მომხმარებელი:Coregency/სავარჯიშო

საქართველოს მეფე
	; სამეფო გერბი
	; გაერთიანებული საქართველოს ; უკანასკნელი ქართველი მონარქის, ; გიორგი VIII-ის სვეტიცხოვლის ფრესკა
დეტალები
პირველი მონარქი	ფარნავაზი
უკანასკნელი მონარქი	გიორგი VIII
შეიქმნა	302 ქრ. წ.
გაუქმდა	1801 – ქართლ-კახეთი ; (აღმოსავლეთ საქართველო) ; 1810 – იმერეთი ; (დასავლეთ საქართველო)
რეზიდენციები	არმაზი ; მცხეთა ; არტანუჯი (ახლა თურქეთში) ; ქუთაისი ; თბილისი ; გრემი ; თელავი
პრეტენდენტი	ნუგზარ ბაგრატიონი (სადავო) ; დავით ბაგრატიონი (სადავო)

თოგარმა
თარგამოსი
თოგარმა ; თარგამოსი
	თარგამოსი და მისი ვაჟები.; ფიგურების თანმიმდევრობა მარცხნიდან მარჯვნივ: მოვაკან, ბარდოს, ქართლოსი, ჰაოსი, თარგამოს, ლეკოსი, ჰეროსი, კავკას, ეგროს. ქართული ქრონიკების გადაშლილი ფოლიო (ვახტანგისეული რეპროდუქცია), 1700-იანი წლები.
მშობლები	... (იხილეთ სრული გენეალოგიური ხე); ლამექი (პაპის პაპა); ნოე (პაპის მამა); იაფეთი (პაპა); გომერი (მამა);

იაფეთი
იაფეტი
იაფეთი ; იაფეტი
	"ნოსეს მესამე ვაჟი იაფეთი", როგორც გამოსახულია Promptuarii Iconum Insigniorum-ში (1553)
შვილ(ებ)ი	გომერი; მაგოგი; მადაი; იავანი; თუბალი; მეშექი; თირასი
მშობლები	ნოე

თავდაპირველად ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა. დაბ. 1:1.
მიწა იყო უსახო და უდაბური, ბნელი იდო უფსკრულზე და სული ღვთისა იძვროდა წყლებს ზემოთ. დაბ. 1:2.
თქვა ღმერთმა: იყოს ნათელი! და იქმნა ნათელი. დაბ. 1:3.
და ნახა ღმერთმა, რომ ნათელი კარგი იყო, და გაჰყარა ღმერთმა ნათელი და ბნელი. დაბ. 1:4.
ნათელს ღმერთმა უწოდა დღე და ბნელს უწოდა ღამე. იყო საღამო, იყო დილა - პირველი დღე. დაბ. 1:5.
თქვა ღმერთმა: იყოს წყალთა შორის მყარი და გაჰყაროს წყლები. დაბ. 1:6.
გააჩინა ღმერთმა მყარი და გაჰყარა ერთმანეთისგან წყალი, რომელიც არის მყარს ქვემოთ, და წყალი, რომელიც არის მყარს ზემოთ. და იქმნა ასე. დაბ. 1:7.
მყარს ღმერთმა უწოდა ცა. იყო საღამო, იყო დილა - მეორე დღე. დაბ. 1:8.
თქვა ღმერთმა: შეგროვდეს ერთგან ცისქვეშეთის წყალი და გამოჩნდეს ხმელეთი. და იქმნა ასე. დაბ. 1:9.
ხმელეთს ღმერთმა უწოდა მიწა და შეგროვილ წყალს უწოდა ზღვა. დაინახა ღმერთმა, რომ კარგი იყო. დაბ. 1:10.
თქვა ღმერთმა: აღმოაცენოს მიწამ მცენარეული - ბალახი, თესლის მთესველი, ხე ნაყოფიერი, თესლოვანი ნაყოფის მომტანი მიწაზე თავისი გვარისდა მიხედვით. და იქმნა ასე. დაბ. 1:11.
წარმოშვა მიწამ მცენარეული - ბალახი, თესლის მთესველი თავისი გვარისდა მიხედვით, და ხე, თესლოვანი ნაყოფის მომტანი, თავისი გვარისდა მიხედვით. დაბ. 1:12.
იყო საღამო, იყო დილა - მესამე დღე. დაბ. 1:13.
თქვა ღმერთმა: იყოს მნათობები ცის მყარზე დღისა და ღამის გასაყრელად, დროჟამის აღმნიშვნელად - დღეებისა და წელიწადებისა; დაბ. 1:14.
იყვნენ მანათობლებად ცის მყარზე რომ გაანათონ მიწა. და იქმნა ასე. დაბ. 1:15.
გააჩინა ღმერთმა ორი მთავარი მნათობი, - დიდი მნათობი დღის განმგებლად და მცირე მნათობი ღამის განმგებლად - და ვარსკვლავები. დაბ. 1:16.
დასხა ისინი ღმერთმა ცის მყარზე, რომ გაენათებინათ მიწა, დაბ. 1:17.
განეგოთ დღე და ღამე, გაეყარათ ნათელი და ბნელი. დაინახა ღმერთმა, რომ კარგი იყო. დაბ. 1:18.
იყო საღამო, იყო დილა - მეოთხე დღე. დაბ. 1:19.
თქვა ღმერთმა: აფუთფუთდეს წყალში სულდგმული; მიწის ზემოთ კი, ცის მყარზე, ფრინველმა იფრინოს. და იქმნა ასე. დაბ. 1:20.
შექმნა ღმერთმა დიდი თევზები და ყოველი სულდგმული, მცურავი თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით, რაც-კი წყალში ფუთფუთებს, და ყველა ფრთოსანი თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით. დაინახა ღმერთმა, რომ კარგი იყო. დაბ. 1:21.
აკურთხა ღმერთმა ისინი და თქვა: ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ, აავსეთ ზღვები. ფრინველებმა იმრავლონ მიწაზე. დაბ. 1:22.
იყო საღამო, იყო დილა - მეხუთე დღე. დაბ. 1:23.
თქვა ღმერთმა: წარმოშვას მიწამ სულდგმული თავთავისი გვარისდა მიხედვით - პირუტყვი, ქვემძრომი და მიწის მხეცები თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით. და იქმნა ასე. დაბ. 1:24.
გააჩინა ღმერთმა ნადირი თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით, საქონელი თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით და ქვემძრომი თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით. დაინახა ღმერთმა, რომ კარგი იყო. დაბ. 1:25.
თქვა ღმერთმა: გავაჩინოთ კაცი ჩვენს ხატად, ჩვენს მსგავსებად. ეპატრონოს ზღვაში თევზს, ცაში ფრინველს, პირუტყვს, მთელს დედამიწას და ყველა ქვემძრომს, რაც კი მიწაზე დახოხავს. დაბ. 1:26.
შექმნა ღმერთმა კაცი, თავის ხატად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი. დაბ. 1:27.
აკურთხა ღმერთმა ისინი და უთხრა: ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ, აავსეთ დედამიწა, დაეუფლეთ მას, ეპატრონეთ ზღვაში თევზს, ცაში ფრინველს, ყოველ ცხოველს, რაც კი დედამიწაზე დახოხავს. დაბ. 1:28.
თქვა ღმერთმა: აჰა, მომიცია თქვენთვის ყოველი ბალახი, თესლის მთესველი, რაც კი დედამიწის ზურგზეა, და ყოველი ნაყოფიერი ხე, თესლის მთესველი. ეს იყოს თქვენი საზრდო. დაბ. 1:29.
მიწის ყველა მხეცს, ცის ყველა ფრინველს, ყველა ქვემძრომს, რასაც კი სიცოცხლის სული უდგას, მწვანე ბალახი ჰქონდეს საჭმელად. და იქმნა ასე. დაბ. 1:30.
დაინახა ღმერთმა ყოველივე, რაც გააჩინა, და აჰა, ძალიან კარგი იყო. იყო საღამო, იყო დილა - მეექვსე დღე. დაბ. 1:31.
გასრულდა ცა და მიწა მთელი მათი მორთულობითურთ. დაბ. 2:1.
გაასრულა ღმერთმა მეექვსე დღეს თავისი საქმე, რაც გააკეთა, და დაისვენა მეშვიდე დღეს ყოველი საქმისგან, რაც გააკეთა. დაბ. 2:2.
აკურთხა ღმერთმა მეშვიდე დღე და წმიდაჰყო იგი, რადგან ამ დღეს დაისვენა ღმერთმა ყოველი საქმისგან, რასაც ქმნიდა ღმერთი და აკეთებდა. დაბ. 2:3.
ასეთი იყო ცისა და მიწის დაბადება მათი შექმნისას, როცა ქმნიდა უფალი ღმერთი მიწას და ცას. დაბ. 2:4.
როცა დაინახა დედაკაცმა, რომ კარგი იყო საჭმელად ის ხე, რომ თვალწარმტაცი და საამური სანახავი იყო, მოწყვიტა ნაყოფი და შეჭამა. მისცა თავის კაცს და კაცმაც შეჭამა. დაბ. 3:6.
მოესმათ ხმა უფალი ღმერთისა, რომელიც საღამო ხანს ბაღში მიმოდიოდა, და დაემალნენ უფალ ღმერთს ადამი და მისი დედაკაცი ბაღის ხეებს შორის. დაბ. 3:8.
გაუშვა იგი უფალმა ღმერთმა ედემის ბაღიდან, რომ დაემუშავებინა მიწა, საიდანაც იყო აღებული. დაბ. 3:23.
შეიცნო ადამმა ევა, თავისი დედაკაცი. დაორსულდა ევა და შვა კაენი და თქვა: კაცი შემეძინა უფლისაგან. დაბ. 4:1.
მერე შვა მისი ძმა აბელი. აბელი მეცხვარე იყო, კაენი - მიწის მუშაკი. დაბ. 4:2.
გამოხდა ხანი და მიართვა კაენმა უფალს ძღვენი, მიწის ნაყოფი. დაბ. 4:3.
აბელმაც მიართვა თავისი ფარის ნათავარი და რჩეული პირუტყვი. მოჰხედა უფალმა აბელს და მის ძღვენს. დაბ. 4:4.
ხოლო კაენსა და მის ძღვენს არ მოჰხედა. ძალზე გამწარდა კაენი და თავი ჩაღუნა. დაბ. 4:5.
უთხრა კაენმა თავის ძმას, აბელს: გავიდეთ ველად. და როცა ველად იყვნენ, დაეცა კაენი აბელს და მოკლა. დაბ. 4:8.
უთხრა ღმერთმა ნოეს: მოაწია ყოველი ხორციელის აღსასრულმა ჩემს წინაშე, რადგან აივსო ქვეყანა მათი უსამართლობით; და, აჰა, უნდა გავწყვიტო ისინი მთელი ქვეყნითურთ. დაბ. 6:13.
გაიკეთე კიდობანი ურთხელისგან. ბუდეები გაუკეთე კიდობანს, შიგნით და გარეთ ფისით შეფისე. დაბ. 6:14.
ნოეს ცხოვრების მეექვსასე წელს, მეორე თვეს, თვის მეჩვიდმეტე დღეს, - ამ დღეს მოსკდნენ დიდი უფსკრულის წყაროები და გაიხსნენ ცათა სარკმელები. დაბ. 7:11.
აწვიმდა ქვეყანას ორმოცი დღე და ორმოცი ღამე. დაბ. 7:12.
ასე უთხრა ღმერთმა ნოეს: დაბ. 8:15.
გამოდით კიდობნიდან შენ და შენი ცოლი, შენა შვილები და მათი ცოლები. დაბ. 8:16.
ყველა ცხოველი შენთან მყოფი, ყველა ხორციელი, ფრინველი, პირუტყვი, და ყველა ქვეწარმავალი, მიწაზე მძრომელი, გამოიყვანე შენთან ერთად; მოეფინონ ქვეყანას, ინაყოფიერონ და გამრავლდნენ ქვეყნად. დაბ. 8:17.
გამოვიდა ნოე და მასთან ერთად მისი შვილები, მისი ცოლი და მისი შვილების ცოლები. დაბ. 8:18.
ყოველი ცხოველი, ყოველი პირუტყვი, ყოველი ქვეწარმავალი, მიწაზე მძრომელი, ყოველი ფრინველი, თავ-თავისი გვარისდა მიხედვით გამოვიდა კიდობნიდან. დაბ. 8:19.
თქვა უფალმა ღმერთმა: ეს იყოს ნიშანი აღთქმისა, რომელსაც ვდებ ჩემსა და თქვენს შორის, და თქვენთან მყოფ ყოველ სულდგმულს შორის, თაობიდან თაობამდე, სამარადისოდ; დაბ. 9:12.
ვდებ ჩემს ცისარტყელას ღრუბელში ნიშნად აღთქმისა ჩემსა და ქვეყანას შორის. დაბ. 9:13.
როდესაც ქვეყანას ღრუბლით დავღრუბლავ და გამოჩნდება ღრუბელში ცისარტყელა, დაბ. 9:14.
მაშინ გავიხსენებ აღთქმას ჩემსა და თქვენს შორის, ყოველ ხორციელ სულდგმულს შორის, და აღარ გადაიქცევა წყალი წარღვნად ყოველი ხორციელის დასაღუპავად. დაბ. 9:15.
გამოჩნდება ჩემი ცისარტყელა ღრუბელში, დავინახავ მას და გავიხსენებ მარადიულ აღთქმას ღმერთსა და ყოველ ხორციელ სულდგმულს შორის, რაც კი არის ამქვეყნად. დაბ. 9:16.
უთხრა ღმერთმა ნოეს: ეს იყოს ნიშანი ჩემი აღთქმისა, რომელიც დაგიდევით თქვენ და ყოველ ხორციელს, რაც კი არის ამქვეყნად. დაბ. 9:17.
გამოფხიზლდა ნოე ღვინისაგან და შეიტყო, როგორ მოეპყრა მას უმცროსი ვაჟი. დაბ. 9:24.
თქვა: წყეულიმც იყოს ქანაანი! თავისი ძმების მორჩილთა მორჩილი იყოს! დაბ. 9:25.
თქვა: კურთხეულ იყოს უფალი, ღმერთი სემისა! მორჩილად გაუხდეს მას ქანაანი! დაბ. 9:26.
განუფართოს ღმერთმა იაფეთს, სემის კარვებში დაემკვიდროს! დაემორჩილოს მას ქანაანი! დაბ. 9:27.
ჩამოვიდა უფალი, რომ ენახა ქალაქი და გოდოლი, რომელსაც ადამიანები აშენებდნენ. დაბ. 11:5.
თქვა უფალმა: აჰა, ერთი ხალხია ეს და ერთი ენა აქვს ყველას; რაკი ეს საქმე წამოუწყიათ, ამიერიდან დაუბრკოლებლივ გააკეთებენ ყველაფერს, რასაც კი განიზრახავენ. დაბ. 11:6.
აბა, ჩავალ და ენას ავურევ მათ, რომ ვერაფერი გააგებინონ ერთმანეთს. დაბ. 11:7.
გაფანტა ისინი უფალმა იქიდან მთელს დედამიწის ზურგზე და მათაც შეწყვიტეს ქალაქისა და გოდლის შენება. დაბ. 11:8.
ამიტომაც ეწოდა სახელად ბაბილონი, რადგან სწორედ აქ აღრია უფალმა მთელი დედამიწის ენა და აქედან გაფანტა ისინი უფალმა დედამიწის ზურგზე. დაბ. 11:9.
პიტერ ბრეიგელის ბაბილონის გოდოლი^[B].

ქართველთა ცხოვრების ქრონოლოგია^[25]

მეფობამდელი პერიოდი ქართველთა ცხოვრებაში და მისი ქრონოლოგია

ნოე (3246 ქრ. წ.)^[26]

იაფეტი^[26]

ავანანი^[26]

თარში^[26]

თარგამოსი^[გ] (2716–2116 ქრ. წ.)^[26]

ძვ. წ. 2723: თარგამოსის, ანუ თოგორმას სახლის მოსვლა სამხრეთ კავკასიაში;
ძვ. წ. 2652: ნებროთთან თარგამოსიანელების ომი და ნებროთის დამარცხება;
ძვ. წ. 1682: მცხეთოსის გარდაცვალების შემდეგ მის მემკვიდრეებს შორის დაწყებული შუღლი და „შვიდთა ვარსკვლავთა“ თაყვანისცემაზე გადასვლა;
ძვ. წ. 1647: თარგამოსიანთა ლაშქრობა კავკასიის ჩრდილოეთით ხაზართა (სკვითთა) წინააღმდეგ და იქ სიმაგრის - ციხის აგება;
ძვ. წ. 1639: ხაზართა მიერ ქართლის დაპყრობა;
ძვ. წ. 1607: სპარსთა მეფის აფრიდონის ერისთავის არდამის ქართლში მმართველობის ხანა და მისგან ქართველების მიერ ქვითკირის საქმის ათვისება;
ძვ. წ. 1515: სპარსთა მეფე ქეკაპოსის (ვახუშტისთან ქექეოს) მიერ ქართლის კვლავაც დახარკვა;
ძვ. წ. 1495: მოსეს მეთაურობით ებრაელთა მიერ ზღვის „განვლა“, უდაბნოში მისვლა და ქართველების მიერ სპარსთაგან თავის დახსნა;
ძვ. წ. 1467: ფარაბოროტის (ვახუშტისთან ფარაშოტის/ფარემუზის) მოსვლა საქართველოში და ქართველთა მიერ მისი დამარცხება;
ძვ. წ. 1459: ქაიხოსრო/ქიახსარის (ვახუშტის მიხედვით ხოსრო) მოსვლა საქართველოში და ქართველთა კვლავაც დამორჩილება;
ძვ. წ. 1424: ქართველების მიერ სპარსთაგან კვლავაც თავის დახსნა და საქართველოში „თურქთა“ მოსვლა;
ძვ. წ. 586: ნაბუქოდონოსორისაგან ლტოლვილი ურიების მოსვლა საქართველოში;
ძვ. წ. 542: ვაშტაშაბ (ვახუშტისთან გოსტაშაბ) სპარსთა მეფის ძის, სპანდიატ რვალის (ვახუშტისთან სპანდიერ), საქართველოში მოსვლა, მაგრამ მალევე უკუქცევა;
ძვ. წ. 530: სპარსთა მეფის, სპანდიატის ძის, ბარამის (ვახუშტისთან ბაამი) შემოსვლა და ქართველთა დამორჩილება;
ძვ. წ. 326: ალექსანდრე მაკედონელის ქართლში მოსვლა და აქ გამგებლად აზოს დატოვება.

მზის ღმერთი ჰელიოსი.
აიეტი, ბარტოლომეო დი ჯოვანის მიერ შესრულებული ნახატი.
ჰეკატე.
იასონი და არგონავტები ჩამოსულები კოლხეთში.^[დ] „არგონავტიკა“ მოგვითხრობს მითს არგონავტების მოგზაურობის შესახებ, ოქროს საწმისის მოპოვების მიზნით. ეს ფერწერა განთავსებულია ვერსალის სასახლეში.
ოქროს საწმისი, გამოსახული საქართველოს ზოგიერთი ქალაქის გერბზე.
პასიფაე.
ცირცე ოდისევსს სთავაზობს თასს.
მედეა, დიოსკურების სახლი.
მედეა ბრძანებს აფსირტეს არგოს ბორტს მიღმა გადაგდებას (ჰერბერტ ჯეიმზ დრეიპერის ოქროს საწმისი, 1904).
ადრეული ქართული სახელმწიფოები კოლხეთი და იბერია.
ფარნავაზის მიერ რვა საერისთავოდ და ერთ სასასპეტოდ დაყოფილი იბერია.
ქართლის მთა და მცხეთა (ქართლის მთასთან ჩამდინარე მტკვარს ერთვის არაგვი).

საქართველოს,^[F] ივერიის,^[G] გიორგიის^[H]^[32] მეფეები^[33]

მთავარი სტატია: ქართლის სამეფო

ბორჯღალი – მზის ძველი ქართული სიმბოლო, დაკავშირებული მზის და მარადისობის მესოპოტამიურ და შუმერულ სიმბოლოებთან.
ქართლის სამეფოს დროშა გაქრისტიანების შემდეგ.
ოქროს საწმისი, გამოსახული საქართველოს ზოგიერთი ქალაქის გერბზე.

№^[34]

სახელი

პორტრეტი

მეფობის წლები

დინასტია

სამარა,
მამასახლისი მცხეთისა ალექსანდრე დიდის შემოსვლის დროს. †322 წ. ქრისტეს წინ.^[ე]

335–322 ქრ. წ.

იგ (13) წელი მამასახლისა

ქართლოსიანი

აზონი,^[ზ]
იარედის ძე.

322–302 ქრ. წ.

