Fara í innihald

Palestínuríki

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Palestínuríki
دولة فلسطين‎
Dawlat Filastin''
Fáni Palestínuríkis Skjaldarmerki Palestínuríkis
Fáni Skjaldarmerki
Þjóðsöngur:
Fida'i
Staðsetning Palestínuríkis
Höfuðborg Jerúsalem (yfirlýst)
Ramallah
Opinbert tungumál arabíska
Stjórnarfar Þingræði

Forseti Mahmúd Abbas (محمود عباس)
Forsætisráðherra Mohammad Mustafa (محمد مصطفى)
Stofnun
 • Yfirlýst 15. nóvember 1988 
 • Áheyrnaraðild að Sþ 29. nóvember 2012 
Flatarmál
 • Samtals
 • Vatn (%)
163. sæti
6.020 km²
3,5
Mannfjöldi
 • Samtals (2020)
 • Þéttleiki byggðar
121. sæti
5.159.076
731/km²
VLF (KMJ) áætl. 2018
 • Samtals 26,479 millj. dala
 • Á mann 5.795 dalir
VÞL (2019) 0.708 (115. sæti)
Gjaldmiðill jórdanskur dínar
egypskt pund
ísraelskur sjekel
Tímabelti UTC+2 (+3 á sumrin)
Þjóðarlén .ps
Landsnúmer +970

Palestínuríki (arabíska: دولة فلسطين‎, Dawlat Filastin) er ríki sem var stofnað árið 1988 í útlegð af tveimur samtökum Palestínumanna, Frelsissamtökum Palestínu (PLO) og Þjóðarráði Palestínumanna (PNC) með Sjálfstæðisyfirlýsingu Palestínu. Á þeim tíma réði PLO ekki yfir neinu landsvæði í Palestínu. Nú gera samtökin tilkall til Heimastjórnarsvæða Palestínumanna (Vesturbakkinn og Gasaströndin) og vilja gera Jerúsalem að höfuðborg. Öll þessi svæði hafa verið hernumin af Ísraelsher frá því í Sex daga stríðinu 1967.

Á fundi Arababandalagsins 1974 var því lýst yfir að PLO væri eini lögmæti fulltrúi Palestínumanna sem ættu rétt á stofnun sjálfstæðs ríkis með hraði. Sama ár varð PLO áheyrnarfulltrúi á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna. Eftir sjálfstæðisyfirlýsinguna 1988 féllust Sameinuðu þjóðirnar á að nota heitið „Palestína“ í stað PLO. Þetta jafngilti þó ekki viðurkenningu á sjálfstæði Palestínu eða stjórn PLO. Í Oslóarsamkomulaginu 1993 féllst Ísrael á að PLO kæmu fram fyrir hönd Palestínumanna gegn því að PLO hafnaði hryðjuverkum og viðurkenndi tilverurétt Ísraelsríkis. Í kjölfarið myndaði PLO Heimastjórn Palestínumanna sem réði sumum málum á Gasaströndinni og Vesturbakkanum. Þegar Hamassamtökin tóku yfir stjórn Gasastrandarinnar klofnaði þetta ríki í tvennt.

Flest ríki heims, utan Vesturlanda, hafa viðurkennt Palestínuríki opinberlega. Ísland varð fyrsta land í Norður-Evrópu að viðurkenna Palestínuríki 29. nóvember 2011.[1] Þann 29. nóvember 2012 samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna að gera Palestínu að áheyrnarríki í stað áheyrnarfulltrúa. Þar með er staða Palestínu innan Sameinuðu þjóðanna jafngild stöðu Vatíkansins. Sama ár var ákveðið að heiti ríkisins innan Sameinuðu þjóðanna skyldi vera „Palestínuríki“. Mörg ríki sem ekki hafa viðurkennt Palestínuríki viðurkenna samt PLO sem fulltrúa „Palestínumanna“ eða palestínsku þjóðarinnar.

Nafnið Palestína er heiti sem Rómverjar notuðu yfir skattlönd sín við botn Miðjarðarhafs. Nafnið kemur frá Filisteum. Bæði fyrr og síðar bar þetta svæði og hlutar þess ýmis önnur nöfn eins og Kanansland, Stór-Ísrael, Júdea, Landið helga, Stór-Sýrland, Retjenu og Síon. Þegar Bretar unnu þetta landsvæði af Tyrkjaveldi 1918 fengu þeir umboð Þjóðabandalagsins til að stjórna Bresku Palestínu. Heitið Palestína náði þannig yfir núverandi Ísrael, Vesturbakkann og Gasaströndina.

Landfræði

[breyta | breyta frumkóða]

Heimastjórnarsvæði Palestínumanna eru hluti Botnalanda. Gasaströndin á strönd að Miðjarðarhafi í vestri, Egyptalandi í suðri og Ísrael í norðri og austri. Vesturbakkinn á landamæri að Jórdaníu í austri og Ísrael í norðri, suðri og vestri. Hólmlendurnar tvær snertast því hvergi þar sem Ísrael skilur á milli þeirra. Þetta land er í 163. sæti yfir lönd eftir stærð.[2][3][4]

Palestínuríki stendur frammi fyrir mörgum umhverfisáskorunum. Á Gasaströndinni glímir fólk við eyðimerkurmyndun, saltmengun ferskvatns, meðferð skólps og vatnsborna sjúkdóma, jarðvegseyðingu og eyðingu og mengun vatnsforðabúra neðanjarðar. Vesturbakkinn glímir við mörg svipuð vandamál. Þótt ferskvatn sé þar til í miklu meira mæli er aðgangur að því takmarkaður vegna deilna um yfirráð yfir landinu.

