next Dalai Lama May Be Female", artigo en Newser (en inglés).
  14. "Chinese Government: We Will Choose Next Dalai Lama" Arquivado 31 de xaneiro de 2014 en Wayback Machine. from Tricycle: The Buddhist Review (en inglés)

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]