კ (20) წელი მთავრა

წელთა აღრიცხვანი. მეფენი თუ რომელი რომელსა წელსა გამეფდეს.^[42]

მეფე	მეფობდა/ თუ რომელმან მეფემან რაოდენი წელი იმეფა		დინასტია
Ⴀ.ფარნავაზ I	302 – 237 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	65	ქართლოსიანი
Ⴁ.საურმაგ I	237 – 162 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	75	ქართლოსიან-ფარნაოზიანი
Ⴂ.მირვან I	162 – 144 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	18	ქართლოსიან-ფარნაოზიან-ნებროთიანი
Ⴃ.ფარნაჯამ I	144 – 135 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	9	ქართლოსიან-ფარნაოზიან-ნებროთიანი
Ⴄ.არშაკ I	135 – 123 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	12	არშაკუნიანი
Ⴅ.არტაგ I	123 – 107 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	16	არშაკუნიანი
Ⴆ.ბარტომ I	107 – 74 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	33	არშაკუნიანი
Ⴡ.მირვან II	74 – 58 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	16	ქართლოსიან-ფარნაოზიან-ნებროთიანი
Ⴇ.არშაკ II	58 – 33 ქრისტესს უწინ შობადმდე.	25	ქართლოსიან-ფარნაოზიან-ნებროთიანი
Ⴈ.არშაკ III	33 ქრისტესს უწინ შობადმდე. – 1 ქრისტესთ შობით	32	ქართლოსიან-ფარნაოზიან-ნებროთიანი
ზოგადი მეფობა ႨႠ.ადერკი I (არშაკუნიანი), 1 ქრისტესთ შობით – 44 (43) ႨႡ.ქართამ I, 44 – 45 (1½) ႨႢ.ფარსმან I, 45 – 87 (43) ႨႣ.აზორკ I, 87 – 119 (32) ႨႤ.დეროკ I, 119 – 128 (8) ႨႥ.ფარსმან II ქველი, 128 – 131, 131 – 144 (16) ႨႡ.ბარტომ II, 44 – 72 (28) ႨႢ.კაოს I, 72 – 87 (14) ႨႣ.არმაზელ I, 87 – 119 (32) ႨႤ.ამზასპ I, 119 – 128 (8) ႨႥ.მირდატ I, 128 – 131 (3), 144 – 147 (2½)
ႨႦ.ადამ I	147 – 151	4	არშაკუნიანი
ႨჁ.დედოფალი ღადან	151 – 165	14
ႨႧ.ფარსმან III	165 – 191	26	არშაკუნიანი
Ⴉ.ამზასპ II	191 – 200	9	არშაკუნიანი
ႩႠ.რევ	200 – 219	18	არშაკუნიანი
ႩႡ.ვაჩე	219 – 233	14	არშაკუნიანი
ႩႢ.ბაკურ I	233 – 245	12	არშაკუნიანი
ႩႣ.მირდატ II	245 – 259	14	არშაკუნიანი
ႩႤ.ასფაგურ I	259 – 266	7	არშაკუნიანი

ა

ფარნავაზი,^[თ]
სამარას ძმისწული.^[ი]

302–237 ქრ. წ.

ჲე (65) წელი მეფა

ქართლოსიანი

ბ

საურმაგი,
ფარნავაზის ძე

237–162 ქრ. წ.

ოე (75) წელი მეფა

ქართლოსიანი

გ

მირვან I,
საურმაგის სიძე და შვილობილი

162–112 ქრ. წ.

ნ (50) წელი მეფა

ნებროთიანი

დ

ფარნაჯომი,
მირვან I-ის ძე

112–93 ქრ. წ.

ით (19) წელი მეფა

ნებროთიანი

ე

არშაკ I,
არდაშეზის ძე

93–81 ქრ. წ.

იბ (12) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ვ

არტაგი,
არშაკ I-ის ძე

81–66 ქრ. წ.

იე (15) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ზ

ბარტომ I,
არტაგის ძე

66–33 ქრ. წ.

ლგ (33) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ჱ

მირვან II,
ფარნაჯომის ძე

33–23 ქრ. წ.

ი (10) წელი მეფა

ნებროთიანი

თ

არშაკ II,
მირვან II-ის ძე

23–2 ქრ. წ.

კ (20) წელი მეფა

ნებროთიანი

ი

ადერკი,
ქართამ კოლხის ძე

2 ქრ. წ.–55 წ. ქრ. შემდეგ.

ნზ (57) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ორმეფობა^[კ] (55–129 წ.)

მცხეთა და ჩრდილო-კერძი ჰერეთით ვიდრე ეგრისით ზღვადმდე;

არმაზციხე და სამხრით კერძი ბერდუჯიდგან ვიდრე ზღვადმდე პონტიისა.

ია

ბარტომ II,
ადერკის ძე

55–72 წ.

იზ (17) წელი მეფეს

არშაკუნიანი

ქართამი,
ადერკის ძე

არშაკუნიანი

იბ

კაოსი,
ბარტომ II-ის ძე

72–87 წ.

იე (15) წელი მეფეს

არშაკუნიანი

ფარსმან I,
ქართამის ძე

არშაკუნიანი

იგ

არმაზელი,
კაოსის ძე

87–103 წ.

ივ (16) წელი მეფეს

არშაკუნიანი

აზორკი,
ფარსმანის ძე

არშაკუნიანი

იდ

ამზასპ I,
არმაზელის ძე

103–113 წ.

ი (10) წელი მეფეს

არშაკუნიანი

დეროკი,
აზორკის ძე

არშაკუნიანი

იე

მირდატ I,
ამზასპ I-ის ძე

113–129 წ.

ივ (16) წელი მეფეს

არშაკუნიანი

ფარსმან II ქველი,
დეროკის ძე

არშაკუნიანი

ივ

ადამი,
ფარსმან II ქველის ძე

129–132 წ.

გ (3) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ღადანა,
არტაშეზ III-ის ასული

132–146 წ.

იდ (14) წელი მეფა

არშაკუნიანი

იზ

ფარსმან III,
ადამის ძე

146–182 წ.

ლვ (36) წელი მეფა

არშაკუნიანი

იჱ

ამზასპ II,
ფარსმან III-ის ძე

182–186 წ.

დ (4) წელი მეფა

არშაკუნიანი

ით

რევ მართალი,
სომეხთა მეფის ძე, ამზასპის დისწული

186–213 წ.

კზ (27) წელი მეფა

არშაკუნიანი

კ

ვაჩე,
რევის ძე

213–231 წ.

იჱ (18) წელი მეფა

არშაკუნიანი

კა

ბაკურ I,
ვაჩეს ძე

231–246 წ.

იე (15) წელი მეფა

არშაკუნიანი

კბ

მირდატ II,
ბაკურ I-ის ძე

246–262 წ.

ივ (16) წელი მეფა

არშაკუნიანი

კგ

ასფაგური,
მირდატ II-ის ძე

262–265 წ.

გ (3) წელი მეფა

არშაკუნიანი

კდ

მირიან III,
სპარსთა მეფის ქასრეს (ხოსრო) ძე

265†342 წ.

ოზ (77) წელი მეფა

ხოსროიანი

კე

ბაქარ I,
მირიანის III-ის ძე

342–364 წ.

კგ (23) წელი მეფა

ხოსროიანი

კვ

მირდატ III,
ბაქარ I-ის ძე

364–379 წ.

იე (15) წელი მეფა

ხოსროიანი

კზ

ვარზა-ბაქარ II^[ლ],
მირდატ III-ის ძე

379–393 წ.

იდ (14) წელი მეფა

ხოსროიანი

კჱ

ტირდატ, თრდატ
რევის ძე და ვარზა-ბაქარ II-ის სიმამრი

393–405 წ.

იბ (12) წელი მეფა

ხოსროიანი

კთ

ფარსმან IV,
ვარზა-ბაქარ II-ის ძე

405–408 წ.

გ (3) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლ

მირდატ IV,
ფარსმან IV-ის ძმა და ვარზა-ბაქარ II-ის ძე

408†410 წ.

ბ (2) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლა

არჩილ I,
მირდატ IV-ის ძე

410–434 წ.

კდ (24) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლბ

მირდატ V,
არჩილ I-ის ძე

434–446 წ.

იბ (12) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლგ

ვახტანგ I გორგასალი ანუ გურგ-ასლან,
მირდატ V-ის ძე

446†499 წ.

ნგ (53) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლდ

დაჩი,
ვახტანგ გორგასლის ძე

499–514 წ.

იე (15) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლე

ბაკურ II,
დაჩის ძე

514–528 წ.

იგ (13) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლვ

ფარსმან V,
ბაკურ II-ის ძე

528–542 წ.

იდ (14) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლზ

ფარსმან VI,
ფარსმან V-ის ძმის-წული

542–557 წ.

იე (15) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლჱ

ბაკურ III,
ფარსმან VI-ის ძე

557–570 წ.
იგ (13) წელი მეფა

ხოსროიანი

ლთ

გუარამ კურაპალატი^[ნ], გვარამ,
ასულის-წულისაგანი ვახტანგ გორგასლანისა მირდატის დისაგანი და თვით ბაგრატოვანი.^[50]

575–600

კე (25) წელი მეფა

ბაგრატიონი

მ

სტეფანოს I,
გუარამ კურაპალატის ძე

600–619

ით (19) წელი მთავრა

ბაგრატიონი

მა

ადარნასე I,
ბაკურ III-ის ძე

619–639

კ (20) წელი მთავრა

ხოსროიანი

მბ

სტეფანოს II,
ადარნასეს ძე

639–663

კდ (24) წელი მთავრა

ხოსროიანი

მგ

მირი,
სტეფანოს II-ის ძე

663–668

ე (5) წელი მეფა

ხოსროიანი

მდ

არჩილი,
სტეფანოს II-ის ძე

668†718

ნ (50) წელი მეფა

ხოსროიანი

მე

იოანე,
არჩილის ძე

718–786

ჲჱ (68) წელი მთავრა

ხოსროიანი

ჯუანშერი,
არჩილის ძე

718–787

ჲთ (69) წელი მთავრა

ხოსროიანი

მვ

აშოტ I დიდი კურაპალატი,
ადარნასეს ძე

786†826

ლთ (39) წელი მეფა

ბაგრატიონი

მზ

ბაგრატ I კურაპალატი,
აშოტ I დიდის ძე

826–876

ნ (50) წელი მეფა

ბაგრატიონი

მჱ

დავით I კურაპალატი,
ბაგრატ I კურაპალატის ძე

876–881

ე (5) წელი მეფა

ბაგრატიონი

იხილეთ აგრეთვე

დამატება:^[51]

I. უმთავრესი თარიღები და ფაქტები. ა) უუძველესი ისტორიდან:

2000 წელს ქრ. წინ — მიტანების ბრძოლა ბაბილონელებთან.
1430 წელს ქრ. წინ — მიტანების მეფე ტუშრატა ნინევიას იპყრობს.
1296 წელს ქრ. წინ — ხეთასარისა და რამზეს II-ის ხელშეკრულება.
1100 წელს ქრ. წინ — ნაირი, მესხები და კოლხები პირველად მარცხდებიან ასურეთთან ბრძოლაში.
857 წელს ქრ. წინ — სალმანასარ II იპყრობს ურართუს ძველ სატახტო ქალაქს არზაშკუს.
837 წელს ქრ. წინ — იგივე მეფე ტაბალის ქვეყანას შემოესევა.
742 წელს ქრ. წინ — ურართუს მეფე სარდური II შუამდინარეთში ასურეთის მეფეს ებრძვის.
714 წელს ქრ. წინ — ტაბალი და ურართუ ასურეთის წინააღმდეგ კავშირს შეადგენენ; მაგრამ ასურეთის მეფე სარგონი ურართუს სატახტო ქალაქს ტუსპას იჭერს, რის გამოც ურართუს მეფე რუსა I თავს იკლავს.
710–705 წელს ქრ. წინ — კაპადოკიასა და ნაირ-ურართუს ნახევრათ ველური ინდო-გერმანელი ტომები შემოესევიან.

ბ) ძველი ისტორიდან:

330 წელს ქრ. წინ — ქართველები სპარსეთისაგან თავისუფლდებიან და მცხეთის მხარეში სამეფოს იარსებენ.
65 წელს ქრ. წინ — პომპეი საქართველოში.
35 წელს ქრ. შემდეგ — იბერიის მეფე მიჰრდატ I თავის შვილს მიტრიდატს სომხეთში ამეფებს; ხოლო მისი მეორე შვილი ფარსმან I იბერიის ტახტს იჭერს.
138 წელს ქრ. შემდეგ — იბერიის მეფე ფარსმან II რომში ადრიანე იმპერატორისაგან დიდს პატივს იღებს.
298 წელს ქრ. შემდეგ — ნიზიბინის ხელშეკრულობით იბერია რომის სავასსალო ხდება.

II. არმაზ-მცხეთის მეფეები:

• აზო	330–272 წ. ქრ. წინ.
• ფარნავაზ I	272–206 წ. ქრ. წინ.
• საურმაგ I	206–162 წ. ქრ. წინ.
• მირვან I	162–120 წ. ქრ. წინ.
• ფარნაჯომ	120–88 წ. ქრ. წინ.
• არსოკ^[ო]	88–66 წ. ქრ. წინ.
• არტაგ	66–64 წ. ქრ. წინ.
• ფარნავაზ II^[პ]	64–32 წ. ქრ. წინ.
• მირვან II	32–22 წ. ქრ. წინ.
• არიკ^[ჟ]	22–1 წ. ქრ. წინ.

• ადერკი^[რ]

1 წ. ქრ. წინ.–30 წ. ქრ. შემდეგ.

„ორ-მეფობა“^[52]

ივერიის მეფეები („არმაზის მეფენი“) იმიერ
• მიჰრდატ I^[ს]	30–35
• ფარსმან I	35–70
• მიჰრდატ II^[ტ]	70–96
• ამზასპ I	96–116
• ფარსმან II ქველი	116–140
• როკ^[უ]	140–146

მთავარ-სარდალ-მსაჯულთ-უხუცესები („მცხეთის მეფენი“) ამიერ
• ბრატმან
• კაოზ
• ამაზაერ
• დერუკ
• ფარსმან ავაზ
• მირდატ

• ღადამ	146
• ფარსმან III	146–164
• ამზასპ II	164–182
• რევ მართალი	182–190
• ვაჩე	190–208
• მიჰრდატ III	208–216
• ბაკურ I	208–216
• ასფაგურ	224–265
• ლევ	265–300
• მირიან	300–362^[53]
• ბაკურ II	362–364^[53]
• თრდატ	364–368^[53]
• საურმაგ II	368^[53]
• ვარაზ-ბაკურ	368–425^[53]
• ბაკურ III	425–428^[53]
• ფარსმან IV	428–430^[53]
• მიჰრდატ IV	430–432^[53]
• არჩილ I	432–438^[53]
• მიჰრდატ V	438–450^[53]
• ვახტანგ I	450–503^[53]

„ძველი ქართული მატიანე «მოქცევაჲ ქართლისაჲ» და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“^[54]

მეფეთა სია	პორტრეტი	მეფობათა მიახლოებითი თარიღი
ფარნავაზიანთა დინასტია
1. მეფე ფარნავაზ I		284–219 წ.^[ფ]
2. მეფე საურმაგ I		219–66 წ.
3. მეფე მირვან (მირეან) I
4. მეფე ფარნაჯობ (ფარნაჯომ) I
5. მეფე არსოკ I
6. მეფე მირდატ I
7. მეფე არტოკ I		66–65 წ.^[ქ]
8. მეფე ბარაცმან [ბარაცმან-ავაზ ‖ ფარსმან-ავაზ]=ფარნავაზ II		36 წ.^[ღ]
9. მეფე მირეან II		36–27 წლებს შორის
10. მეფე არსუკ (არსოკ) II		36–27 წლებს შორის
11. მეფე ადეროკ I		27 წლიდან (ჩვენი წელთაღრიცხვის უწინარეს)–30 წლამდე (ჩვენი წელთაღრიცხვისა).^[ყ]
12. მეფე ფარსმან I		30-იანი–60-იანი წლები.^[შ]
13. მეფე მირდატ I		75 წ.^[ჩ]
14. მეფე ქართამ I=ფლავიოს დადე		76–96 წლებს შორის.^[ც]
14-ა. თანა-მეფე (არმაზელი პიტიახში): ბარაცმან (ბარცომ, ბერცუმ)		76–96 წლებს შორის.^[ც]
15. მეფე ფარსმან II^[ძ]		I საუკ. ბოლო–II საუკ. დასაწყისი.
15-ა. თანა-მეფე (არმაზელი პიტიახში): კაოს (=კაოს პუბლიკი აგრიპა)^[ძ]		I საუკ. ბოლო–II საუკ. დასაწყისი.
16. მეფე ფარნუკ I=ხსე-ფარნუგ^[წ]		110-იანი წლები.
16-ა. თანა-მეფე (არმაზელი პიტიახში): არმაზაერი		110-იანი წლები.
17. მეფე ამაზასპ I		120-იანი წლები.
17-ა. თანა-მეფე (არმაზელი პიტიახში): ადერუკ		120-იანი წლები.
18. მეფე ფარსმან III ქველი		130-იანი–140-იანი წლები.^[ჭ]
18-ა. თანა-მეფე (არმაზელი პიტიახში): ფარსმან ავაზ ‖ ფარნავაზ.		130-იანი–140-იანი წლები.^[ჭ]
19. მეფე <...> როკ		150-იანი წლები.
19-ა. თანა-მეფე მირდატ		150-იანი წლები.
20. მეფე ღადამ I		დაახლ. 161–164 წ.^[ხ]
21-ა. დედოფალი ღადანა		დაახლ. 164–180 წ.^[ჯ]
21. მეფე ფარსმან IV		II საუკუნის 80-იანი წლებიდან–IV საუკუნის დასაწყისამდე.
22. მეფე ამაზასპ II
23. მეფე რევ I მართალი
24. მეფე ვაჩე I
25. მეფე ბაკურ I
26. მეფე მირდატ III
27. მეფე ასფაგურ I
28. მეფე ლევ (=რევ) II^[ჰ]

„იბერიის ადრეულ მეფეთა ქრონოლოგია“ ^[55]

ასევე, თავისი ვერსია გამოაქვეყნა ქართველმა გენეალოგმა კირილ თუმანოვმა,^[56] რომელიც ასევე ითვალისწინებს უცხოურ წყაროებს (ბერძნული, ლათინური, ირანული და სომხური^[57]). მისი აზრით, იბერიის მეფეები მართავდნენ სამეფოს, განლაგებულს კავკასიის ცენტრში, კოლხეთსა და ალბანეთს შორის, თანამედროვე აღმოსავლეთ საქართველოში. სამეფო შეიქმნა ფარნავაზიანების დინასტიის დამაარსებლის, ფარნავაზ I-ის მიერ ძვ. წ. 299 წელს. იბერიის სამეფოს მართავდა ხუთი დინასტია დაახლოებით ცხრა საუკუნის განმავლობაში. თანმიმდევრულად რომის რესპუბლიკის, რომის იმპერიის და სასანიდური სპარსეთის ვასალი მონარქია საბოლოოდ გაუქმდა 580 წელს. თანმიმდევრულად რომის იმპერიის და სასანური სპარსეთის ვასალი მონარქია საბოლოოდ გაუქმდა 580 წელს. კირილ თუმანოვი თავის კრიტიკულ კვლევებში არტაშესიანთა დინასტიის წარმოშობას, დიდი სომხეთის მეფე არტაშეს I-ს მიაწერს. მას „ქართული ქრონიკები“ არშაკიდად მოიხსენიებს. არტაშესიანთა დინასტიის ქვეგანშტოებად – იბერიის არტაშესიანთა დინასტია ითვლება. მეორეს მხრივ, ის ოფიციალურად უარყოფს ორმეფობას იბერიაში – მცხეთის და არმაზის იბერიის ათი მეფის პარალელურ მმართველობას, დაწყებულს და დასრულებულს ერთსა და იმავე წელს, გაგრძელებულს 5 თაობის განმავლობაში, 74 წლის მანძილზე.

XIX საუკუნის თანამედროვე ქართული ისტორიოგრაფიის მამას, მარი ბროსეს თავის „საქართველოს ისტორიაში“ ამ პერიოდული ორმაგი მმართველობის რეალობა ეეჭვებოდა.^[აა]

კირილ თუმანოვის განცხადებით, ხოსროიდები მიეკუთვნებოდნენ სპარსეთის შვიდი დიდი სახლიდან ერთს (შესაძლოა, მიჰრანის სახლს). წინამორბედ არშაკიდების დინასტიასთან მირიანი იყო დაკავშირებული ქორწინებით, არშაკიდი მეფის, ასფაგურ I-ის ასულთან.

„ქართული ქრონიკების“ თანახმად, მირიანი იყო სპარსეთის შაჰის, ქასრე არდაშირის (ეს არის «ხოსრო» ანუ «დიდი შაჰ ხოსრო») და მხევლის შვილი. მამამისმა დასაქორწინებლად შეარჩია 7 წლის ასაკში, 284 წელს, უკანასკნელი არშაკიდი მეფის, ასფაგურ I-ის ასულსა და მემკვიდრე აბეშურაზე, მისივე მომხრე ქართველი დიდგვაროვნების თხოვნით.