Stjórnmál

[breyta | breyta frumkóða]

Stjórnsýslueiningar

[breyta | breyta frumkóða]

Palestínuríki er skipt í 16 landstjóraumdæmi.

Nafn Stærð (km2)[5] Íbúar Íbúar á km2) Muhafazah (höfuðstaður)
Jenin 583 311.231 533,8 Jenin
Tubas 402 64.719 161,0 Tubas
Tulkarm 246 182.053 740,0 Tulkarm
Nablus 605 380.961 629,7 Nablus
Qalqiliya 166 110.800 667,5 Qalqilya
Salfit 204 70.727 346,7 Salfit
Ramallah & Al-Bireh 855 348.110 407,1 Ramallah
Jeríkó & Al Aghwar 593 52.154 87,9 Jeríkó
Jerúsalem 345 419.108a 1214,8a Jerúsalem (de jure)
Betlehem 659 216.114 927,9 Betlehem
Hebron 997 706.508 708,6 Hebron
Norður-Gasa 61 362.772 5947,1 Jabalya
Gasa 74 625.824 8457,1 Gasaborg
Deir Al-Balah 58 264.455 4559,6 Deir al-Balah
Khan Yunis 108 341.393 3161,0 Khan Yunis
Rafah 64 225.538 3524,0 Rafah

a. Tölurnar um Jerúsalem innihalda hina hernumdu Austur-Jerúsalem með ísraelskum íbúum þar.

Kort af ísraelskum landnemabyggðum á Vesturbakkanum.

Landstjóraumdæmin á Vesturbakkanum eru flokkuð í þrjú svæði samkvæmt Oslóarsamkomulaginu. Svæði A er 18% af Vesturbakkanum og heyrir undir heimastjórn Palestínumanna.[6][7] Svæði B er 22% af Vesturbakkanum og heyrir undir borgaralega stjórn Palestínumanna og sameiginlega öryggisstjórn Ísraels og Palestínuríkis.[6][7] Svæði C, fyrir utan Austur-Jerúsalem, er 60% af Vesturbakkanum og heyrir undir borgaralega stjórn Ísraels, nema hvað stjórn Palestínuríkis sér 150.000 Palestínumönnum á svæðinu fyrir menntun og heilbrigðisþjónustu.[6] Meira en 99% af Svæði C er lokað Palestínumönnum.[8] Um 330.000 Ísraelsmenn búa í landnemabyggðum á Svæði C.[9] Þótt herlög gildi á Svæði C eru Ísraelar sem þar búa dæmdir af borgaralegum dómstólum.[10]

Austur-Jerúsalem er hluti af Jerúsalemumdæmi í Ísrael. Palestínuríki gerir tilkall til svæðisins sem Jerúsalemumdæmis í Palestínu. Ísrael lagði Austur-Jerúsalem undir sig og innlimaði árið 1967 með því að setja hana undir ísraelska lögsögu samkvæmt lögum frá 1948. Þessi innlimun hefur verið staðfest með breytingu á grunnlögum Ísraels árið 1980,[6] en hún hefur ekki verið viðurkennd af neinu öðru landi.[11] Árið 2010 voru um 60% af 456.000 íbúum Austur-Jerúsalem Palestínumenn og um 40% Ísraelsmenn.[6][12] Síðustu ár hefur öryggisgirðingin á Vesturbakkanum í reynd innlimað tugþúsundir Palestínumanna með ísraelsk nafnspjöld inn í Vesturbakkann, þannig að Ísraelsmenn í Austur-Jerúsalem innan girðingar eru orðnir að litlum minnihluta.[heimild vantar]

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. „Samþykktu að viðurkenna fullveldi Palestínu“. Sótt 2011.
  2. „Table 3, Population by sex, annual rate of population increase, surface area and density“ (PDF). Demographic Yearbook. United Nations Statistics Division. 2012. Afrit af uppruna á 15. október 2017. Sótt 28. janúar 2018.
  3. „UNdata | country profile | State of Palestine“. data.un.org.
  4. „State of Palestine Population (2020) – Worldometer“. www.worldometers.info.
  5. „Palestine“. GeoHive. Johan van der Heyden. Afrit af upprunalegu geymt þann 14. júlí 2014. Sótt 3. október 2015.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Zahriyeh, Ehab (4. júlí 2014). „Maps: The occupation of the West Bank“. Al Jazeera America. Al Jazeera Media Network. Afrit af uppruna á 16. júlí 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  7. 7,0 7,1 Gvirtzman, Haim. „Maps of Israeli Interests in Judea and Samaria“. Bar-Ilan University. Afrit af uppruna á 11. janúar 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  8. „West Bank and Gaza – Area C and the future of the Palestinian economy“. World Bank Group. 2. október 2013. bls. 4. Afrit (PDF) af uppruna á 1. ágúst 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  9. „Group: Israel Controls 42% of West Bank“. CBS News. CBS Interactive. Associated Press. 6. júlí 2010. Afrit af uppruna á 8. ágúst 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  10. „Consideration of reports submitted by States parties under article 9 of the Convention“ (PDF). UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination. 9. mars 2012. bls. 6. Afrit (PDF) af uppruna á 18. júlí 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  11. Kelly, Tobias (maí 2009). Von Benda-Beckmann, Franz; Von Benda-Beckmann, Keebet; Eckert, Julia M. (ritstjórar). Laws of Suspicion:Legal Status, Space and the Impossibility of Separation in the Israeli-occupied West Bank. bls. 91. ISBN 978-0-7546-7239-5.
  12. „Jerusalem, Facts and Trends 2009/2010“ (PDF). Jerusalem Institute for Israel Studies. 2010. bls. 11. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 2. júlí 2014. Sótt 8. ágúst 2014.
  Þessi grein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.