სახელი	ტიტული	მეფობდა	ლიტერატურა
ფარნავაზიანები
1. ფარნაბაზუს/ფარნავაზ I Pharnabazus/P'arnavaz I მცხეთის მამასახლისის, სამარას ქართლოსიანი ძმიშვილი.^[აბ]	სრულიად იბერიის და კოლხეთის მეფე^[59]^[აგ]	299–234 ქრ. წ.	L 20-26; RL I 49;^[ად] სომხეთის ისტორია (წიგნი) 9.^[აე]
2. სავრომაკ/საურმაგ I Sauromaces/Saurmag I ფარნავაზ I-ის ძე.	იბერიის მეფე	234–159 ქრ. წ.	L 26-27; RL I 49.
ნებროთიანები ან ფარნავაზიანთა მეორე დინასტია
3. მერიბან/მირვან I Meribanes/Mirvan I ირანელი (შესაძლოა, ორონტიდი ან მიჰრანიდი^[ავ]) სიძე და სავრომაკ I-ის შვილობილი და მისი ცოლის ბიძაშვილი.	იბერიის მეფე	159–109 ქრ. წ.	L 27-8; RL I 49.
4. ფარნაჯომ P'arnajom მერიბან I-ის ძე.	იბერიის მეფე	109–90 ქრ. წ.	L 29-30; RL I 49 (P'arnajob).
არტაშესიანები
5. არტაშეს (არსაკ/არშაკ) I Artaxias (Arsaces/Arshak) I ფარნაჯომის დის ქმარი, მერიბან I-ის ასულის ქმარი და პრეზუმფციით^[61] არტავაზდ I-ის ძე.	იბერიის მეფე	90–78 ქრ. წ.	L 30; RL I 49 (Arsok).
6. არტოკ/არტოგ Artoces/Artog არშაკ I-ის ძე (L)	იბერთა მეფე^[62]^[აზ]	78–63 ქრ. წ.	Florus 1.40.28 (Arthoces); Appian, Bell, mithr. 103, 117;^[ათ] Cassius Dio 37.1-2; Eutropius 6.14 (Artaces); Festus 16; Orosius 6.4.8; L 30; RL I 49 (Arik).
7. ფარნაბაზუს II/ბარტომ Pharnabazus II/Bartom არტოკეს ძე.	იბერთა მეფე^[65]	63–30 ქრ. წ.	Cassius Dio 49.24 (Pharnabazus); L 30-33 (Bartom); RL I 49 (Bratman).
ნებროთიანები
8. მერიბან/მირვან II Meribanes/Mirvan II ფარნაჯომის ძე.	იბერიის მეფე	30–20 ქრ. წ.	L 31-33; RL I 49 (Mirean).
9. არტაშეს (არსაკ/არშაკ) II Artaxias (Arsaces/Arshak) II მერიბან II-ის ძე.	იბერთა მეფე^[66]	20 ქრ. წ.–1 ქ. შ.	L 33-5; RL 49 (Arsuk).
ფარნავაზიანთა მესამე დინასტია
10. ფარასმანეს/ადერკ Pharasmanes/Aderk ფარნაბაზუს II-ის ასულის ძე, ქართამ კოლხისგან.	იბერიის დიდი მეფე^[67]	1 ქ. შ.–58	L 33-43 (Aderk); RL I 49 (Rok); Tacitus, Ann. 6.32-5; 11.8; 12.44-51; 13.37; 14.26; Cassius Dio 58.26; cf. Josephus, Ant. 18.97.
11. მითრიდატე/მიჰრდატ I Mithridates/Mihrdat I ფარსმან I-ის ძე.	იბერთა მეფე^[აი]	58–106	L 43-54; RL I 49-50.
12. ამაზასპუს/ამაზასპ I Ammazaspus/Amazasp I მითრიდატეს ძე (Inscr. of 75; but in L son of Azork).	იბერიის მეფე	106–116	Inscription of 75; L 50 (Amazasp and Derok, diarchs); RL I 50 (Amazasp and Deruk, diarchs).
13. ფარასმანეს/ფარსმან II ქველი Pharasmanes/P'arsman II the Good ამაზასპ I-ის ძე (L 50).	იბერიის მეფე^[აკ]	116–132	Arrian, Peripl. 15; Cassius Dio 69.15.1-2; (Hist. Augusta) Aelius Spartianus, Vita Hadriani 13.9; 17.10-12; 21.13; L 50-54 (P'arsman K'veli and Mihrdat, diarchs); RL I 50 (P'arsman K'veli and P'arsman Avaz, diarchs, and the extra pair: Rok and Mihrdat).
14. რადამისტუს/ადამ Radamistus/Adam ფარსმან II-ის ძე.	იბერთა დიდი მეფე^[68]	132–135	L 54 ; RL I 50 (Ghadam).
15. ფარასმანეს/ფარსმან III Pharasmanes/P'arsman III ღადამის ძე.	იბერიის მეფე	135–185	Cassius Dio, reliqu. libri 70 (= 69) 15.3; (Historia Augusta) Julius Capitolinus, Vita Pii 9.6; L 54; RL I 50.
16. ამაზასპუს/ამაზასპ II Ammazaspus/Amazasp II ფარსმან III-ის ძე (L 54).	იბერიის მეფე	185–189	L 55-7; RL I 50.
არშაკიანები
17. რევ I მართალი Rev I the Just სომხეთის მეფის (ვოლოგასეს II, 180-191) და ამაზასპ II-ის დის ძე, ტახტი დაიბრუნა ბიძისგან დედის ხაზით (L 57).	იბერიის მეფე	189–216	L 58; RL I 50.
18. ვაჩე Vach'e რევ I-ის ძე.	იბერიის მეფე	216–234	L 58; RL I 50.
19. ბაკურიუს/ბაკურ I Bacurius/Bakur I ვაჩეს ძე.	იბერიის მეფე	234–249	L 59; RL I 50.
20. მითრიდატე/მიჰრდატ II Mithridates/Mihrdat II ბაკურ I-ის ძე.	იბერიის მეფე	249–265	L 59; RL I 50.
20ა. ამაზასპუს/ხამაზასპ III Amazaspus/Khamazasp III	იბერიის ანტი-მეფე	260–265
21. ასპაკურ/ასფაგურ I Aspacures/Asp'agur I მირდატ II-ის ძე (L 59).^[ალ]	იბერთა მეფე^[69]	265–284	L 59-62; RL I 50.
ხოსროიანები
22. მერიბან/მირიან III Meribanes/Mirian III ირანის დიდი მეფის^[ამ] ძე მხევლისგან (L 64)	იბერიის, სომხითის, რანის, ჰერეთის, მოვაკანის და კოლხეთის მეფე^[70]	284–361	Ammianus Marcellinus 21.6.8 (Meribanes); Conversion of Iberia^[ან] 50-59; L 63-130; RL I 50 (Mirean); Ps. Moses of Chorene 2.86 (Mihran); Life of St. Nino.^[აო]
22ა. რევ II Rev II მერიბან III-ის ძე (L).	თანა-მეფე მამამისთან ერთად (აპანაჟით კახეთში და რეზიდენციით უჯარმაში: 71, 126).	345–361	L 70, 71, 104, 119, 123, 126, 129, 130; RL II 59.
23. სავრომაკ II Sauromaces II რევ II-ის ძე.	იბერიის მეფე	361–363	Ammianus Marcellinus, 27.12; 30.2 – იგნორირებულია იბერიული ისტორიული ტრადიციის მიერ.
24. ასფაგურ II/([ვარაზ]-ბაკურ I) Aspacures II/([Varaz]-Bakur I) მერიბან III-ის ძე (L)^[აპ]	იბერიის მეფე	363–365	Ammianus Marcellinus 27.12 (Aspacures); L 70, 128, 129-31 (Bak'ar); RL II 59-60 (Bakur).
25. მითრიდატე/მიჰრტად III Mithridates/Mihrdat III ასფაგურ II-ის ძე.	იბერიის მეფე	365–380	Ammianus Marcellinus 27.12; 30.2 (Aspacures); L 131-132 (Mihrdat).
სავრომაკ II Sauromaces II მითრიდატე/მიჰრტად III Mithridates/ Mihrdat III	იბერიის დიარქები	370–378
26. ასფაგურ III/ვარაზ-ბაკურ II Aspacures III/Varaz-Bakur II მირდატ III-ის ძე (L 132).	იბერიის მეფე	380–394	L 132-37 (Varaz-Bak'ar); RL II 60 (Varaz-Bakur).
27. ტირიდატ/თრდატ Tiridates/T'rdat რევ II-ის ძე (L).	იბერიის მეფე	394–406	L 137; RL II 60.^[აჟ]
28. ფარასმანეს/ფარსმან IV Pharasmanes/P'arsman IV ასფაგურ III-ის ძე გოგარენეს პრინცესასგან (L 135, 138).	იბერიის მეფე	406–409	L 138; RL II 61.^[არ]
29. მითრიდატე/მიჰრდატ IV Mithridates/Mihrdat IV ასფაგურ III-ის ძე იბერიის პრინცესასგან (L 135, 138).	იბერიის მეფე	409–411	L 138; J 139; RL II 61.
30. არჩილ Arch'il მირდატ IV-ის ძე, ის დაქორწინდა მარიამზე, როგორც ამბობენ, იმპერატორ იოვიანეს საგვარეულოდან.	იბერიის მეფე	411–435	Koriun, Life of St. Mashtots' 15.2 (Artsiul);^[ას] J 139-42; RL II 61; Ps. Moses of Ghorene 3.60 (Artsil).
31. მითრიდატე/მირდატ V Mithridates/Mihrdat V არჩილ I-ის ძე.	იბერთა მეფე^[71]	435–447	J 140, 141-2, 143.
32. ვახტანგ I გორგასალი/გურგენი Vakhtang I Gorgasal/Gurgenes მირდატ V-ის ძე (J 143).	იბერიის მეფე, ათთა მეფეთა მეფე^[72]^[73]	447–522	Lazarus of P'arpi 66-87 (Vakht'ang);^[ატ] Procopius, Bell. pers. 1.12 (Gurgenes); J 144-204;^[აუ] RL II 61-2.
33. დაჩი Dach'i ვახტანგ I-ის ძე (J 204).	იბერიის მეფე	522–534	J 204-5; RL II 62 (Dach'i Ujarmeli).
34. ბაკურიუს/ბაკურ II Bacurius/Bakur II დაჩის ძე.	იბერიის მეფე	534–547	J 206; RL II 62.
35. ფარასმანეს/ფარსმან V Pharasmanes/P'arsman V ბაკურ II-ის ძე.	იბერიის მეფე	547–561	J 206-7; RL II 63.
36. ფარასმანეს/ფარსმან VI Pharasmanes/P'arsman VI ფარსმან V-ის ძმის-წული (J 207).	იბერიის მეფე	561–?	J 207-15; RL II 63.
37. ბაკურიუს/ბაკურ III Bacurius/Bakur III ფარსმან VI-ის ძე.	იბერთა მეფე^[74]	?–580	J 215-7; RL II 63.

იხილეთ აგრეთვე: სასანური ქართლი,

ქართლის საერისმთავრო

ქრონოლოგიური ცხრილი^[75]

ქართლის წარმართი მეფეები
ფარნავაზიანები
• ფარნავაზი/ფარნაბაზა – მეფე, ხელმწიფე (უსახელო მეფე)	დაახლ. ძვ. წ. 280–250/240-იანი წწ.;
• საურმაგი	დაახლ. ძვ. წ. 240–220/215;
ფარნავაზიანთა I განშტოება – ფარნავაზიან-აქემენიანები (ნებროთიანები)
• მირეან/მირდატ I აქემენიანი	დაახლ. ძვ. წ. 220/215–185;
• ფარნაბოჯ	დაახლ. ძვ. წ. 185/180–170-იანი წწ.;
ფარნავაზიანთა II განშტოება – ფარნავაზიან-არტაშესიანები
• არშაკ I	დაახლ. ძვ. წ. 170-იანი წწ.–145;
• არტაგ//არიკ//არდოკ I	დაახლ. ძვ. წ. 145–142;
• ბარტამ//ბარტომ I	დაახლ. ძვ. წ. 142–122;
ფარნავაზიანთა I განშტოება – ფარნავაზიან-აქემენიანები
• მირეან/მირდატ II	დაახლ. ძვ. წ 122-117;
• არსუკ/არშაკ II	დაახლ. ძვ. წ. 117-92.
ფარნავაზიანთა III ეგრისული განშტოება – ქარძამიან-არტაშესიანები
• არდეკ/არდოკ II (ადერკი)	ძვ. წ. 92–64

ქართლის ორად გაყოფა და ორმეფობა – დაახლ. ძვ. წ. 64–ახ. წ. 165

მცხეთელები:
• ბარტომ//ბრატმან II	დაახლ. ძვ. წ. 64–45
• ფარსმან I	დაახლ. ძვ. წ. 45–25
• არზოკ//არსუკ/არშაკ III	დაახლ. ძვ. წ. 25–1
• მირდატ III	დაახლ. ახ. წ. 1–40
• ფარსმან II ქველი	დაახლ. 40–65/8

არმაზელები:
• ქარძამ//ქართამ I	დაახლ. ძვ. წ. 64–45
• კაოსი//აკე	დაახლ. ძვ. წ. 45–25
• არმაზელ/ქარძამ II	დაახლ. ძვ. წ. 25–1
• დეროკ//არდეკ III	დაახლ. ახ. წ 1–ახ. წ 30;
• ამაზასპ I (ამაზასპუჰის მამა)	დაახლ. 30–55 წწ.

ორმეფობის დამთავრება - ახ. წ. 60-იანი წლები
• მირდატ//ფლავიუს-დადე - ფარსმანის უფროსი შვილიშვილი, ღადამის ძე	69–73 წწ.
• მირდატ IV - ფარსმანის და ამაზასპუჰის ძე - დედასთან ერთად	დაახლ. 73–75 წწ.
• მირდატ IV	დაახლ. 75–120 წწ.;
• ფარსმან III მირდატის ძე	დაახლ. 120–150/155 წწ.;
• ხსეფარნუგი	დაახლ. 155–180 წწ.;
• უსტამოსი ?^[76]	დაახლ. 180–210 წწ.;
• ფარსმან IV - ამაზასპ II-ის მამა	დაახლ. 210–235 წწ.;
• ამაზასპ II	დაახლ. 235–265 წწ.

სასანიანები ქართლის სათავეში
• რევ[ნიზ]ი (რევ-მართალი) ჰორმიზდ-არდაშირის ძე	დაახლ. 265–280/85 წწ.

ქართლის ქრისტიანი მეფეები
#ececec	დაახლ. 280/285–330-იანი წწ.
• ბაკურ I მირიანის ძე	დაახლ. 330/5–350-იანი წწ.
• მირიბან//მირდატ	დაახლ. 355–365/368 წწ.
• საურმაგი	368 წ.

ქართლის ორად გაყოფა
#ececec 368 წლიდან	#ececec
#ececec დაახლ. 375–385 წწ.

ქართლის გამთლიანება
• თრდატ - რევის ძე	დაახლ. 385–396 წწ.
• ფარსმან V - ვარაზ/დიდი ბაკურის ძე	დაახლ. 396/7–400 წწ.
• მირდატ VII - მირდატ თრდატის ძის ვაჟი	დაახლ. 400–430/33 წწ.
აქედან სპარსთა ტყვეობაში	დაახლ. 428–430/33 წწ.
• არჩილ I - თრდატ ვარაზ ბაკურის ძის ვაჟი	დაახლ. 433/6–467 წწ.
• მირდატ VIII - არჩილის ძე	467–478 წწ.
• ვახტანგ გორგასალი (ვარან/გუარამ ხოსროთაგან) მირდატ VIII-ის ძე	470/1–531 წწ.
ვახტანგის ცხოვრებისა და მეფობის ძირითადი თარიღები ვახტანგის ცხოვრების წლები — 470/1–531; ვახტანგის მეფობის წლები დედასთან ერთად — 478–486/7; ოსეთში ლაშქრობა სპარსეთთან ერთად — 493 წ.; დასავლეთ საქართველოში ლაშქრობა — 493–496 წწ.; ლაშქრობა საბერძნეთში (ბიზანტიაში) სპარსეთთან ერთად — 502–503 წწ. დარჩილისა და მისი ტყუპისცალი დის დაბადება — 502/3 წ.; სამხრეთ კავკასიაში შემოჭრილ ჰუნებთნ ერთად კავადთან ომი — 504–507 წლები; გაბრიელ დინქარის ქართლიდან გაძევება და მიქაელის მთავარეპისკოპოსად დაყენება — 506 წ.; კავადთან შერიგება და 8 წლიანი ლაშქობა მასთან ერთად ჰუნ-ჰეფტალიტების წინააღმდეგ — 507/8–515/6 წწ.; მიქაელის გაძევება და პეტრეს კათალიკოსად მოწვევა — 518 წ.; ვახტანგის ხოსრო ანუშირვანთან ბრძოლაში მარცხი და სიკვდილი — 531 წ.

ვახტანგის შემდგომი ხანა და მეფობის გაუქმება ქართლში
• დარჩილ ვახტანგის ძე	531–დახლ. 558 წწ.
აქედან იმყოფება ჯერ დასავლეთ საქართველოში	542–554 წლებში,
და შემდგომ კახეთში	555–558 წწ.;
სპარსთა მმართველობის ხანა ქართლში დარჩილთან ერთად	დაახლ. 532–542 წწ.
სპარსთა უშუალოდ მმართველობის ხანა ქართლში	542–562 წწ.
• ბაკურ III - დარჩილის ძე	დაახლ. 558–563 წწ.
თუმცა, მას სპარსელები უკვე მეფედ არ მიიჩნევდნენ და ის მმართველობდა კახეთში.

ქართლის პირველი პატრიკიოსი:
• მირდატი – დარჩილის ძმა, დარჩილის პარალელურად ქართლის სამხრეთ-დასავლეთში ერისთავთა მთავარი - პატრიკიოსი იყო	532–545 წწ.

ქართლის პატრიკიოსები ბივრიტიან-ბაგადატთა საგვარეულოდან:
• გუარამ I „კურაპალატი“ დაახლ. 545 წლიდან აქედან მცხეთაში 555/6 – 589 წწ;
• სტეფანოზ I დაახლ. 589 – 603/6 წწ., აქედან თბილისში ზის 591 წ-დან;
• ადარნასე დაახლ. 603/6 – 645/50 წწ.; აქედან: განდევნილია თბილისიდან 614-628 წწ.

• სტეფანოზ II დაახლ. 645/50-იანი - 660 წწ.
• გუარამ II „კურაპალატი“ დაახლ. 660-668 წწ.
• გუარამ ყრმაჲ 668 წ.
ქართლის პატრიკიოსები ბაკურიანთა საგვარეულოდან:
• ნერსე I ბაკურიანი ქართლის პატრიკიოსი - დაახლ. 670-685 წწ.

ქართლის მმართველები სპარსეთის მხრიდან - სხედან თბილისში

• გურგენი (ფეროზიანი) 562–589 წწ;
• ჯუანშერ ჯუანშერიანი (რევიანი) 589–591 წწ.
• ვარ(ა)ზ არშუშა//ვარსამუსა I (ფეროზიანი) 614–628 წწ.

პარალელურად კახეთში „მეფობდნენ“:


• ფარსმან VI ბაკურის ძე დაახლ. 564–604 წწ.;


• ფარსმან VII „სხვაჲ“, ფარსმან VI–ის ძმისშვილი დაახლ. 604–625/30 წწ.;
• ბაკურ IV, ფარსმან VII-ის ძე, ნერსე I–ის მამა დაახლ. 625/30–660/65 წწ.
• ნერსე I ბაკურიანი კახეთში “მეფობს” დაახლ. 660–65 წლიდან

ქართლის პატრიკიოსები ფეროზიანთა საგვარეულოდან:
• არშუშა II	685–695 წწ.;
• ვარაზ-ბაკურ V არშუშას ძე	695–709 წწ.

ქართლის პატრიკიოსები	ეგრისის პატრიკიოსები
ბაკურიანები (ხოსროიანები) ქართლის და ეგრისის სათავეში
• სტეფანოზ III 709 წლიდან	711 წლიდან
ქართლის და ეგრისის პატრიკიოსთა უფალი 717/8–738 წლებში
• არჩილი - მამასთან ერთად 718–738 წწ.	• მირი მამასთან ერთად 717/8–739/40 წწ.
• არჩილი 738–762 წწ.	• მირი 738–740-იანი წწ.
• არჩილი 738–762 წწ.	• იოანე არჩილის ძე 740–770-იანი წლები

ბაკურიანების (ხოსროიანების) მმართველობის და პატრიკიოსობის დასასრული
• ჯუანშერი არჩილის ძე	762–764 წწ.
• ნერსე II ადარნასეს ძე, სტეფანოზ III-ის ძმისშვილი	764–771; 775–780 წწ.
• სტეფანოზ IV გურგენის ძე, ნერსე II-ის დისშვილი	780–786 წწ.

ქართველთა მეფეები^[77]

მთავარი სტატია: ქართველთა სამეფო

№	სახელი	მეფობა	რეზიდენცია	შენიშვნა
1	ადარნასე II (IV),^[აფ] დავით I კურაპალატის ძე	899^[აქ]–923	არტანუჯის ციხე	კურაპალატი; ქართველთა მეფე 899 წლიდან; ბანას ეკლესიის მაშენებელი; ცოლი — დავით I, მამფლის არტანუჯელის ქალი (კოსნტ.) (†923).
2	დავით II, ადარნასე II-ის ძე	923–937	არტანუჯის ციხე	ქართველთა მეფე (923–937), მაგისტროსი (კონსტ.) (†937, უძეოდ).
3	ბაგრატ I, ადარნასე II-ის ძე	937–945	არტანუჯის ციხე	ბაგრატ II (ერისთავთა შორის), ბაგრატ I, ქართველთა მეფე (937 წლიდან, იშხნის წარწერა), მაგისტროსი (†945, მარტში.).
	აშოტ II (IV), ადარნასე II-ის ძე	945–954	არტანუჯის ციხე	აშოტ IV კურაპალატი, ქართველთა ზედა მთავარი (მერჩული) (†954).
	სუმბატ I, ადარნასე II-ის ძე	954–958	არტანუჯის ციხე	სუმბატ I ერისთ. ერისთავი 951 წლიდან (მერჩული); ანთიპატოს პატრიკი (იშხნის წარწერა), კურაპალატი 954 წლიდან; დოლისყანის ეკლესიის მაშენებელი (†958)
4	ბაგრატ II, სუმბატ I-ის ძე	958–994	არტანუჯის ციხე	ბაგრატ III, ერისთავთ ერისთავი, ხოლო მეფეთა შორის ბაგრატ II, რეგვენი, ქართველთა მეფე (†994)
5	გურგენ, ბაგრატ II-ის ძე	994–1008	არტანუჯის ციხე	გურგენ, ქართველთა მეფეთ მეფე 994 წლიდან, მაგისტროსი 1001 წლიდან. იშხნის პატარა ეკლესიის მაშენებელი. ცოლი – გურანდუხტ, აფხაზთა მეფის გიორგი II-ის ასული (†1008)

ქართლის კურაპალატები^[77]

№	სახელი	კურაპალატობა		რეზიდენცია	შენიშვნა
1	ადარნასე II, დავით I კურაპალატის ძე	881–923		თუხარისი	კურაპალატი; ქართველთა მეფე 899 წლიდან; ბანას ეკლესიის მაშენებელი; ცოლი – დავით I მამფლის არტანუჯელის ქალი (კოსნტ.) (†923).
2	აშოტ II (IV), ადარნასე II-ის ძე	923–954		თუხარისი	აშოტ IV კურაპალატი, ქართველთა ზედა მთავარი (მერჩული) (†954).
3	სუმბატ I, ადარნასე II-ის ძე	954–958		თუხარისი	სუმბატ I ერისთავთ ერისთავი 951 წლიდან (მერჩული); ანთიპატოს პატრიკი (იშხნის წარწერა), კურაპალატი 954 წლიდან; დოლისყანის ეკლესიის მაშენებელი (†958).
4	ადარნასე III, ბაგრატ I-ის ძე	958–961		თუხარისი	ადარნასე III, მაგისტროსი 945 წლიდან; კურაპალატი 958 წლიდან (†961, ძალდატანებით ფიჩოსანქმნილი შვილთა მიერ).
5	ადარნასე IV, სუმბატ I-ის ძე	961–983		თუხარისი	ადარნასე IV, კურაპალატი (†983).
6	დავით III, ადარნასე III-ის ძე	978	1001	თუხარისი	დავით III დიდი, ერისთავთ ერისთავი, მაგისტროსი, კურაპალატი 978 წლიდან, ტაოს მეფე^[აღ]. ოშკის, ხახულის, პარხლის ეკლესიათა მაშენებელი და განმაახლებელი ოთხთა ეკლესიისა (†1001).
6	დავით III, ადარნასე III-ის ძე	983	1001	თუხარისი
7	ბაგრატ, გურგენის ძე	975	1008	თუხარისი	ბაგრატ V ერისთავი; იგივე ბაგრატ II – აფხაზთა მეფე 978 წელს, ქართლის კურაპალატი 1001 წელს. იგივე ბაგრატ III ქართველთა მეფე. 1008 წლიდან 1014 წლამდე აფხაზთა და ქართლის სამეფოების გამაერთიანებელი, საქართველოს პირველი მეფე (1008–1014); ქუთაისის, ბედიისა და ნიკორწმინდის ტაძრების მაშენებელი.
		978
		1001

საქართველოს იმპერიის,^[81] აღმოსავლეთ საქართველოს და დასავლეთ საქართველოს/ იმერეთის მეფეები^[82]

გურგენისა და გურანდუხტის შვილი ბაგრატი 978 წ. გახდა აფხაზთა მეფე. ამიტომ მამა-მისმა გურგენმა, რომელიც გაცილებით გვიან, 994 წელს გამეფდა, გამეფებისთანავე მიიღო მეფეთ მეფის წოდება. ეს იყო პირველი „მეფეთ მეფე“ საქართველოში (994–1008). მისი შვილი ბაგრატი აფხაზთა მეფეებს შორის რიგით იყო ბაგრატ II, მაგრამ მან მამის სიცოცხლეშივე, დავით დიდი კურაპალატის გარდაცვალების შემდეგ (1001 წ.) ქართლის კურაპალატის წოდებაც მიიღო, ხოლო მამის სიკვდილის შემდეგ, 1008 წელს, იგი ქართველთა მეფეც გახდა. ამრიგად გაერთიანდა აფხაზთა და ქართველთა სამეფოები, ამიერკავკასიის ორი უდიდესი და უმთავრესი სამეფო, რომელნიც ჩამოყალიბდნენ ერთიან საქართველოს სამეფოდ.^[83]

ძველი ქართული (იბერიული) დროშა მეფე გორგასლის მმართველობის დროს, V საუკუნეში.
დავით IV-ის დროშა, მიღებული მისი მმართველობის დროს.
თამარ დედოფლის დროშა.
საქართველოს სამეფო დროშა მეფე გიორგი V ბრწყინვალის დროს, ანჯელინო დულჩერის (1339) და ძმები პიციგანოების (1367) რუკის თანახმად.^[84]
ეგრის-აფხაზეთის სამეფო დროშა (1008–1490).^[85]
საქართველოს სამეფო გერბი, ვახუშტის გეოგრაფიული ატლასის (1742–1743) თანახმად.
საქართველოს სამეფოს გერბი ხანის დროს, გრუნენბერგის გერბის გრაგნილის მიხედვით.^[86]^[87]

პორტრეტი

სახელი

მეფობის წლები

სამეფოს ნაწილი

გაერთიანებული საქართველოს სამეფოს ნაწილი.

ბაგრატ III გამაერთიანებელი,^[ახ]
გურგენის და გურანდუხტის ძე;
დავით III-ის შვილობილი.

1008†1014

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი I,
ბაგრატ III-ის და მართას ძე

1014–1027

გაერთიანებული საქართველო

ბაგრატ IV,
გიორგი I-ის და მარიამ ვასპურაკანელის ძე

1027–1072
(1027–1037 წლებში მარიამის (Մարիամ) მეურვეობის ქვეშ)

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი II,
ბაგრატ IV-ის და ბორენა ალანიელის ძე

1072–1089
(1089–1112 წლებში ნომინალურად)

გაერთიანებული საქართველო

დავით IV აღმაშენებელი,
გიორგი II-ის და ელენეს ძე

1089†1125

გაერთიანებული საქართველო

დემეტრე I,
დავით IV-ის და რუსუდანის ძე

1125–1154

გაერთიანებული საქართველო

დავით V,
დემეტრე I-ის
პირველი შვილი

1154–1155

გაერთიანებული საქართველო

დემეტრე I,
დავით IV-ის და რუსუდანის ძე

1155†1156

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი III,
დემეტრე I-ის
მეორე შვილი

1156–1184

გაერთიანებული საქართველო

თამარი,
გიორგი III-ის და ბურდუხანის ასული

1184†1213
(1178–1184 წლებში
გიორგი III-ის თანამოსაყდრე)

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი IV ლაშა,
დავით სოსლანის და თამარ დედოფლის ძე

1213–1223
(1207–1213 წლებში
თამარის თანამოსაყდრე)

გაერთიანებული საქართველო

რუსუდანი,
დავით სოსლანის და თამარ დედოფლის ასული

1223–1245

გაერთიანებული საქართველო

დავით VI ნარინი,
ღიას ად-დინის და რუსუდანის ძე

1245–1259
(1230–1245 წლებში
რუსუდანის თანამოსაყდრე.
1247 წლიდან დავით VII-ის
უმცროსი თანამმართველი)

გაერთიანებული საქართველო

1259-სა და 1330 წლებს შორის, მონღოლთა შემოსევების შედეგად იმერეთი, დანარჩენი საქართველოსგან ცელკე, ცალკეული მეფეების მიერ იმართებოდა. დავით VI და დავით VII, რომლებიც მმართველობდნენ ერთად როგორც მონღოლთა ვასალები, ახლა მართავენ ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილს. იმერეთს კიდევ ჰქონდა დამოუკიდებლობის რამდენიმე პერიოდი, 1387-სა და 1402 წლებს შორის (თემურლენგის საქართველოში შემოსევების დროს), და ხელმეორედ 1462-სა და 1466 წლებს შორის.

გაერთიანებული საქართველო აღმოსავლეთ საქართველო დასავლეთ საქართველო/ იმერეთის სამეფო

დავით VII ულუ,
გიორგი IV-ის უკანონო ძე

1247–1259
(როგორც დავით VI-ის
უფროსი თანამმართველი)

გაერთიანებული საქართველო

პორტრეტი

სახელი

მეფობის წლები

სამეფოს ნაწილი

გაერთიანებული საქართველოს სამეფოს ნაწილი.

1259–1270

აღმოსავლეთ საქართველო

დავით I,
ღიას ად-დინის და რუსუდანის ძე

1259–1293

დასავლეთ საქართველო

დემეტრე II თავდადებული,
დავით VII-ის და გვანცა კახაბერიძის პირველი შვილი

1270†1289

აღმოსავლეთ საქართველო

ვახტანგ II,
დავით VI-ის და თამარ ამანელისძის პირველი ძე

1289–1292

აღმოსავლეთ საქართველო

დავით VIII,
დემეტრე II-ის და თეოდორა დიდი კომნენოსი ტრაპიზონელის პირველი ძე

1293–1298

აღმოსავლეთ საქართველო

კონსტანტინე I,
დავით VI-ის და თამარ ამანელისძის მეორე ძე

1293–1327

დასავლეთ საქართველო

ვახტანგ III,
დემეტრე II-ის და თეოდორე დიდი კომნენოსი ტრაპიზონელის მეორე ძე

1298

აღმოსავლეთ საქართველო

გიორგი V,
დემეტრე II-ის და ნათელა ჯაყელის ძე

1299

აღმოსავლეთ საქართველო

ვახტანგ III,
დემეტრე II-ის და თეოდორე დიდი კომნენოსი ტრაპიზონელის მეორე ძე

1300†1308

აღმოსავლეთ საქართველო

გიორგი VI მცირე
(უფლისწულ გიორგის მეურვეობის ქვეშ),
დავით VIII-ის ძე

1308–1318

აღმოსავლეთ საქართველო

გიორგი V ბრწყინვალე,
დემეტრე II-ის და ნათელა ჯაყელის ძე

1318–1330

აღმოსავლეთ საქართველო

მიქელ I,
დავით VI-ის და თამარ ამანელისძის მესამე შვილი

1327–1329

დასავლეთ საქართველო

ბაგრატ I მცირე,
მიქელის ძე

1329–1330

დასავლეთ საქართველო

1330-1346

გაერთიანებული საქართველო

გაერთიანებული საქართველოს სამეფოს ნაწილი.

დავით IX,
გიორგი V-ის ძე

1346–1360

გაერთიანებული საქართველო

ბაგრატ V დიდი,
გიორგი V-ის ძე

1360–1393

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი VII,
ბაგრატ V-ის და ელენა დიდი კომნენოსი ტრაპიზონელის ძე

1393–1407

გაერთიანებული საქართველო

ალექსანდრე I,
ბაგრატ I-ის პირველი ძე

1387–1389

იმერეთის სამეფო (პროვინციის მეფე)

გიორგი I,
ბაგრატ I-ის მეორე ძე

1389–1392

იმერეთის სამეფო (პროვინციის მეფე)

ვაკანტური (1392–1396)

კონსტანტინე II,
ბაგრატ I-ის მეორე ძე

1396–1402

იმერეთის სამეფო (პროვინციის მეფე)

კონსტანტინე I,
ბაგრატ V-ის და ანა დიდი კომნენოსი ტრაპიზონელის ძე

1407–1412

გაერთიანებული საქართველო

გაერთიანებული საქართველოს სამეფოს ნაწილი.

ალექსანდრე I დიდი,
კონსტანტინე I-ის და ნათია ამირეჯიბის ძე

1412–1442

გაერთიანებული საქართველო

ვახტანგ IV,
ალექსანდრე I-ის და დულანდუხტ ორბელიანის ძე

1442–1446

გაერთიანებული საქართველო

გიორგი VIII,
ალექსანდრე I-ის და თამარის ძე

1446–1462

გაერთიანებული საქართველო

ქართლ-კახეთის, იმერეთის, ქართლ-იმერეთის, კახეთის და ქართლის მეფეები^[90]

1490 წელს, რამდენიმე ათეული წლის შიდა უთანხმების შემდეგ, ეროვნული საბჭო შეთანხმდა საქართველოს სამეფოს სამ ნაწილად დაყოფის შესახებ.^[91]^[92] მეფეებმა დაყოფილი საქართველოს დიდი ნაწილი შეინარჩუნეს. დაყოფის შედეგად წარმოიშვა ბაგრატიონთა ქართლის სამეფო მისი ძველი სახელწოდებით, იმერეთის სამეფო და კახეთის სამეფო.

პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი
იმერეთის სამეფო დროშა იმერეთის სამეფო გერბი		ქართლის სამეფო დროშა ქართლის სამეფო გერბი		კახეთის სამეფო დროშა კახეთის სამეფო გერბი
	ბაგრატ II, უფლისწულ გიორგის და გულქანის ძე 1462–1466		გიორგი VIII, ალექსანდრე I-ის და თამარის ძე 1462–1466
			ბაგრატ VI, უფლისწულ გიორგის და გულქანის ძე 1466–1478		გიორგი I, ალექსანდრე I-ის და თამარის ძე (გიორგი VIII კახეთში მეფობდა როგორც გიორგი I) 1466–1476
			კონსტანტინე II, დიმიტრის და გულშარის ძე 1478–1484		ალექსანდრე I გიორგი I-ის ძე 1476–1511
	ალექსანდრე II ბაგრატ VI-ის ძე 1484–1510		კონსტანტინე II დიმიტრის და გულშარის ძე 1484–1505
	ალექსანდრე II ბაგრატ VI-ის ძე 1484–1510		დავით X კონსტანტინე II-ის ძე 1505–1525
	ბაგრატ III ალექსანდრე II-ის ძე 1510–1565				გიორგი II ("ავგიორგი") ალექსანდრე I-ის ძე 1511–1513
					1513-1518
					ლევან I გიორგი II-ის ძე 1518–1574
			გიორგი IX კონსტანტინე II-ის ძე, დავით X-ის ძმა 1525–1527
			ლუარსაბ I დავით X-ის ძე, გიორგი IX-ის ძმისშვილი 1527–1556
			სიმონ I ლუარსაბ I-ის ძე 1556–1569 პირველი ზეობა
	გიორგი II ბაგრატ III-ის ძე 1565–1585		სიმონ I ლუარსაბ I-ის ძე 1556–1569 პირველი ზეობა
			დავით XI (დაუთ-ხანი) ლუარსაბ I-ის ძე, სიმონ I-ის ძმა 1569–1578
					ალექსანდრე II ლევანის ძე 1574–1601 პირველი ზეობა
			სიმონ I ლუარსაბ I-ის ძე 1578–1600 მეორე ზეობა
	ლევანი გიორგი II-ის ძე 1585–1590
	როსტომი კონსტანტინე ბატონიშვილის ვაჟი. ბაგრატ III-ის შვილიშვილი, ლეონის ბიძაშვილი. 1590 პირველი ზეობა
	ბაგრატ IV ალექსანდრე II-ის შვილთაშვილი. ბაგრატ III-ის მეორე ვაჟის, თეიმურაზ ბატონიშვილის ძე. 1590 პრეტენდენტი
	როსტომი კონსტანტინე ბატონიშვილის ვაჟი. ბაგრატ III-ის შვილიშვილი, ლეონის ბიძაშვილი. 1590–1605 მეორე ზეობა
			გიორგი X სიმონ I-ის ძე 1600–1606
					დავით I ალექსანდრე II-ის ძე 1601–1602
					ალექსანდრე II ლევანის ძე, დავით I-ის მამა 1602–1605 მეორე ზეობა
					კონსტანტინე I (კონსტანტინე ხანი) ალექსანდრე II-ის ძე 1605
	გიორგი III (ბაგრატიონი) როსტომის ძმა 1605–1639		ლუარსაბ II 1606–1615 გიორგი X-ის ვაჟი		თეიმურაზ I (თეიმურაზ ხანი) დავით I-ის ძე 1606–1625 პირველი ზეობა
			ბაგრატ VII (ბაგრატ-ხანი) დავით XI-ის ძე (დაუდ ხანი) 1616–1619
			სიმონ II (სიმონ-ხანი) ბაგრატ VII-ის ძე (ბაგრატ ხანი) 1619–1625
			თეიმურაზ I (თეიმურაზ ხანი) დავით I-ის ძე 1625–1633 მეორე ზეობა
			როსტომი (როსტომ ხანი) დავით XI-ის ძე (დაუდ ხანი) 1633–1658		თეიმურაზ I (თეიმურაზ ხანი) დავით I-ის ძე 1634–1648 მესამე ზეობა
	ალექსანდრე III გიორგი III-ის ძე 1639–1660
	ალექსანდრე III გიორგი III-ის ძე 1639–1660			სპარსეთის მმართველობა (1648–1664)
	ბაგრატ V ალექსანდრე III-ის ძე 1660–1661 პირველი ზეობა		ვახტანგ V (შაჰ-ნავაზ ხანი) როსტომის ნაშვილები ვაჟი, დაბადებული ბაგრატიონ-მუხრანელად 1658–1676
	დარეჯანი თეიმურაზ I-ის ასული 1661 პირველი ზეობა
	არჩილ II ვახტანგ V-ის ძე 1661–1663 პირველი ზეობა
	დემეტრე გურიელი 1663 გურიის ერისთავი, მცირე ხნით პრაქტიკულად სრულიად იმერეთის მმართველი
	ბაგრატ V ალექსანდრე III-ის ძე 1663–1668 მეორე ზეობა				არჩილ II ვახტანგ V-ის ძე 1664–1675
	დარეჯანი თეიმურაზ I-ის ასული 1668 მეორე ზეობა
	დემეტრე გურიელი 1668–1669 გურიის ერისთავი, მცირე ხნით პრაქტიკულად სრულიად იმერეთის მმართველი
	ბაგრატ V ალექსანდრე III-ის ძე 1669–1678 მესამე ზეობა
	არჩილ II ვახტანგ V-ის ძე 1678–1679 მეორე ზეობა		გიორგი XI (შაჰ-ნავაზ ხან II, გურგინ ხანი) ვახტანგ V-ის ძე 1676–1688 პირველი ზეობა	სპარსეთის მმართველობა (1675–1703)
	ბაგრატ V ალექსანდრე III-ის ძე 1679–1681 მეოთხე ზეობა
	გიორგი III (გურიელი) გურიის უფლისწული, იმერეთის გვირგვინ ჩამორთმეული 1681–1683
	ალექსანდრე IV ბაგრატ V-ის ძე 1683–1695 პირველი ზეობა
	ალექსანდრე IV ბაგრატ V-ის ძე 1683–1695 პირველი ზეობა		ერეკლე I (ერეკლე I, ნაზარ ალი ხანი) თეიმურაზ I-ის შვილიშვილი, დათუნა ბატონიშვილის ძე 1688–1703
	არჩილ II ვახტანგ V-ის ძე 1695–1696 მესამე ზეობა
	გიორგი IV (გოჩია) 1696–1698
	არჩილ II ვახტანგ V-ის ძე 1698 მეოთხე ზეობა
	სიმონი ალექსანდრე IV-ის უკანონო შვილი 1698–1701
	მამია (გურიელი, "დიდი გურიელი", "შავი გურიელი") გურიის ბატონიშვილი, გიორგი III გურიელის და თამარ ჩიჯავაძის შვილი 1701–1702 პირველი ზეობა
	გიორგი V ბატონიშვილი გიორგი-მალაქია აბაშიძე 1702–1703		გიორგი XI (შაჰ-ნავაზ ხან II) ვახტანგ V-ის ძე 1703–1709 მეორე ზეობა		ერეკლე I (ერეკლე I, ნაზარ ალი ხანი) თეიმურაზ I-ის შვილიშვილი, დათუნა ბატონიშვილის ძე. 1703–1709
	გიორგი VI ალექსანდრე IV-ის უკანანო შვილი 1703–1711 პირველი ზეობა
			ქაიხოსრო ლევან ბატონიშვილის ძე. ვახტანგ V-ის შვილიშვილი, გიორგი XI-ის ძმისწული 1709–1712		დავით II (იმამ ყული ხანი) ერეკლე I-ის ძე 1709–1722
	მამია (გურიელი, "დიდი გურიელი", "შავი გურიელი") გურიის ბატონიშვილი, გიორგი III გურიელის და თამარ ჩიჯავაძის შვილი 1711–1712 მეორე ზეობა		სიმონ ჯანიშინი ლევან ბატონიშვილის ძე. ვახტანგ V-ის შვილიშვილი, გიორგი XI-ის ძმისწული 1712–1714
	გიორგი VI ალექსანდრე IV-ის უკანანო შვილი 1712–1713 მეორე ზეობა
	მამია (გურიელი, "დიდი გურიელი", "შავი გურიელი") გურიის ბატონიშვილი, გიორგი III გურიელის და თამარ ჩიჯავაძის შვილი 1713–1714 მესამე ზეობა
	გიორგი VI ალექსანდრე IV-ის უკანანო შვილი 1714–1716 მესამე ზეობა		იესე (ალი-ყული ხანი, მუსტაფა ფაშა) ვახტანგ V-ის შვილიშვილი, ქაიხოსროს ძმა 1714–1716 პირველი ზეობა
			ბაქარი რეგენტი ვახტანგ VI-ის ძე 1716–1719
			ვახტანგ VI ("მეცნიერი", "კანონმდებელი", Ḥosaynqolī Khan) ვახტანგ V-ის შვილიშვილი, ქაიხოსროს და იესეს ძმა 1719–1724 ვახტანგ VI-ის დროშა.
	გიორგი IV გურიელი გურიის ბატონიშვილი, მამია III გურიელის და ელენეს (ბატონიშვილ გიორგი აბაშიძის ასული) შვილი 1716
	გიორგი VI ალექსანდრე IV-ის უკანანო შვილი 1716-1720 მეოთხე ზეობა
	ალექსანდრე V გიორგი VI-ის ძე 1720–1741 პირველი ზეობა
					კონსტანტინე II (მაჰმად ყული ხანი) ერეკლე I-ის ძე 1722–1732
			იესე (ალი-ყული ხანი, მუსტაფა ფაშა) ვახტანგ V-ის შვილიშვილი, ქაიხოსროს ძმა 1724–1727 მეორე ზეობა
		ოტომანთა იმპერიის დირექტიული მმართველობა (1727–1735)
			ალექსანდრე III (ალი-მირზა) დავით II-ის (იმამყულია-ხანი) ძე 1735-1737
		სპარსეთის იმპერიის დირექტიული მმართველობა (1737–1744)
					თეიმურაზ II ერეკლე I-ის ძე 1732–1744 პირველი ზეობა
	გიორგი VII გიორგი VI-ის და თამარის (მამია III გურიელის ასული) შვილი, ალექსანდრე V-ის ძმა 1741
	ალექსანდრე V გიორგი VI-ის ძე, გიორგი VII-ის ძმა 1741–1746 მეორე ზეობა
			თეიმურაზ II ერეკლე I-ის ძე 1744–1762 მეორე ზეობა		ერეკლე II თეიმურაზ II-ის ძე 1744–1762 პირველი ზეობა
	მამუკა 1746–1749
	ალექსანდრე V გიორგი VI-ის ძე, გიორგი VII-ის ძმა 1749–1752 მესამე ზეობა
ქართლ-კახეთის სამეფო იმერეთის სამეფო ქართლ-იმერეთის სამეფო კახეთის სამეფო ქართლის სამეფო უმეფობა

იმერეთის (1752–1810) და ქართლ-კახეთის (1762–1801) მეფეები^[90]

კავკასიის სამეფისნაცვლო (1785–1796)

რუსეთის სავაჭრო გემების დროშა, პირველად აღნიშნული ამ ხარისხში 1705 წელს და დამტკიცებული 1720 წლის საზღვაო ქარტიით.
რუსეთის იმპერიის გერბი იმპერატორ პავლე I-ის დროს

კავკასიის სამეფისნაცვლოს გენერალ-გუბერნატორები
(პირველი სამეფისნაცვლო)

სურათი

სახელი

გრაფი, გენერალ-ანშეფი
პავლე სერგეის ძე პოტიომკინი
(1743-1796)
1785–1787

გენერალ-ანშეფი
პეტრე აბრამის ძე ტეკელი
(1720–1793)
1787–1789

გრაფი, გენერალ-ფელდმარშალი
ივანე პეტრეს ძე სალტიკოვი
(1730-1805)
1789–1790

გრაფი, გენერალ-პორუჩიკი
ანტონ ბოგდანის ძე დე ბალმენი
(1741–1790)
1790

გრაფი, გენერალ-ფელდმარშალი
ივან ვასილის ძე გუდოვიჩი
(1741-1820)
1790–1796

გრაფი, გენერალ-ანშეფი
ვალერიან ალექსანდრეს ძე ზუბოვი
(1771-1804)
1796

1796 წლის 31 დეკემბერს კავკასიის სამეფისნაცვლო გაუქმდა.

იხილეთ აგრეთვე

კავკასიის გუბერნატორები
სურათი	სახელი
	ნამდვილი საიდუმლო მრჩეველი მიხეილ მიხეილის ძე ჟუკოვი (1728–1803) 5.05.1785—1786
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ილარიონ სპირიდონის ძე ალექსეევი (1744–1798) 1787—1788
	გენერალ-მაიორი სერგეი ათანასეს ძე ბრიანჩანინოვი (–1802) [28.10.]1789—[6.03.]1792
	გენერალ-მაიორი პეტრე მიხეილის ძე სკარჟინსკი (1743–1805) 1793—1796
	ნამდვილი საიდუმლო მრჩეველი ალექსანდრე ვასილის ძე ალიაბიევი (1746–1822) 1796—19.12.1796
*1796 წლის 31 დეკემბერს კავკასიის ოლქი გაუქმდა.*

გრაფი, გენერალ-ფელდმარშალი
ივან ვასილის ძე გუდოვიჩი
(1741-1820)
1796–1798

გრაფი, გენერალ-ლეიტენანტი
ირაკლი ივანეს ძე მარკოვი
(1753–1828)
1798–1799

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
დიმიტრი ივანეს ძე კისილიოვი
(1761-1820)
1799

ბარონი, გენერალ-ლეიტენანტი
კარლ ფიოდორის ძე კნორინგი
(1746-1820)
1799–1801

ქართლის და კახეთის გაერთიანების პროცესი დაიწყო 1744 წელს, როდესაც კახეთის მეფე თეიმურაზ II დამტკიცებულ იქნა ქართლის მეფედ სპარსელების მიერ და კახეთი კი მის ვაჟს ერეკლე II-ს დაუტოვეს. ეს პროცესი დასრულდა 1762 წელს, როდესაც თეიმურაზ II გარდაიცვალა და ერეკლე II-მ გააერთიანა ორი სამეფო. თუმცა რუსეთის სამხრეთით გაფართოებამ ეს ევოლუცია შეზღუდა; რუსეთი გახდა ქართლ-კახეთის პროტექტორი 1783 წელს გაფორმებული გეორგიევსკის ტრაქტატის საფუძველზე. ხოლო ანექსირებულ იქნა 1801 წელს გიორგი XII-ის სიკვდილის შემდეგ. იმერეთმა დამოუკიდებლობა შეინარჩუნა რამდენიმე წლით მეტ ხანს, 1810 წლამდე.

იმერეთის სამეფო დროშა
იმერეთის სამეფო გერბი

ქართლ-კახეთის სამეფო დროშა
ქართლ-კახეთის სამეფო გერბი

სურათი

სახელი

სურათი

სახელი

სოლომონ I
ალექსანდრე V-ის ძე
1752–1766
პირველი ზეობა

ერეკლე II
თეიმურაზ II-ის ძე
8 იანვარი, 1762–11 იანვარი, 1798
მეორე ზეობა

თეიმურაზი
გიორგი VI-ის ძე, სოლომონ I-ის ბიძაშვილი
1766–1768

სოლომონ I
ალექსანდრე V-ის ძე
1768–1784
მეორე ზეობა

დავით II
გიორგი VII-ის ძე
1784–1789

1790 წლის ივერიელთა ტრაქტატი

სოლომონ II (დავით-სოლომონი)
არჩილის ძე, სოლომონ I-ის ძმისწული
1789†1810

გიორგი XII
ერეკლე II-ის ძე
11 იანვარი, 1798–28 დეკემბერი, 1800

დავით ბატონიშვილი (დავით გამგებელი)
გიორგი XII-ის უფროსი ძე
ქართლ-კახეთის გამგებელი
28 დეკემბერი, 1800–18 იანვარი, 1801

1801 წლის ანექსია^[93]გიორგი XII-ის სიკვდილის შემდეგ და მანამ, ვიდრე დავით ბატონიშვილი ტახტს დაიკავებდა, რუსეთმა ქართლ-კახეთის სრული ინტეგრირება მოახდინა იმპერიაში და მონარქია გააუქმა. იმერეთი ანალოგიური სახით ანექსირებულ იქნა 1810 წელს სოლომონ II-ის დამხობის შემდეგ.

ქართლ-კახეთის სამეფო იმერეთის სამეფო მეფის მოვალეობის შემსრულებელი უმეფობა

იმერეტინსკების^[94], მუხრანბატონების^[95]^[96] და გრუზინსკების^[97] სამეფო სახლის მეთაურები

იმერეთის სამეფო სახლის მეთაურები 1815 წლის შემდეგ^[აჯ]
სურათი	სახელი	მეთაურობის წლები

ვინაიდან სოლომონ II-ს ვაჟები არ ჰყავდა, მან იმერეთის მეფის დავით II-ის ვაჟი, კონსტანტინე ბატონიშვილი, და მისი უფროსი შთამომავლები მამრობითი ხაზით, იმერეთის სამეფო ტახტის მემკვიდრეებად გამოაცხადა (რუსეთში კონსტანტინე დავითის ძის შთამომავლები იმერეტინსკების უგანათლებულესი თავადის ტიტულს 1865 წლის 20 ივნისიდან ატარებდნენ).
	• მემკვიდრე უფლისწული კონსტანტინე (I) დავითის ძე (1789–1844). მეფე დავით II-ის ძე; მეფე სოლომონ II-ის მემკვიდრე.	7 თებერვალი, 1815 — 3 მაისი, 1844
	• კონსტანტინე (II) კონსტანტინეს (I) ძე (1827–1885)	3 მაისი, 1844 — 15 დეკემბერი, 1885
	• მიხეილ კონსტანტინეს (II) ძე (1843–1892)	15 დეკემბერი, 1885—1888
	• გიორგი (I) მიხეილის ძე (1872–1932)	1888 — 26 მარტი, 1932
	• გიორგი (II) გიორგის (I) ძე, შთამომავლობა არ ჰყოლია	26 მარტი, 1932 — 24 მარტი, 1972
	• კონსტანტინე (III) გიორგის (I) ძე, გიორგი (II)-ის უმცროსი ძმა და ამ შტოს უკანასკნელი მამრობითი წარმომადგენელი.	24 მარტი, 1972 — 20 ნოემბერი, 1978
1978 წლის 20 ნოემბრიდან ამ შტოს მეთაურად ითვლება თამარ იმერეტინსკი, კონსტანტინეს (III) ძმის, მიხეილის იმერეტინსკის (1900-1975) ასული. ოჯახი 1945 წლის 21 ივლისიდან 1967 წლის 12 ივნისამდე იყო ტომას მარვინ სმიტ დორიენ სმიტის (12 მაისი, 1913–5 დეკემბერი, 1973), ხოლო 1967 წლის 13 ივლისიდან 1984 წლამდე — ჩარლზ თაუნლი სტრეჩი, მე-4 ბარონი ო’ჰეიგანი (დ. 6 სექტემბერი, 1945) მეუღლე. მისი შვილები: რობერტ-არტურ-სმიტი დორიენ-სმიტი (დ. 1951), ლორდ ო’ჰეიგანის და თამარის უფროსი ძე ჯეიმს-ოგასტეს-ბაგრატიონ-სმიტი დორიენ სმიტი (დ. 1957), რობერტ-არტურ-სმიტის ძმა თეონა-ჯუდიტ-სმიტი დორიენ სმიტი (დ. 1946), ჯეიმს-ოგასტეს-ბაგრატიონ-სმიტის უფროსი და ალექსანდრა-ინის-მერი-სმიტი დორიენ სმიტი (დ. 1948), თეონა-ჯუდიტ-სმიტი დორიენ სმიტის და შარლოტა-სოფია-სმიტი დორიენ სმიტი (დ. 1954), ალექსანდრა-ინის-მერი-სმიტის და ნინო-ნატალია ო’ჰეიგანი (დ.1968), შარლოტა-სოფია-სმიტის ნახევარდა (დედით ერთი დები).
მემკვიდრე უფლისწულის, კონსტანტინე (III)-ის (1898–1978) გარდაცვალების შემდეგ, რადგან ამ შტოს მამრობითი სქესის შთამომავლობა შეწყდა, ბაგრატიონ-იმერეტინსკების სახლის მეთაურობა გადაეცა უფლისწულ ირაკლი ბაგრატიონს (1925–2013), თავად გრიგოლის ძეს, უფლისწულ ბაგრატის მამრობითი ხაზის შთამომავალს, იმერეთის მეფის, სოლომონ I-ის (1752–1784) უმცროს ძმას.
	• ირაკლი გრიგოლის ძე (დაიბადა 1925)	1978–2013
	• დავით ირაკლის ძე (დაიბადა 1948)	2013–2017, მეთაურობა გადასცა თავის ძეს
	• ირაკლი დავითის ძე (დაიბადა 1982)	2017 წლის 6 მაისიდან

საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურები — მუხრანელი ბაგრატიონები
სურათი	სახელი	მეთაურობის წლები

	• კონსტანტინე (IV) იოანეს ძე მუხრანბატონი	1 ოქტომბერი, 1800 — 7 სექტემბერი, 1842
	• ივანე (ვანო) (II) კონსტანტინეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანსკი	7 სექტემბერი, 1842 — 11 მარტი, 1895
	• კონსტანტინე (V) ივანეს ძე	11 მარტი, 1895 — 12 მაისი, 1903
	• ალექსანდრე (I) ირაკლის ძე, კონსტანტინეს (V) ბიძაშვილი	12 მაისი, 1903 — 30 ოქტომბერი, 1918
	• გიორგი (I) ალექსანდრეს ძე	30 ოქტომბერი, 1918 — 29 სექტემბერი, 1957
	• ირაკლი (III) გიორგის ძე	29 სექტემბერი, 1957 — 30 ნოემბერი, 1977
	• გიორგი (II) ირაკლის ძე	30 ნოემბერი, 1977 — 16 იანვარი, 2008
	• დავით (III) გიორგის ძე	2008 წლის 16 იანვრიდან
დავით გიორგის ძის აშკარა მემკვიდრედ ითვლება მისი ერთადერთი ძე გიორგი დავითის ძე (დაბადებული 2011 წლის 27 სექტემბერს), ხოლო მის სუბსტიტუტ^[L] მემკვიდრედ - მისი უმცროსი ძმა გურამ-უგო გიორგის ძე (დაბადებული 1985 წლის 14 თებერვალს).

საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურები^[100] (ქართლი-კახეთი) — კახეთის ბაგრატიონები
სურათი	სახელი	მეთაურობის წლები

	• დავით (XII) გიორგის ძე	18 იანვარი, 1801 — 13 მაისი, 1819
	• იოანე (I) გიორგის ძე	13 მაისი, 1819 — 15 თებერვალი, 1830
	• გრიგოლ (I) იოანეს ძე^[აჰ]	15 თებერვალი, 1830 — 21 სექტემბერი, 1830
	• იოანე (II) გრიგოლის ძე	21 სექტემბერი, 1830 — 15 სექტემბერი, 1880
	• დავით (XIII) ბაგრატის ძე	15 სექტემბერი, 1880 — 24 სექტემბერი, 1888
	• პეტრე (I) ალექსანდრეს ძე	24 სექტემბერი, 1888 — 3 თებერვალი, 1922
	• კონსტანტინე (III) პეტრეს ძე	3 თებერვალი, 1922—1939
	• პეტრე (II) პეტრეს ძე	1939 — 13 აგვისტო, 1984
	• ნუგზარ (I) პეტრეს ძე	1984 წლის 13 აგვისტოდან

საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში^[101]^[102]

კავკასიის სამეფისნაცვლო (1801–1917)

რუსეთის სავაჭრო გემების დროშა, პირველად აღნიშნული ამ ხარისხში 1705 წელს და დამტკიცებული 1720 წლის საზღვაო ქარტიით
რუსეთის სახელმწიფო გერბის პირველი ტიპი ნიკოლოზ I-ის დროს (1828)
რუსეთის სახელმწიფო გერბის მეორე ტიპი ნიკოლოზ I-ის დროს (1830)

მთავარსარდლები კავკასიაში

სურათი

სახელი

გენერალ-ლეიტენანტი
ბარონი კარლ ფიოდოროვიჩ კნორინგი
(1746-1820)
1801—1802

ინფანტერიის გენერალი
მთავარი პაველ დმიტრიევიჩ ციციანოვი (ციციშვილი)
(1754-1806)
1802—1806

გენერალ-ფელდმარშალი
გრაფი ივან ვასილიევიჩ გუდოვიჩი
(1741-1820)
1806—1809

კავალერიის გენერალი
გრაფი ალექსანდრ პეტროვიჩ ტორმასოვი
(1752-1819)
1809—1811

ინფანტერიის გენერალი
მარკიზი ფილიპ ოსიპოვიჩი პაულუჩი
(1779—1849)
1811—1812

ინფანტერიის გენერალი
ნიკოლაი ფიოდოროვიჩ რტიშჩევი
(1754-1835)
1812—1816

ინფანტერიის გენერალი
ალექსეი პეტროვიჩ ერმოლოვი
(1777-1861)
1816—1827

გენერალ-ფელდმარშალი
გრაფი ივან ფიოდოროვიჩ პასკევიჩი
(1782 - 1856)
1827—1831

ინფანტერიის გენერალი
ბარონი გრიგორი ვლადიმიროვიჩ როზენი
(1782-1841)
1831—1837

ინფანტერიის გენერალი
ევგენი ალექსანდროვიჩ გოლოვინი
(1782-1858)
1837—1842

ინფანტერიის გენერალი
ალექსანდრ ივანოვიჩ ნეიდგარდტი
(1784-1845)
1842—1844

იხილეთ აგრეთვე

კავკასიის გუბერნიის სამოქალაქო გუბერნატორები (კავკასიის გუბერნია)
სურათი	სახელი
	საიდუმლო მრჩეველი ივან პეტროვიჩ კასპაროვი (1740-1814) 1802—1804
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ქრისტიან პეტროვიჩ გილდენშოლდი 1804—1806
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ნიკოლაი მიხაილოვიჩ ქართველინი 1806—5.08.1811
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი მარკ ლეონტიევიჩ მალინსკი 5.08.1811—7.09.1811
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი იაკოვ მაქსიმოვიჩ ბრისკორნი 7.09.1811—1813
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი მარკ ლეონტიევიჩ მალინსკი 1813—1820
1820—1822 წლებში თანამდებობა ვაკანტურია.
1822 წლის 24 ივლისს გუბერნია გადაკეთდა ოლქად, ცენტრი გადატანილ იქნა სტავროპოლში.
კავკასიის ოლქის უფროსები
	გენერალ-მაიორი კარლ ფიოდოროვიჩ სტალი 1823—1824
	კავალერიის გენერალი გეორგ არსენიევიჩ ემანუელი 1826—1829
	გენერალ-მაიორი სტეპან სტეპანოვიჩ სტრეკალოვი 1829—1832
	გენერალ-ლეიტენანტი ალექსეი ალექსანდროვიჩ ველიამინოვი 1832—1836
	გენერალ-ლეიტენანტი მაქსიმ მაქსიმოვიჩ ტაუბე 1836—1838
	გენერალ-ადიუტანტი პაველ ხრისტოფოროვიჩ გრაბე 1838—1844
კავკასიის ოლქის გუბერნატორები
	გენერალ-მაიორი მაქსიმ მაქსიმოვიჩ ტაუბე 1832—1836
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ალექსეი ვასილიევიჩ სემიონოვი 1838—1840
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ივან პეტროვიჩ ხომუტოვი 1840—1841
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ვასილი სემიონოვიჩ სიტნიკოვი 1841—1843
	გენერალ-მაიორი მარცელინ მატვეევიჩ ოლშევსკი 1843—1846
	გენერალ-მაიორი ივან ივანოვიჩ ნორდენსტამი 30 აპრილი, 1846—06 ივნისი, 1847

რუსეთის იმპერიის დროშა (1858–1883)
რუსეთის მცირე სახელმწიფო გერბი ალექსანდრე II-ის დროს (1856)
კავკასიის გერბი (რუსეთის იმპერია) (1857)

კავკასიის მეფისნაცვლები
(მეორე სამეფისნაცვლო)

უგანათლებულესი თავადი, გენერალ-ადიუტანტი
გრაფი მიხაილ სემიონოვიჩ ვორონცოვი
27 დეკემბერი, 1844 — 1 მარტი, 1854

კავალერიის გენერალი
ნიკოლაი ანდრეევიჩ რეადი
1 მარტი — 29 ნოემბერი, 1854

ინფანტერიის გენერალი
ნიკოლაი ნიკოლაევიჩ მურავიოვი
29 ნოემბერი, 1854 — 22 ივლისი, 1856

გენერალ-ფელდმარშალი
მთავარი ალექსანდრ ივანოვიჩ ბარიატინსკი
(1815-1879)
22 ივლისი, 1856 — 6 დეკემბერი, 1862

გენერალ-ფელდმარშალი
დიდი მთავარი მიხეილ ნიკოლაევიჩ რომანოვი
(1832-1909)
6 დეკემბერი, 1862 — 23 ივლისი, 1881

1881 წლის 22 ნოემბერს კავკასიის სამეფისნაცვლო გაუქმდა დე ფაქტო.

რუსეთის იმპერიის დროშა (1883—1917)
რუსეთის დიდი სახელმწიფო გერბის ცენტრალური ელემენტი (1882)
რუსეთის მცირე სახელმწიფო გერბი ალექსანდრე III-ის დროს (1883)

კავკასიის ადმინისტრაციის მთავარმართებლები

კავალერიის გენერალი
ალექსანდრ მიხაილოვიჩ დონდუკოვ-კორსაკოვი
1 იანვარი, 1882 — 3 ივნისი, 1890

კავალერიის გენერალი
სერგეი ალექსეევიჩ შერემეტიევი
3 ივნისი, 1890 — 6 დეკემბერი, 1896

ინფანტერიის გენერალი
გრიგორი სერგეევიჩ გოლიცინი
12 დეკემბერი, 1896 — 1 იანვარი, 1905

1905 წლის 26 თებერვალს კავკასიის ადმინისტრაცია შეიცვალა სამეფისნაცვლოთი.

კავკასიის მეფისნაცვლები
(მესამე სამეფისნაცვლო)

კავალერიის გენერალი
გრაფი ილარიონ ივანოვიჩ ვორონცოვ-დაშკოვი
26 თებერვალი, 1905–23 აგვისტო, 1915

კავალერიის გენერალი
დიდი მთავარი ნიკოლაი ნიკოლაევიჩ რომანოვი (უმცროსი)
23 აგვისტო, 1915–9 მარტი, 1917

1917 წლის 9 მარტს, კავკასიაში ჩამოყალიბდა ამიერკავკასიის განსაკუთრებული კომიტეტი.

ტფილისის გუბერნია

ტფილისის გუბერნიის გერბი (1878)

საქართველოს მმართველები

სურათი

სახელი

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
პიოტრ ივანოვიჩ კოვალენსკი
10.02.1802—1804

გენერალ-ლეიტენანტი
მთავარი დიმიტრი მიხაილოვიჩ ვოლკონსკი
1804—1805

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
პიოტრ მაქსიმოვიჩ ლიტვინოვი
09.01.1806—1807

გენერალ-მაიორი
ფიოდორ ისაევიჩ ახვერდოვი (ახვერდაშვილი)
22.10.1807—05.08.1811

იხილეთ აგრეთვე

გუბერნიის თავად-აზნაურობის წინამძღოლები
სურათი	სახელი
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი მთავარი გარსევან რევაზის ძე ჭავჭავაძე 4 ივნისი, 1803—1811
	გენერალ-მაიორი მთავარი კონსტანტინე ივანეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანსკი 10.03.1812—1838
	გენერალ-მაიორი მთავარი დიმიტრი თამაზის (თომას) ძე ორბელიანი (დ. 1797–გ. 1868) 01.01.1839—1855
	გენერალ-მაიორი მთავარი იოვანე (ივანე) დავითის ძე ჯამბაკურ-ორბელიანი 03.03.1855—1856
	ფლიგელ-ადიუტანტი, როტმისტრი მთავარი ალექსანდრე დავითის ძე ორბელიანი 25.03.1856—1864
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი დიმიტრი ივანეს ძე ყიფიანი 15.03.1864—1870
	გენერალ-ადიუტანტი, გენერალ-ლეიტენანტი მთავარი რევაზ ივანეს ძე ანდრონიკოვი (ანდრონიკაშვილი) 16.07.1870—1879
	გენერალ-მაიორი მთავარი დავით ალექსანდრეს ძე სუმბატოვი (სუმბათაშვილი) 16.05.1879—1885
	გენერალ-ლეიტენანტი მთავარი ივანე კონსტანტინეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანსკი 13.07.1885—1891
	კამერგერის წოდებით, სახელმწიფო მრჩეველი მთავარი ლუარსაბ (შაქრო) ალექსანდრეს ძე მაგალოვი (მაღალაშვილი) 13.07.1891—1894
	ეგერმეისტერი მთავარი კონსტანტინე ივანეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანსკი 14.07.1894—07.10.1900
	ეგერმეისტერის თანამდებობით, სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი მთავარი დავით ზაქარიას ძე მელიკოვი (მელიქიშვილი) 21.10.1900—15.01.1906
	მთავარი გიორგი ალექსანდრეს ძე ბაგრატიონ-დავიდოვი 1906—1913
	გადამდგარი პოლკოვნიკი მთავარი კონსტანტინე (კოტე) ნიკოლოზის ძე აფხაზი 1913—1917

საქართველოს სამოქალაქო გუბერნატორები

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
მარკ ლეონტიევიჩ მალინსკი
05.08.1811—1813

გენერალ-მაიორი
ფიოდორ ფომიჩ სიმონოვიჩი
08.07.1813—1815

გენერალ-მაიორი, გუბერნატორის მოვალეობის შემსრულებელი^[M] სამხედრო უფლებებით
კარლ ფიოდოროვიჩ სტალი
06.11.1815—1818

გენერალ-მაიორი
რომან ივანოვიჩ ფონ დერ ჰოვენი
1818—1829

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
პიოტრ დემიანოვიჩ ზავილეისკი
19.07.1829—1832

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი, მოვალეობის შემსრულებელი
მთავარი ნიკოლოზ იოსების ძე ფალავანდოვი (ფალავანდიშვილი)
02.02.1832—1837

გენერალ-ლეიტენანტი, ტიფლისის სამხედრო გუბერნატორი, სამოქალაქო ნაწილის მმართველი
მიხაილ გრიგორიევიჩ ბრაიკო
13.12.1837—1838

გენერალ-მაიორი
დმიტრი დმიტრიევიჩ ახლესტიშევი
09.05.1838—23.02.1840

გენერალ-მაიორი, საქართველო-იმერეთის სამოქალაქო გუბერნატორი
ალექსანდრ ანტონოვიჩ სკალონი
10.07.1841—1843

გენერალ-მაიორი, საქართველო-იმერეთის სამოქალაქო გუბერნატორი
ვასილი სემიონოვიჩ სოტნიკოვი
08.10.1843—1845

გენერალ-მაიორი, მოვალეობის შემსრულებელი, საქართველო-იმერეთის სამოქალაქო გუბერნატორი
მიხაილ ივანოვიჩ ჟერებცოვი
12.06.1845—1846

გენერალ-მაიორი, საქართველო-იმერეთის სამოქალაქო გუბერნატორი
სერგეი ნიკოლაევიჩ ერმოლოვი
08.06.1846—1849

სამხედრო გუბერნატორები

გენერალ-ლეიტენანტი
ნიკოლაი მარტემიანოვიჩ სიპიაგინი
28.03.1827—10.10.1828

გენერალ-მაიორი
მთავარი ივანე მალხაზის ძე ანდრონიკოვი (ანდრონიკაშვილი)
06.10.1849—1855

გენერალ-მაიორი, მოვალეობის შემსრულებელი
ნიკოლაი ევგენიევიჩ ლუკაში
19.12.1855—1857

გენერალ-მაიორი
ალექსანდრ ქრისტიანოვიჩ კაპგერი
01.01.1858—1860

გუბერნატორები

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
კონსტანტინ ივანოვიჩ ორლოვსკი
25.03.1860—1876

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ბარონი მაქსიმ ალექსანდროვიჩ ოსტენ-საკენი
24.05.1876—1877

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
მთავარი კონსტანტინ დმიტრიევიჩ გაგარინი
08.01.1878—1883

გენერალ-მაიორი
ალექსანდრ იგნატიევიჩ გროსმანი
11.09.1883—1887

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
კარლ ლვოვიჩ ზისერმანი
12.03.1887—1888

სახელმწიფო მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი)
მთავარი გიორგი დიმიტრის ძე შარვაშიძე (შერვაშიძე)
08.12.1888—1897

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ფიოდორ ალექსანდროვიჩ ბიკოვი
12.07.1897—15.02.1899

გვარდიის პოლკოვნიკი (გენერალ-მაიორი), მოვალეობის შემსრულებელი
ივან ნიკოლაევიჩ სვეჩინი
31.03.1899—04.08.1905

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ბარონი პაველ ალექსანდროვიჩ რაუშ ფონ ტრაუბენსბერგი
04.08.1905—22.09.1907

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
მიხაილ ალექსანდროვიჩ ლიუბიჩ-იარმოლოვიჩ-ლოზინა-ლოზინსკი
22.09.1902—10.05.1911

კოლეგიის მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩეველი)
ანდრეი გავრილოვიჩ ჩერნიავსკი
10.05.1911—23.06.1914

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ივან მიხაილოვიჩ სტრახოვსკი
1914—1916

პოლკოვნიკი
ალექსანდრ ნიკოლაევიჩ მანდრიკა
1916—1917

იხილეთ აგრეთვე

ვიცე-გუბერნატორები
სურათი	სახელი
	კოლეგიის მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩეველი) ანდრეი ფრანცოვიჩი დესიმონი 1842—1847
	სახელმწიფო მრჩეველი ვასილი მიხაილოვიჩ ბერი 1847—1849
	პოლკოვნიკი მიხაილ პეტროვიჩ კოლიუბაკინი 1849—1858
	სახელმწიფო მრჩეველი კონსტანტინ ივანოვიჩ ორლოვსკი 16.10.1858—1860
	სახელმწიფო მრჩეველი ნიკოლაი ივანოვიჩ ბარანოვსკი 25.03.1860—1863
	სახელმწიფო მრჩეველი გიორგი კონსტანტინოვიჩ ვლასტოვი 14.12.1863—1865
	სახელმწიფო მრჩეველი მთავარი ნიკოლოზ დიმიტრის ძე ჭავჭავაძე 10.03.1865—1867
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი აკიმ ნესტეროვიჩ მიცულოვი 13.01.1868—1869
	გენერალ-მაიორი მიხაილ ივანოვიჩ როსლავლევი 23.04.1869—1873
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ვასილი ფიოდოროვიჩ ბელსკი 01.09.1873—1884
	კოლეგიის მრჩეველი მთავარი გიორგი დიმიტრის ძე შარვაშიძე (შერვაშიძე) 12.07.1884—1889
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ანატოლი ილიჩ ჩაიკოვსკი 08.12.1889—04.04.1891
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ალექსანდრ ალექსანდროვიჩ ალიმოვი 09.05.1891—1892
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი გრაფი ვლადიმერ ფიოდოროვიჩ ტიზენგაუზენი 29.10.1892—20.02.1896
	სახელმწიფო მრჩეველი კონსტანტინ კონსტანტინოვიჩ სტეფანოვიჩი 19.03.1896—22.01.1901
	კოლეგიის მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩეველი) ვლადიმერ ვლადიმიროვიჩ ალიშევსკი 22.01.1901—21.12.1905
	კოლეგიის მრჩეველი ანდრეი გავრილოვიჩ ჩერნიავსკი 21.12.1905—10.05.1911
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ერმინიგელდ ნიკოლაევიჩ პანოვი 10.05.1911—1917

ქუთაისის გუბერნია

ქუთაისის გუბერნიის გერბი (1856)

სამხედრო გუბერნატორები

სურათი

სახელი

გენერალ-მაიორი
კონსტანტინ იაკოვლევიჩ ბელიავსკი
17.04.1847—1851

გენერალ-მაიორი
მთავარი ალექსანდრ ივანოვიჩ გაგარინი
1851—1853

გენერალ-მაიორი
მთავარი ივანე კონსტანტინეს ძე ბაგრატიონ-მუხრანსკი
1853—1856

გენერალ-ლეიტენანტი, გენერალ-გუბერნატორი
მთავარი გიორგი რომანის ძე ერისტოვი (ერისთავი)
1856—1860

გენერალ-ლეიტენანტი
ნიკოლაი პეტროვიჩ კოლიუბაკინი
1860—1863

გენერალ-ლეიტენანტი, გენერალ-გუბერნატორი
მთავარი დიმიტრი ივანოვიჩ მირსკი სვიატოპოლკ
1863—1866

გენერალ-მაიორი
გრაფი ვლადიმერ ვასილიევიჩ ლევაშოვი
1867—28.09.1874

იხილეთ აგრეთვე

გუბერნიის თავად-აზნაურობის წინამძღოლები
სურათი	სახელი
	მისი უდიდებულესობის სვიტა გენერალ-მაიორი მთავარი ნესტორ დიმიტრის ძე წერეთელი 1878—1885
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი დიმიტრი ივანეს ძე ყიფიანი 12.08.1885—26.08.1886
	ვიცე-პოლკოვნიკი მთავარი ალმასხან დიმიტრის ძე ნიჟარაძე 26.08.1886—27.08.1888
	პოდპორუჩიკი^[N] მთავარი კონსტანტინე დავითის ძე წულუკიძე 28.08.1888—13.09.1889
	კამერგერის წოდებით, სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი მთავარი სიმონ გიორგის ძე წერეთელი 13.09.1889—14.09.1901
	კამერგერის წოდებით, სასამართლოს მრჩეველი მთავარი სიმონ (სისო) ნიკოლოზის ძე ლორთქიფანიძე 14.09.1901—1904
	პრაპორშჩიკი^[O] მთავარი სიმონ (სვიმონ) დავითის ძე წერეთელი 26.02.1904—1912
	გადამდგარი პოლკოვნიკი მთავარი ფარსადან (სპირიდონ) გიორგის ძე მიქელაძე 12.03.1912—1915
	მთავარი დავით (დათა) ოტიას ძე ნიჟარაძე 1915—1917

გუბერნატორები

პოლკოვნიკი (გენერალ-მაიორი)
ნიკოლაი აგაფონოვიჩ ივანოვი
1858—1861

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ალექსანდრ სტეპანოვიჩ ოგოლინი
1861—1866

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
გიორგი კონსტანტინოვიჩ ვლასტოვი
1874—1878

სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი
ნიკოლაი იასონოვიჩ მალაფეევი
1878—1883

იხილეთ აგრეთვე

ვიცე-გუბერნატორები
სურათი	სახელი
	ვიცე-პოლკოვნიკი მიხაილ პეტროვიჩ კოლიუბაკინი 1847—1848
	სახელმწიფო მრჩეველი მიხაილ პეტროვიჩ გუსიატნიკოვი 1848—1852
	სახელმწიფო მრჩეველი პიოტრ დემიანოვიჩ გნილოსაროვი 1852—1856
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ივან მიხაილოვიჩ იურჩენკო 1856—1869
	სასამართლოს მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩეველი) მაქსიმ ალექსანდროვიჩ ოსტენ-საკენი 1869—1873
	სახელმწიფო მრჩეველი ნიკოლაი იასონოვიჩ მალაფეევი 1873—1878
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი ბარონი ალექსანდრ იულიევიჩ ბრიუგენი 07.02.1878—01.02.1897
	სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი გრიგორი დემენტიევიჩ მიკლაშევსკი 14.02.1897—18.09.1899
	კოლეგიის მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩეველი) ალექსეი ალექსეევიჩ კალაჩოვი 20.06.1900—20.08.1905
	კოლეგიის მრჩეველი აპოლონ აპოლონოვიჩ მაკაროვი 28.04.1906—1915
	პოლკოვნიკი ნიკოლაი ედუარდოვიჩ ვენტცელი 1915—1917

სამხედრო გუბერნატორები

გენერალ-მაიორი
ალექსეი მიხაილოვიჩ სმეკალოვი
01.07.1883—11.02.1887

გენერალ-მაიორი
ალექსანდრ იგნატიევიჩ გროსმანი
11.03.1887—01.12.1890

გენერალ-ლეიტენანტი
მიხეილ იაკობის ძე შალიკოვი (შალიკაშვილი)
22.12.1890—30.05.1898

გენერალ-მაიორი
ფიოდორ კონსტანტინოვიჩ გერშელმანი
19.07.1898—21.04.1901

პოლკოვნიკი (გენერალ-მაიორი), მოვალეობის შემსრულებელი
ალექსეი ალექსეევიჩ სმაგინი
20.10.1901—01.05.1905

ვაკანსია
1905—1907

გენერალ-მაიორი
ადამ ივანოვიჩ სლავაჩინსკი
28.11.1907—1914

სახელმწიფო მრჩეველი (სახელმწიფო მრჩევლის მოვალეობის შემსრულებელი)
ლევ ვლადიმიროვიჩ პოტულოვი
1914—1916

სახელმწიფო მრჩეველი
გრაფი ალექსანდრ ვასილიევიჩ გუდოვიჩი
1916—1917

იხილეთ აგრეთვე

სამხედრო გუბერნატორების თანაშემწეები
სურათი	სახელი
	გენერალ-მაიორი მთავარი ნიკოლოზ ბოგდანის (ბიძინა) ძე ერისტოვი (ერისთავი) 01.06.1883—04.02.1895
	გენერალ-მაიორი მთავარი ალექსანდრ ანატოლიევიჩ ბარიატინსკი 04.02.1895—10.05.1896
	პოლკოვნიკი ალექსეი ალექსანდროვიჩ სამოილოვი 10.05.1896—26.01.1900
	გენერალ-მაიორი ნიკოლაი ნიკოლაევიჩ დრიაგინი 24.02.1900

საბჭოთა კავშირი

ამიერკავკასიის განსაკუთრებული კომიტეტი [9 (22) მარტი–15 (28) ნოემბერი, 1917], თავმჯდომარე
დროშა გერბი		ამიერკავკასიის მხარის შიდა საზღვრების ცვლილების პროექტი, რომელიც შემოთავაზებულ იქნა 1917 წელს შექმნილი შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან არსებული დროებითი მთავრობის სპეციალური კომისიის მიერ. თურქების იერიში კავკასიაზე 1918 წელს.
პორტრეტი	სახელი
	ვასილი აკიმოვიჩ ხარლამოვი (1875–1957) 22 მარტი–28 ნოემბერი, 1917 კონსტიტუციურ-დემოკრატიული პარტია ამიერკავკასიის განსაკუთრებული კომიტეტის თავმჯდომარე
ამიერკავკასიის კომისარიატი [15 (28) ნოემბერი, 1917–13 (26) მარტი, 1918], პირველი თავმჯდომარე
	ევგენი პეტრეს ძე გეგეჭკორი (1881–1954) 28 ნოემბერი, 1917–9 აპრილი, 1918 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია ამიერკავკასიის კომისარიატის პირველი თავმჯდომარე
თანამდებობა გაუქმდა.
ამიერკავკასიის სეიმი [10 (23) თებერვალი–13 (26) მაისი, 1918], პირველი თავმჯდომარე
	ნიკოლოზ (კარლო) სიმონის ძე ჩხეიძე (1864–1926) 23 თებერვალი, 1918–26 მაისი, 1918 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია ამიერკავკასიის სეიმის პირველი თავმჯდომარე
ადფრ-ის დროშა.		ამიერკავკასიის რუკა 1918 წელს, შედგენილი ბრიტანული არმიის მიერ. მონიშნულ საზღვრებში ნაჩვენებია ადფრ-ის მემკვიდრე-სახელმწიფოები, რომლებიც პრეტენზიას აცხადებდნენ ამავე ტერიტორიაზე.
ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა [9 (22) აპრილი–15 (28) მაისი, 1918], მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე
	აკაკი ივანეს ძე ჩხენკელი (1881–1954) 26 აპრილი, 1918–26 მაისი, 1918 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარეები და საქართველოს პარლამენტის პირველი თავმჯდომარე

მთავარი სტატია: საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა (26 მაისი, 1918 — 18 მარტი, 1921)

პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გერბი^[ბა] საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დროშა.
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა, თავმჯდომარეები		საქართველოს პარლამენტი, პირველი თავმჯდომარე
	ნოე რამიშვილი (1881–1930) 26 მაისი, 1918–24 ივნისი, 1918 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის 1-ლი თავმჯდომარე. 1918 წლის 26 მაისს, 17:10 საათზე შეიქმნა საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკა.		ნიკოლოზ (კარლო) ჩხეიძე (1864–1926) 26 მაისი, 1918–16 მარტი, 1921 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია 26 მაისი, 1918–8 ოქტომბერი, 1918 ეროვნული საბჭოს თავმჯდომარე 8 ოქტომბერი, 1918–12 მარტი, 1919 საპარლამენტო ასამბლეის თავმჯდომარე 12 მარტი, 1919–25 თებერვალი, 1921 დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარე 25 თებერვალი, 1921–16 მარტი, 1921 პარლამენტის თავმჯდომარე
	ნოე ჟორდანია (1868–1953) 24 ივნისი, 1918–18 მარტი, 1921 (ემიგრაციაში: 18 მარტი, 1921–11 იანვარი, 1953) საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის მე-2 თავმჯდომარე. 1921 წლის 25 თებერვალს თბილისში შემოიჭრა მე-11 წითელი არმიის ნაწილები. ერთი დღით ადრე საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობამ ქართული არმიის ერთეულებთან ერთად დატოვა თბილისი და ბათუმში გადავიდა. 18 მარტს მთავრობა, პოლიტიკური პარტიების მეთაურები და მაღალი ჩინის სამხედროების ნაწილი ბათუმის ნავსადგურიდან ტოვებენ საქართველოს ფრანგული და იტალიური გემებით - „კირალი“, „ვესტა“ და „მარია“. 19 მარტს ბათუმში შედის მე-11 არმიის მე-18 კავალერიული დივიზია. საქართველოს რევოლუციური კომიტეტი და რუსეთის წითელი არმია სრულად აკონტროლებენ საქართველოს ტერიტორიას. მე-11 წითელი არმიის ნაწილებმა გასაბჭოებულ ქართულ არმიასთან ერთად გაათავისუფლა თურქეთის არმიის მიერ დაპყრობილი ბათუმი.
ბაგრატიონთა დინასტიის უამრავი წარმომადგენელი იძულებული გახდა ქვეყნიდან გადახვეწილოყო და ემიგრაციაში ეცხოვრა წითელი არმიის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკაზე სრული კონტროლის ხელში აღების და 1920 წლის 8 აპრილს საქართველოს კომუნისტური პარტიის შექმნის შემდეგ.
	ევგენი გეგეჭკორი (1881–1954) 11 იანვარი, 1953–5 ივნისი, 1954 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის მე-3 თავმჯდომარე ემიგრაციაში.	თანამდებობა გაუქმდა.

საქართველოს რევოლუციური კომიტეტის თავმჯდომარეები

მთავარი სტატია: საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა (1921 წლის 25 თებერვლიდან)

სახელი	მმართველობის დასაწყისი	მმართველობის დასასრული	პარტია	თანამდებობა
ივანე (მამია) დიმიტრის ძე ორახელაშვილი (1881–1937)	15 თებერვალი, 1921	6 მარტი, 1921	რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია	საქართველოს რევოლუციური კომიტეტის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი
ფილიპე იესეს ძე მახარაძე (1868–1941)	6 მარტი, 1921	7 ივლისი, 1921	რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია	საქართველოს რევოლუციური კომიტეტის თავმჯდომარე
პოლიკარპე (ბუდუ) გურგენის ძე მდივანი (1897–1935)	7 ივლისი, 1921	12 მარტი, 1922	საკავშირო კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკები)	საქართველოს რევოლუციური კომიტეტის თავმჯდომარე

ამიერკავკასიის სოციალისტური ფედერაციული საბჭოთა რესპუბლიკის სამხარეო კომიტეტის და საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის მდივნები

იხილეთ აგრეთვე: ასფსრ სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოების თავმჯდომარეები (12 მარტი, 1922 — 5 დეკემბერი, 1936)

პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი
ასფსრ-ის გერბი (1922–1923). ასფსრ-ის გერბი (1923–1924). ასფსრ-ის გერბი (1924–1930). ასფსრ-ის გერბი (1930–1936). ასფსრ-ის დროშა (1922–1936).		სსსრ-ის გერბი (1921–1922). სსსრ-ის გერბი (1921–1937). სსსრ-ის დროშა (1921–1922). სსსრ-ის დროშა (1922–1937).
ამიერკავკასიის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის სამხარეო კომიტეტი, მდივნები		საქართველოს სსრ კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტი^[107], მდივნები
	ივანე (მამია) დიმიტრის ძე ორახელაშვილი 23 თებერვალი, 1922–3 ნოემბერი, 1922 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი		ივანე (მამია) დიმიტრის ძე ორახელაშვილი 1 თებერვალი, 1922–აპრილი, 1922 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი
			მიხეილ სტეფანეს ძე ოკუჯავა აპრილი, 1922–ოქტომბერი, 1922 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი
	ალექსანდრე თეოდორეს ძე მიასნიკოვი (მიასნიკიანი) 3 ნოემბერი, 1922–11 დეკემბერი, 1924 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პასუხისმგებელი პირველი მდივანი		ბესარიონ ბესარიონის ძე ლომინაძე ოქტომბერი, 1922–1924 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი
	გრიგოლ (სერგო) კონსტანტინეს ძე ორჯონიკიძე 11 დეკემბერი, 1924–8 დეკემბერი, 1926 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი		მიხეილ ივანეს ძე კახიანი 1924–6 მაისი, 1930 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი პირველი მდივანი
	ივანე (მამია) დიმიტრის ძე ორახელაშვილი 8 დეკემბერი, 1926–27 ნოემბერი, 1929 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი
	ალექსანდრე ივანეს ძე კრინიცკი 27 ნოემბერი, 1929–8 მაისი, 1930 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი
	ბესარიონ ბესარიონის ძე ლომინაძე 8 მაისი, 1930–19 ნოემბერი, 1930 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი		ლევან დავითის ძე ღოღობერიძე 6 მაისი, 1930–20 ნოემბერი, 1930 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი
	ლავრენტი იოსების ძე ქართველიშვილი 19 ნოემბერი, 1930–9 ნოემბერი, 1931 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი		სამსონ ანდრიას ძე მამულია 20 ნოემბერი, 1930–12 სექტემბერი, 1931 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი
	ივანე (მამია) დიმიტრის ძე ორახელაშვილი 9 ნოემბერი, 1931–17 ოქტომბერი, 1932 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი		ლავრენტი იოსების ძე ქართველიშვილი 12 სექტემბერი, 1931–14 ნოემბერი, 1931 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი
	ლავრენტი პავლეს ძე ბერია 17 ოქტომბერი, 1932–23 აპრილი, 1937 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივანი		ლავრენტი პავლეს ძე ბერია 14 ნოემბერი, 1931–31 აგვისტო, 1938 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (ბოლშევიკები) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი
1936 წლის 5 დეკემბერს ამიერკავკასიის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა ლიკვიდირებულ იქნა. საქართველოს, აზერბაიჯანის და სომხეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკები დამოუკიდებლად შევიდნენ საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში.
1937 წლის 23 აპრილს ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის პირველი მდივნის თანამდებობა გაუქმდა.

სკპცკ პირველი მდივნები, სსსრ უმაღლესი საბჭოს და სსსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის (შემდგომში – საქართველოს უზენაესი საბჭო)^[108] თავმჯდომარეები

პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი	პორტრეტი	სახელი
სსსრ-ის გერბი (1937–1981). სსსრ-ის გერბი (1981–1990). სსსრ-ის დროშა (1937–1951). სსსრ-ის დროშა (1951–1990).
საქართველოს სსრ კომუნისტური პარტიის (ბ) ცენტრალური კომიტეტი, პირველი მდივნები		სსსრ უმაღლესი საბჭო^[109]
		საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭო, თავმჯდომარეები		საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმი, თავმჯდომარეები
	კანდიდ ნესტორის ძე ჩარკვიანი 31 აგვისტო, 1938–2 აპრილი, 1952 სრულიად-საკავშირო კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკების) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		იოსებ დიმიტრის ძე კოჭლამაზაშვილი 8 ივლისი, 1938–24 მარტი, 1947 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		ფილიპე იესეს ძე მახარაძე 10 ივლისი, 1938–10 დეკემბერი, 1941 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
					ვაკანსია 10 დეკემბერი, 1941–3 იანვარი, 1942 საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარის მოადგილეები
					გიორგი თედორეს ძე სტურუა 3 იანვარი, 1942–26 მარტი, 1948 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
			ვასილ ბარნაბას ძე გოგუა 26 მარტი, 1947–26 მარტი, 1948 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		ვასილ ბარნაბას ძე გოგუა 26 მარტი, 1948–5 აპრილი, 1952 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
			არჩილ ალექსანდრეს ძე გიგოშვილი 26 მარტი, 1948–18 აპრილი, 1951 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე
			მიხეილ მიხეილის ძე ლელაშვილი 18 აპრილი, 1951–5 აპრილი, 1952 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე
	აკაკი ივანეს ძე მგელაძე 2 აპრილი, 1952–14 აპრილი, 1953 სრულიად-საკავშირო კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკების) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		გივი დიმიტრის ძე ჯავახიშვილი 5 აპრილი, 1952–15 აპრილი, 1953 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		ზაქარია ნიკოლოზის ძე ჩხუბიანიშვილი 5 აპრილი, 1952–15 აპრილი, 1953 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	ალექსანდრე იორდანეს ძე მირცხულავა 14 აპრილი, 1953–20 სექტემბერი, 1953 სრულიად-საკავშირო კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკების) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		არჩილ დიმიტრის ძე გიორგაძე 15 აპრილი, 1953–1954 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		ვლადიმერ გედევანის ძე ცხოვრებაშვილი 15 აპრილი, 1953–29 ოქტომბერი, 1953 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	ვასილ პავლეს ძე მჟავანაძე 20 სექტემბერი, 1953–29 სექტემბერი, 1972 სრულიად-საკავშირო კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკების) საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		ვიქტორ დიმიტრის ძე კუპრაძე 1954–26 აპრილი, 1963 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		მირონ დიმიტრის ძე ჩუბინიძე 29 ოქტომბერი, 1953–17 აპრილი, 1959 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
			რაფიელ რაფიელის ძე დვალი 26 აპრილი, 1963–12 ივლისი, 1971 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		გიორგი სამსონის ძე ძოწენიძე 18 აპრილი, 1959–26 იანვარი, 1976 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	ედუარდ ამბროსის ძე შევარდნაძე 29 სექტემბერი, 1972–6 ივლისი, 1985 საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		ირაკლი ბესარიონის ძე აბაშიძე 12 ივლისი, 1971–14 ნოემბერი, 1990 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე		პავლე გიორგის ძე გილაშვილი 26 იანვარი, 1976–29 მარტი, 1989 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	ჯუმბერ ილიას ძე პატიაშვილი 6 ივლისი, 1985–14 აპრილი, 1989 საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი				ოთარ ევტიხის ძე ჩერქეზია 29 მარტი, 1989–17 ნოემბერი, 1989 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	გივი გრიგოლის ძე გუმბარიძე 14 აპრილი, 1989–7 დეკემბერი, 1990 საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი				გივი გრიგოლის ძე გუმბარიძე 17 ნოემბერი, 1989–14 ნოემბერი, 1990 საქართველოს კომუნისტური პარტია საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე
	ავთანდილ ანტონის ძე მარგიანი 7 დეკემბერი, 1990–20 თებერვალი, 1991 საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი	საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭო, თავმჯდომარეები
			ზვიად კონსტანტინეს ძე გამსახურდია 14 ნოემბერი, 1990–14 აპრილი, 1991 მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე	საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარის თანამდებობა გაუქმდა და მისი ფუნქციები გადაეცა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარეს.
	ჯემალ ფრიდონის ძე მიქელაძე 20 თებერვალი, 1991–26 აგვისტო, 1991 საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია საქართველოს კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი		აკაკი თორნიკეს ძე ასათიანი 18 აპრილი, 1991–2 იანვარი, 1992 საქართველოს მონარქიული პარტია საქართველოს ტრადიციონალისტთა კავშირი მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე

საბჭოთა კავშირის დაშლა

საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტები (შემდგომში „საქართველოს პრეზიდენტები“)

მთავარი სტატია: საქართველოს მეორე რესპუბლიკა (შემდგომში „საქართველო“^[110])

№	სახელი	ვადა	თანამდებობა დაიკავა	თანამდებობა დატოვა	პარტია	თანამდებობა
საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო გერბი (1990–2004) საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო დროშა (1990–2004) საქართველოს სახელმწიფო გერბი (2004–2005) საქართველოს სახელმწიფო გერბი (2005 წლიდან) საქართველოს დროშა (2004 წლიდან)^[111]
1	ზვიად გამსახურდია (1939–1993)	1	14 აპრილი, 1991 (არჩეული უზენაესი საბჭოს მიერ) 26 მაისი, 1991 (არჩეული საყოველთაო, თანასწორი და პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე) 14 ივნისი, 1991 (ინაუგურირებული)	2 იანვარი, 1992 (დამხობილი)	მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო	საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტი
—	ჯაბა იოსელიანი (1926–2003)		6 იანვარი, 1992	10 მარტი, 1992	თანა-ლიდერები (სამხედრო საბჭო)	საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭოს თავმჯდომარეები
—	თენგიზ კიტოვანი (1938–2023)		6 იანვარი, 1992	10 მარტი, 1992	თანა-ლიდერები (სამხედრო საბჭო)	საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭოს თავმჯდომარეები
—	ედუარდ შევარდნაძე (1928–2014)		10 მარტი, 1992	4 ნოემბერი, 1992	დამოუკიდებელი კანდიდატი	საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
			4 ნოემბერი, 1992	6 ნოემბერი, 1992		საქართველოს რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე
			6 ნოემბერი, 1992	26 ნოემბერი, 1995		საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო მეთაური (შემდგომში „საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური“)
2		1	26 ნოემბერი, 1995 (ინაუგურირებული)	30 აპრილი, 2000	საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი	საქართველოს პრეზიდენტი
2		2	30 აპრილი, 2000 (ინაუგურირებული)	23 ნოემბერი, 2003 (გადამდგარი)	საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი	საქართველოს პრეზიდენტი
—	ნინო ბურჯანაძე (დაბადებული 1964)		23 ნოემბერი, 2003	25 იანვარი, 2004	ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა	საქართველოს პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი
3	მიხეილ სააკაშვილი (დაბადებული 1967)	1	25 იანვარი, 2004 (ინაუგურირებული)	25 ნოემბერი, 2007		საქართველოს პრეზიდენტი
—	ნინო ბურჯანაძე (დაბადებული 1964)		25 ნოემბერი, 2007	20 იანვარი, 2008		საქართველოს პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი
(3)	მიხეილ სააკაშვილი (დაბადებული 1967)	2	20 იანვარი, 2008 (ინაუგურირებული)	17 ნოემბერი, 2013		საქართველოს პრეზიდენტი
4	გიორგი მარგველაშვილი (დაბადებული 1969)	1	17 ნოემბერი, 2013 (ინაუგურირებული)	16 დეკემბერი, 2018	ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო	საქართველოს პრეზიდენტი
5	სალომე ზურაბიშვილი (დაბადებული 1952)	1	16 დეკემბერი, 2018 (ინაუგურირებული)	მოქმედი (ვადა ეწურება 2024 წელს)	დამოუკიდებელი კანდიდატი (ქართული ოცნების მხარდაჭერით)	საქართველოს პრეზიდენტი

შენიშვნების სია

↑ ზოგიერთი ღვთისმეტყველის თანახმად, მსოფლიო წარღვნა მოხდა 3246 წელს ქრისტეშობამდე.^[21]
↑ ^2.0 ^2.1 დასრულდა რუსეთის ანექსიით.
↑ თარგამოს იყო საღმრთოსა წერილისამებრ ძველისა აღთმისა მოსეს მიერ მოთხრობითა, ძეჲ ღამერისა, ძისა იაფეთისა (დაბადება, თავი 10, მუხლი 3; ნეშტთა თავი, მუხლი 6); ხოლო ვიეთგანთა ვიდრემე მწერალთა ცთომილებითა თარგამოს მოიხსენების ძედ თარსისისა, ძისა იონანისა, ძისა იაფეთისა. თარსის იყო ძეჲ იონანისა ანუ Ⴔარსის, რომლისაცა ნათესაობა საღმრთოსა წერილსა ძველსა აღთქმასა შინა შვილითი შვილად არა მოხსენებულ არს და იოსიპოს Ⴔლავია მოუთხრობს ისტორიასა შინა თჳსსა იუანოჲსაგან, იონაიაჲ და ყოველნი ელინნი იქმნებიან. (კვალად იოსიპოსვე) თორღამას უკვე თორღამელნი დაამკჳდრნა, რომელნი თნებისაგან ელლინთასა ფრიგვიად იწოდეს: ხოლო თარსოის თარსთა, რამეთუ ესრეთ იწოდებოდა ძველად ტარსო-კილიკიად (ზემორეცა ითქვა) დაამკვიდრებს უკვე თოვილოსცა თოვილთასა, რომელნი აწ ივერად იწოდებიან. თოვილ, თობელ არს ძეჲ იაႴეთისა ნოეს ძისა, ხოლო თობელნი, რომელნიცა შემდგომად იწოდნეს ივერად. ხოლო წინასწარმეტყველთა შორის დიდი ეზეკიელ აღსწერს წინასწარ-მეტყველებისა თჳსისა წიგნსა შინა თავსა ლჱ (ოცდა მეათვრამეტესა) და მუხლსა ვ (სხვათაცა ნათესაობათა მომთხრობელი), ვითარმედ. „გომერ (ესე იგი ღამერ) და ყოველნი გარემოსნი მისნი სახლი თერგამოჲსა დასასრულისაგან ჩრდილოჲსა და ყოველნი სიმტკიცენი მისნი და ნათესავნი მრავალნი მისთანა, მუხლი ზ. განმზადენით, განმზადე თავი შენი, შენ და ყოველმან შესაკრებელმან შენმან შემოკრებულთა შენდამი და მექმნენით მე წინა-დასაწველად.“ ცხადად იქმნების წინასწარმეტყველისა სიტყვითა თარგამოს მოხსენებად ძედ გომერისა (ესე იგი ღამერისა) და სახლი მისი დასასრულსა ჩრდილოსასა, რომლისა ნიშანისა ძლითცა სარწმუნო იქმნებინ ქვეყანაჲ ძეთა თარგამოსისთა და სახლისა მათისა შთამომავლობისა, მრავალ-ნათესაობასა და სიმტკიცეთა ადგილისა და სამკვიდრებელისა მათისათა გვაუწყებს წინასწარმეტყველი. დასასრული ჩრდილოეთისა არს ქვეყანა ივერიისა და სიმტკიცენი კავკასიისანი, მაშა სადამე მამაჲცა ქართლოსიანთა არს ქართლოს ძეჲ თარგამოსისა ძისა ღამერისა, რომლისაცა ძლით მიზეზისა შეუდგების ისტორიაჲ ესე ჩემი, წინა-პართა ნათესაობისა ჩვენისათა მოხსენებად ამათ უკუჱ შთამოსირვათაგან და არა დატევებად, გინა შეცვალებად ნათესაობისა ამის შთამომავლობათასა, ვინაჲთგან უწინარეს ჩემსა აღმწერელნიცა იტყვიან თარგამოსს მამასა ქართლოსისასა და ძმათა მისთასა; მაგრამ წინასწარმეტყველისა მოთხრობასა ვირწმუნებ და ვიტყვი თარგამოსს ძედ-ღამერისა ძისა იაფეთისა, ძისა ნოესსა, რომელსაცა გვიმტკიცებენ ესრეთ ყოვლად დიდი იგი წინასწარ-მეტყველი და ღუთის-მხილველი მოსე და ეგრეთვე დიდი იგი წინასწარმეტყველი ეზეკიელ და მივაწერ მათ ცდომილებასა, რომელნიცა თარგამოს იტყვიან ძედ თარსისა, ძისა იონანისა.^[27]
↑ კოლხეთი ხშირად ეყოფოდა საქართველოს სამეფოს. მას საკუთარი მეფეებიც ჰყავდა, მაგალითად, ჰეტიუსი, რომელიც არგონავტთა ლაშქრობამდე მეფობდა აქ, და მისი ძე რეტა I, ვინც არგონავტები მიიღო (1292 ძვ. წ.).^[31]
↑ შენ. შესაძლებელია თუ არა, რომ ალექსანდრე თვით ყოფილიყო საქართველოში, ამაზე იხილე ზემოდ გვ. 36, შენ. 1.^[35]
↑ მოსე ჯანაშვილს “არიან-ქართლი” აგონებდა შუა აზიის “არიანას”, რომელსაც იხსენიებს ალექსანდრეს ლაშქრობათა ამბების მოთხრობისას ფსევდოკალისთენეს რომანი; იხ. მ. გ. ჯანაშვილი, საქართველოს ისტორია, ტ. I, თბ., 1906, გვ. 52 – 53, 57 – 62; ს. ჯანაშია შეეცადა ეს ტერმინი “ხურიტების” სახელწოდებისათვის დაეკავშირებინა, რომელსაც წინათ შეცდომით (“ხურის” ნაცვლად) “ხარის” სახით კითხულობდნენ; იხ. ს. ჯანაშია, უძველესი ეროვნული ცნობა ქართველთა პირველ საცხოვრისის შესახებ მახლობელი აღმოსავლეთის ისტორიის სინათლეზე, ენიმკის მოამბე, V–VI, 1940, გვ. 671 და სხვ. ექვთ. თაყაიშვილმა ეს სახელი ამ ქართულ ძეგლში “ქვაბის საგანძურის” სახელით ცნობილი თხზულებიდან შესულად მიიჩნია (“საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე”, IX, 1948, №9-10). ჩვენ შევეცადეთ “არიან”–სახელი “სპარსულის” (“არიულის”) სახით გაგვეაზრებინა და ვთვლიდით, რომ აქ შეიძლება შემოინახა მოგონება სამხრეთქართულ (“სპარსულ-ქართულ”) რაიონებზე, რომლებიც აქემენიდური სპარსეთის მფლობელობაში იყვნენ მოქცეული. ამ რაიონების მოსახლეობას, ჩვენი აზრით, მართლაც აქტიური როლი უნდა შეესრულებინა აღმოსავლურქართული სახელმწიფოებრიობის წარმოქმნაში (Г. А Меликишвили, К истории древней Грузии, თბ., 1959, გვ. 276 შმდ.) შესაძლებელი ჩანს არიან-ქართლის ახსნის ზოგი სხვა ვარიანტიც – იხ. გ. მელიქიშვილი, საქართველოს, კავკასიისა და მახლობელი აღმოსავლეთის უძველესი მოსახლეობის საკითხისათვის, გვ. 16.^[41]
↑ ელინისტურ ხანაში აღმოსავლეთ მცირე აზიის არაერთ სამეფო-სამთავროს (პონტოს, სომხეთის, კაბადოკიის) მმართველ დინასტიას თავისი თავი აქემენიდური ხანის ირანის მმართველი დინასტიიდან გამოჰყავდა. ამისდაკვალად იბერიაშიც, ჩანს, გავრცელებული ყოფილა ვერსია იბერთა მმართველი სამეფო სახლის წარმომავლობის შესახებ აქემენიდთა დინასტიის უკანასკნელი მეფის დარიოს III-ის (ძვ. წ. IV ს. დასასრული; მეფე, რომელიც ეძებდა ალექსანდრე მაკედონელს) სატრაპ მითრიდატესაგან, რომელიც თითქოს ალექსანდრე მაკედონელს დაუნიშნავს მმართველად კავკასიაში მოსახლე იბერებისათვის. ამის შესახებ გადმოცემა დაცული აქვს ძველ სომეხ ისტორიკოსს მოსე ხორენელს, რომელიც, ამასთანავე, აღნიშნულ მითრიდატეში პონტოს სამეფოს დამაარსებელ მითრიდატეს (337–302) გულისხმობს.^[36]
ლეგენდარული ცნობა ალექსანდრე მაკედონელის მიერ ქართლის მმართველად თავისი სარდლის დანიშვნის შესახებ დაცულია აგრეთვე ძველ ქართულ წყაროებში. “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” საისტორიო ქრონიკაში ნათქვამია, რომ, როდესაც ალექსანდრე მაკედონელმა ქართლი დაიპყრო (ცნობა ლეგენდარულია; სინამდვილეში ალექსანდრე მაკედონელს ქართლი არ დაულაშქრავს), მან აქ მმართველად დატოვა “არიან-ქართლის მეფის ძე აზო”. ეს აზო წავიდა თავის სამშობლო არიან-ქართლში და იქიდან მოიყვანა მრავალი “სახლი” (ე. ი. გვარი) თანამემამულეთა, აგრეთვე კერპები გაცი და გა^[37]. ამავე ქრონიკაში ნათქვამია, რომ ჩვენ, ქართველნი, მემკვიდრენი ვართო ამ არიან-ქართლიდან გადმოსახლებულებისა^[38]. ძველი ქართლის კერპების აღწერისას, რომლებიც არმაზის მთაზე იდგნენ, ქართლის გამაქრისტიანებელი ნინო გაცისა და გას კერპებზე ამბობს: “რომელნი – იგი ღმრთად ჰქონდეს მამათა თქუენთა არიან ქართლით^[39]”. მეფე მირიანი მიმართავს რა იმავე ნინოს, გაცსა და გას უწოდებს: “ძუელნი ღმერთნი მამათა ჩუენთანი”^[40]. მაშასადამე, ქართლის მოსახლეობა თავის უშუალო წინაპრებად (“მამებად”) განიხილავდა სწორედ აზოს მიერ არიან-ქართლიდან მოყვანილ ხალხს. ამრიგად, “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” მიხედვით, არა მარტო ქართველთა (უფრო ზუსტად: ქართლელთა) მმართველნი, არამედ საერთოდ ქართველნი (ქართები) გადმოსახლებულან არიან-ქართლიდან ალექსანდრე მაკედონელის დროს. ბევრი მკვლევარი დაინტერესებულა საკითხით, თუ რა შეიძლება იგულისხმებოდეს “არიან-ქართლში”. არსებობს მისი ახსნის მრავალი ცდა, მაგრამ ეს საკითხი ჯერჯერობით გადაჭრილი მაინც არ არის.^[ვ]
↑ ფარსმანის ძე.^[43]
↑ Il serait un neveu de Samara (335 à 322), un chef/Roi (ou Mamasakhlisi) de la tribu de Mtskheta (Cité sur le fleuve Kura, près de Tbilissi), descendant de Kartlos, le père éponyme de Karthlie/Ibérie.^[44]
↑ ორმეფობა – ორად გაყოფილი იბერია მეფე ადერკისა და სტრაბონის ეპოქაში, I საუკუნე^[45]
↑ 27. ვარაზ-ბაქარ ანუ ბაქარ II (379–393)^[46]
↑ ძენი ამის სოლომონისანი^[I]: მოშალე, ბაგრატ, აბგავარ, გუარამ, საჰაკ, ასამ, ვარზვარად.
↑ გუარამ^[J], სოლომონის ძე^[49]
↑ არშაკ I
↑ ბრატმან
↑ არშაკ II
↑ როკ I
↑ მითრიდატ I, ქართამ
↑ მითრიდატ II, არსოკ
↑ როკ II
↑ „ოც-და-შჳდისა წლისა მეფე იქმნა და სამეოც-და-ხუთწელს მეფობდა“ (ლეონტი მროველი). გამოსავალი თარიღი 284 წელი (ქართული ნაციონალური წელთაღრიცხვის დასაწყისი).
↑ „ორ წელ ოდენ მეფობდა“ (ლეონტი მროველი). ანტიკური ხანის ბერძენ-რომაელი ისტორიკოსები (აპიანე, დიონ კასიოსი, ფლორე, ევტროპი, ფესტუსი) იბერიის მეფეს არტოკს მოიხსენიებენ 65 წელს, პომპეუსის ლაშქრობის დროს.
↑ დასახელებულ წელს (36 წელი ჩვენს ერამდე) მოიხსენიება ბარძენ ისტორიკოსის დიონ კასიოსის თხზულებაში.
↑ „ოც-და-ათისა წლისა მეფე იქმნა და ორმოც-და ათშჳდმეტ წელს მეფობდა“ (ლეონტი მროველი).
ლეონტი მროველის სათარიღო ცნობასთან დაკავშირებით აქ საჭიროა აღვნიშნოთ შემდეგიც. ლეონტი მროველის თხზულებაში მეფე ადეროკ I-ის შესახებ ძირითად სათარიღო ცნობას („ოც-და-ათისა წლისა მეფე იქმნა და ორმოც-და ათშჳდმეტ წელს მეფობდა“) დართული აქვს გლოსა–ქრისტეს შობის, ქრისტეს ჯვარცმისა და საქართველოში ქრისტეს კვართის მოტანის შესახებ. რამდენადაც ქართულ მატიანეთა არქაული პირველწყარო, რომლიდანაც დამოკიდებულნი არიან, უშუალოდ თუ მეშვეობით, ლეონტი მროველი და საშუალო საუკუნეთა სხვა ქართველი ისტორიკოსები, წინა-ქრისტიანული ხანის ძეგლად არის მისაჩნევი, ცხადია, ამ პირველწყაროში ადგილი არ ექნებოდა ამ დანართ ცნობებს, რომლებიც ქრისტიანობის ისტორიას ეხება. აქ, რასაკვირველია, ჩვენ საქმე გვაქვს გვიანდელ გლოსასთან, და ამას გარდა ისიც შესაძლოა აღნიშნულ იქნას, თუ რასთან დაკავშირებით იქნა ჩართული ეს გლოსა. ქრისტიანული ხანის ქართველ ისტორიკოსებს, ცხადია, ჯერ ერთი, თავისთავად აინტერესებდათ საკითხი, თუ რომელი მეფე იბერიისა იყო თანამედროვე ქრისტესი, ხოლო ეს ინტერესი, კერძოდ, იმითაც იყო გამოწვეული, რომ ქრისტიანული ხანის ავტორებს უნდოდათ დაეკავშირებინათ საქართველოს ისტორიასთან ქრისტეს კვართის ლეგენდა და აღენიშნათ, თუ სახელდობრ რომელი მეფის დროს მოხდა ქრისტეს კვართის საქართველოში მოტანა. ხოლო რაკი არქაულ საისტორიო პირველწყაროში ქრისტიანული ხანის ავტორებს ვერ უპოვიათ სათანადო დასაყრდენი ჩვენება, ამის გამო ზოგი ავტორი ქრისტეს ჯვარცმისა და საქართველოში კვართის მოტანის ამბავს ვარაუდობდა ერთი მეფის დროს, სხვა კიდევ სხვა მეფის დროს (ლეონტი მროველი ადეროკ I-ის დროს, შატბერდულ-ჭელიშური ნინოს ცხოვრების ავტორი არმაზაერის დროს, ხოლო რაც შეეხება „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს მატიანეს, აქ კვართის შესახებ თქმულებაში მეფე სრულებითაც არ არის მოხსენებული). სწორედ ეს მერყეობა საშუალო საუკუნეთა ქართველი ავტორებისა მაჩვენებელია იმისა, რომ არქაული ხანის საისტორიო პირველწყაროში არ ყოფილა ქრისტიანობის შესახებ უწყება, და, რასაკვირველია, არც შეიძლებოდა, რამდენადაც ეს პირველწყარო, როგორც ირკვევა, წინა-ქრისტიანული ხანიდან მომდინარეობდა.
↑ მეფე ფარსმან I-ის მეფობის თარიღი აღნიშნული გვაქვს ტაციტუსისა და დიონ კასიოსის ცნობების მიხედვით.
↑ მეფე მირდატ (მითრიდატ) I ფარსმანის-ძე მოიხსენება მცხეთის წარწერაში 75 წლისა (წარწერა შესრულებულია 75 წლის 1 ივლისის შემდეგ).
↑ მეფე ქართამ═ფლავიოს-დადე და არმაზელი პიტიახში (თანა-მეფე) ბარაცმან არიან. თანამედროვენი რომის იმპერატორთა ფლავიოსთა სახლიდან (ლეონტი მროველი, მოქცევაჲ ქართლისაჲ და თანამედროვე წარწერა არმაზში აღმოჩენილი ლანგარისა).
↑ ^28.0 ^28.1 მეფე ფარსმან (II) და არმაზელი პიტიახში (თანა-მეფე) კაოს (═კაოს პუბლიკი აგრიპა) – ქართულ მატიანეებს გარდა მოიხსენებიან სერაფიტის ძეგლის წარწერაში.
↑ მეფე ხსე-ფარნუგ (═ფარნუკ I) მოიხსენება იმავე სერაფიტის ძეგლის წარწერაში.
↑ მეფე ფარსმან (III) ბერძნულ-რომაულ საისტორიო წყაროებში მოიხსენება 130-იან წლებში და 130-იან/140-იანი წლების მიჯნაზე, რომის იმპერატორთა ადრიანეს და ანტონინეს დროს (–ცნობები არიანესი, დიონ კასიოსისა, ელიოს სპარტიანესი და იულიოს კაპიტოლინესი).
↑ „მეფობდა ღადამი [სამ წელ] და დღე ოც“ (მოქცევაჲ ქართლისაჲ). „დასუეს მეფედ ძე ფარსმან ქუელისა [ღ]ადამი, და იმეფა რა სამ წელ, მოკუდა“ (ლეონტი მროველი).
↑ „და დარჩა [მეფესა ღადამს] ძე მისი [ფარსმან IV] წელიწდისა ერთისა ყრმაჲ; და ვიდრე აღიზრდებოდა [ფარსმან IV] მეფობდა მამის-დედა მისი [დედა ღადამისა], ცოლი ფარსმან ქუელისა, რომელსაც ერქუა ღ ა დ ა ნ ა“ (ლეონტი მროველი).
↑ „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს მატიანეში სახელი უკანასკნელი «წარმართი» მეფისა – მირვანის მამისა – მოყვანილია ფორმით ლ ე ვ („ლევ მამაჲ მირეანისი“). სახელი ლევ, როგორც ირკვევა, არის ვარიანტული სახეობა სახელისა: „რევ“. (ქართული წყაროების ცნობით, მირიანის შვილს ერქვა „რევ“, ე. ი. აქ განმეორებულია სახელი პაპისა – მირიანის მამისა ლევ, იგივე რევ).
↑ „ისტორიაში ამ ესრეთ წოდებულ დუარხიას ანუ ორ მეფობას ასე განმარტავს თეიმურაზი: განყოფდა ქალაქსა მცხეთასა საშუალ მდინარე მტკვარი, გამოღმით მცხეთა და გაღმით არმაზი. დაადგინა (ადერკიმ) პალატსა შინა მცხეთისასა ქართამ და პალატსა შინა არმაზისასა ბარტომ და ამცნა მათ, რათა მარად დღე შეკრბენ ერთბამად უსჯიდნენ ერთა და განაგებდენ. სჯულ-უდვა მათ, რათა ერთი მათგანი განაგებდეს ყოველსა საქმესა სამხედროსასა და გარეგანთ საქმეთა; ხოლო მეორე შინაგანსა საქმესა ყოველსავე საქვეყნოსა. ბრძოლასა ჟამსა ერთი მათგანი წარვიდოდეს ლაშქარსა ხოლო მეორე უმზადებდეს მას ყოველსა საჭიროებასა; საჭურველთა, საზრდოთა და ყოველთა სახმართა სამხედროსათა“. ავტორი თავისს „introduction“-ში და დ. ბაქრაძე ერთს გარემოებას მიაქცევენ ყურადღებას. „საკვირველია, რომ ორნივე მეფენი ერთსა და იმავე დროს ასრულებენ თავის მოვალეობას და ასე გეგონებათ, რომ ისინი ანუ ერთად იხოცებიან, ანუ როდესაც უხუცესი კვდება, მაშინ უმრწემესიც თავისი ნებით სტოვებს თავის უფლებას“.^[58]
↑ For the K'artlosids, the theophanic dynasts of pagan Iberia, claiming descent from the eponymous divine primogenitor of the nation, K'art'los, see ibid. 87-8 and n. 120, 91, 92 n. 131; for the title of mamasaxlisi (Dynast) of pre-royal Iberia: 88, 91 n. 128, 115 n. 185.
↑ Kartli and Eguri were known in the classical antiquity as Iberia and Colchis respectively.^[60]
↑ The Royal List (I49) makes Pharnabazus the son of an earlier King of Iberia named Azo. This is a deformation of the data of Leontius concerning Azon, who according to him (18-25) was the ruler of Iberia for Alexander, defeated by Pharnabazus who thereupon became King. Both RL and the Primary History of Iberia (which serves as an introduction to the Conversion of Iberia: Stud. Chr. Cauc. Hist. 23; Med. Georg. Hist. Lit. 150), speak of Azo as 'first King of Iberia' and son of the 'King of Arian-K'art'li,' brought to Iberia by Alexander. For the confusion which produced, and was produced by, this story, see Stud. Chr. Cauc. Hist. 89 n. 124.
↑ Apud Eusebius (Sebeos), History of Heraclius, ed. Tiflis (1913) 9; cf. Stud. Chr. Cauc. Hist. 80 n. 101, 306 n. 4.
↑ Ibid. 317, cf. 81 n. 103. — This King's name Mirvan was derived from Pehl. MiѲrāpān (Justi, Namenbuch 208 [erroneously: Mitnāpān]), hence, in Latin, Meribanes. Yet in Iberia it became interchangeable with Mirian, derived from Pehl. Mihrān ═ O. P. *MiѲrāna (Justi 214-6); thus Meribanes III (q.v.), so called by Ammianus Marcellinus, was called Mirian in Georgian. — It is possible, however, that the Mihrāns were not one of the Seven Great Houses of Iran before the Sassanid epoch: W. Hening, in Bulletin of the School of Oriental and African Studies 14 (1954) 510.
↑ "Iberians" refers specifically to Kartvelians/Georgians.^[63]The term Iberia/Iberian would undergo a transformation, its "all-Georgian" reach would be extended by the Bagrationi monarchs and their contemporaries.^[64]
↑ Appian, Bell, mithr. 103 has the corrupt form "Οτωχοç. Cf. Justi, Namenbuch, 40, 485.
↑ იხ. ვესპასიანეს არმაზის სტელა
↑ იხ. Fasti Ostienses
↑ The second king of this name (No. 24) is called Aspacuras by Ammianus Marcellinus. Cf. Justi, Namenbuch 46.
↑ Named by the dynastic name of Chosroes (K'asre) but also Artašĩr: cf. supra, Pharnabazus I (No. 1) and nn. 41, 80.
↑ Ed T'aqaišvili (supra n. 2).
↑ Ninth-century addition to the Conversion of Iberia: Stud. Chr. Cauc. Hist. 23.
↑ For tne error of RL, see supra n. 94.
↑ RL makes Tiridates a brother of Aspacures II/Bakur and predecessor of Aspacures III/Varaz-Bakur. Τιριδάτης ═ Iranoid Tĩrdāt, Arm. Trdat (Justi, Namenbuch 326-7); it is odd that the Georgian (very rare) name should begin with an aspirate t'.
↑ RL calls him 'sister's son' of Tiridates and makes him succeed a spurious King Bakur son of Tiridates (60).
↑ For this source, written in 443-451, see Stud. Chr. Cauc. Hist. 17.
↑ For the fifth-century Lazarus, see ibid. 17.
↑ The opening part of J, dealing with Vaxtang I and his three predecessors, appears to belong to an anonymous chronicler from Ujfarma being merely incorporated in J: ibid. 258.
↑ Adarnase IV restored Georgian kingship as the Kingdom of the Iberians and this would go on to dominate the political life of Georgia for a thousand years.^[78]
↑ იოანე-ზოსიმეს გაგებით ქართული ენა ოთხი დღის, ანუ ოთხი ათასი წლის მკვდარია, მისი სიკვდილი, დამდაბლება-დაწუნება 4 ათას წელს გრძელდება. თუ დავუშვებთ, რომ ძეგლი დაახლოებით მეათე საუკუნეშია შექმნილი, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ძეგლის ავტორი ამ ოთხ ათასწლიანი პერიოდის განსაზღვრისას ითვალისწინებდა თეოსოფიურ ტრადიციას კალი იუგას შესახებ, რომელმაც მის ეპოქაში უკვე 4 ათას წელს მიაღწია (ძვ. წ. პირველი სამი ათასწლეული პლიუს ქრისტიანული წელთაღრიცხვის პირველი ათასწლეული უდრის ოთხ ათას წელს)^[K]. მეათე საუკუნიდან კი იწყება ქართული ენისა და ლიტერატურის, სულიერი ცხოვრების, ქართული სახელმწიფოებრიობის აღორძინება; იწყება საქართველოს გაერთიანება, აი, ეს არის აღდგომა ქართული მოდგმისა, რომელიც „ქებაჲს“ ავტორს წარმოუდგენია მეორედ მოსვლის წინა პერიოდში.^[79]
↑ ქართლის ცხოვრების სიტყვით დავით მეფობდა 983–1001 წ.^[80]
↑ Son of Marinus; captured and executed by the Persians, recognized as a saint by the Orthodox Church.
↑ The periods of the reign of the kings of the Leonid dynasty are calculated diferently by historians. I took as a basis the chronology proposed by C. Toumanof (“Chronology of the Kings of Abasgia and Other Problems”. In: Le Muséon. Revue d’études orientales. Louvain, No. LXIX, 1956, p. 73-82).
↑ The nephew of Leon I, the son of Constantine II and the daughter of the Khazar king (Hakan), Bihar (reigned in the 730-s.), cousin of the Byzantine Emperor Leo IV The Khazar (reigned 775-780).
↑ The founder of «the Abkhazian» branch of the Georgian-Armenian royal dynasty Bagratids (among his descendants - the kings of Georgia David IV the Restorer and Queen Thamar), the uniier of Georgia, whose reign marked the beginning of the «golden age» of the Georgian history.
↑ The scheme is made by the author, drawing on the work of: Yu. Chikovani. The Clan of the Abkhazian Princes Shervashidze. (An Historical-Genealogical Study). Tbilisi: Universal, 2007, p. 25.
↑ Co-rulers.
↑ Born 16.10.1822, died in exile in Voronezh 16.4.1866.
↑ ამის გამო სამართლიანი იქნება, თუ ჩვენს ისტორიაში მას ეწოდება ბაგრატ III, დიდი, საქართველოს გამაერთიანებელი.^[89]
↑ იმერეთის სამეფო შტო^[98]
↑ გრიგოლ (I) იოანეს ძე – საქართველოს გამოცხადებული მეფე (1812)
↑ აღწერილობა საქართველოს რესპუბლიკის ღერბისა (ასლი)^[106]

სქოლიო

↑ ფოლიო [< ლათ. in folio ფურცელში] – 1. იგივეა, რაც ინ-ფოლიო. 2. საბუხჰალტრო საანგარიშო წიგნის მარჯვენა და მარცხენა გვერდები, რომელთაც ერთი და იგივე რიგითი ნომერი აქვს.^[1]
↑ ბაბილონის გოდოლი
ითქმის არეულ-დარეულობაზე, შფოთზე, აურზაურზე (ბიბლიური გადმოცემით, მსოფლიო წარღვნის^[ა] შემდეგ ადამიანები ცდილობდნენ აეშენებინათ ბაბილონში ცათამბჯენი კოშკი. ამით განრისხებულმა ღმერთმა აურია მათ ენები, ერთმანეთისა აღარა გაეგებოდათ-რა და გაიფანტნენ მთელი დედამიწის ზურგზე).^[22]
↑ სარეცელი: (ძვ.) - საწოლი, საგებელი. „ცხედარი ითქმის შიშველი საგებელთაგან, ხოლო სარეცელად დადგმული და გარდაგებული“ (საბა).^[28]
↑ საწოლი, სარეცელი, ცხედარი, თეე, ტახტი, სტივა: ადამიანთა მოსასვენებელი ავეჯი. X ს. ძეგლებში ბერთა საწოლად სარეცელია დასახელებული. ძველ საქართველოში საგებლის გარეშე, საწოლი ავეჯის სინონიმს წარმოადგენდა-ცხედარი. სულხან-საბას განმარტებით,- „ცხედარი ითქმის შიშველ საგებელთაგან, ხოლო სარეცლად დაგებული და გადაგებული“. ქართულ ეთნოგრაფიულ ყოფაში გავრცელებული საწოლის ერთ გავრცელებულ სახეობას ტახტი ჰქვია. საწოლ სარეცელთა ორიგინალური ნიმუშებია მოცემული მამუკა თავაქარაშვილის მოხატულ „ვეფხისტყაოსანში“. ეს ავეჯი მეტ-ნაკლები რეალობით უნდა ასახავდეს ფეოდალური საქართველოს საწოლის ტიპებს. საქართველოს არისტოკრატიის საწოლი ავეჯის მაღალგანვითარებულობას ადასტურებს არმაზისხევში აღმოჩენილი სარეცელი, რომლზედაც აკლდამაში შესვენებული მიცვალებულები იყო მოთავსებული. ლიტ.: ვ. ართილაყვა, XVI-XVIII სს. ქართული მატერიალური კულტურის ისტორიიდან, 1965.^[29]
↑ სარეცლის ფეხის გარსაკრავები^[30]
↑ ქართ. ქართლი
↑ ბერძ. Ἰβηρία, ლათ. Hiberia
↑ ლათ. Georgia
↑ ქ. ცხ.: სოლომონისნი.
↑ თ. ვარ.: გურამ.
↑ ძვ. წ. 3101+4000＝ახ. წ. 899
↑ სუბსტიტუტი: ლათინურად – „ნაცვალი“, „მონაცვლე“; რომაულ სამართალში – „სათადარიგო“ მემკვიდრე.^[99]
↑ исправляющий должность arch. acting (в современном русском языке соответствует термину: исполняющий обязанности Alex_Odeychuk)^[103]
↑ პოდპორუჩიკი:
Hist.
Rus. подпоручик
მეფის რუსეთის არმიაში: ოფიცრის ჩინი, პრაპორშჩიკზე მეტი.^[104]
↑ პრაპორშჩიკი:
Hist.
Rus. прапорщик
მეფის რუსეთის არმიაში (საბჭოთა არმიაში აღდგენილია 1971 წლიდან): ოფიცრის ყველაზე დაბალი წოდებულება.^[105]

ცნობარი

↑ ფოლიო. უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ დანართი 1: ქართველ მეფეთა გენეალოგია.
სქემის ავტორი – მიტროპოლიტი ანანია (ჯაფარიძე)
სქემა მომზადებულია „ქართლის ცხოვრების“ მიხედვით.
23 აგვისტო, 2023. გვ. 401.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Genesis 4:1
↑ Genesis 4:2
↑ Genesis 4:25; 5:3
↑ Genesis 4:17
↑ Genesis 4:26; 5:6–7
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 Genesis 4:18
↑ Genesis 5:9–10
↑ Genesis 5:12–13
↑ Genesis 5:15–16
↑ ^12.0 ^12.1 Genesis 4:19
↑ Genesis 5:18–19
↑ Genesis 4:20
↑ Genesis 4:21
↑ ^16.0 ^16.1 Genesis 4:22
↑ Genesis 5:21–22
↑ Genesis 5:25–26
↑ Genesis 5:28–30
↑ ^20.0 ^20.1 ^20.2 Genesis 5:32
↑ მსოფლიო ენათა ოჯახები, მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია, 10 მაისი, 2018.
↑ უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური, საქართველოს სამეფო სახლი.
↑ საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური, საქართველოს სამეფო სახლი.
↑ სანაძე, მანანა. (2019), ქართველთა ცხოვრება. წიგნი I, შესავალი ქართველთა ცხოვრებაში. თავი IX - ქართველთა ცხოვრების ქრონოლოგია (გვ. 353.), § 1. მეფობამდელი პერიოდი ქართველთა ცხოვრებაში და მისი ქრონოლოგია (გვ. 355–363.). საქართველოს უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი, ISBN 978-9941-9666-1-3
↑ ^26.0 ^26.1 ^26.2 ^26.3 ^26.4 მ. გ. ჯანაშვილი 1906, pp. 3–24.
↑ ბატონიშვილი, თეიმურაზ (1848). „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“. გვ. 25, 26. ႣႠႱႠႼႷႨႱႨ ႨႱႲႭႰႨႨႱႠ. ႵႠႰႧႪႭႱႨႱ ႬႠႧႤႱႠႭႡႨႱႠ. შენიშვნა Ⴇარგამოსის შესახებ.
↑ სარეცელი. ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ საწოლი, სარეცელი, ცხედარი, თეე, ტახტი, სტივა. ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ სარეცლის ფეხის გარსაკრავები. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ვებსაიტი.
↑ თამარაშვილი, მიხეილ (1995), „ქართული ეკლესია დასაბამიდან დღემდე“: III. – ფინიკიელთა და ბერძენთა მიერ საქართველოს სიმდიდრეთა გამოყენება, გვ. 85, 86. თბილისი, გამომცემლობა „კანდელი“.
↑ ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 22–23. აღწერა სამეფოჲსა საქართველოსა: სახელი რით ეწოდა.
↑ ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 37–124.
↑ Explicit map for Georgian numbering, Internet Archive Wayback Machine.
↑ ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 310.
↑ მოსე ხორენელი, სომხეთის ისტორია. წ. II, თავი 8, შდრ. წ. II, თ. 11, 14, 15, 16, 18 – იხ. 1913 წლის თბილისის გამოცემა, გვ. 114, 121, 127, 130 – 132.
↑ იხ. ექვთ. თაყაიშვილის გამოცემაში: Описание рукописей общества распространения грамотности среди грузинского населения, т II, вып.4. გვ. 709.
↑ ამაზე ლაპარაკია “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” შატბერდისეულ ხელნაწერში იხ. აგრეთვე ამ ცნობების ვარიანტი, დაცული “წმინდა ნინოს ცხოვრების” არსენ ბერისეულ (XII ს.) რედაქციაში; იხ. ამ ძეგლის პ. კარბელაშვილისეული გამოცემა, თბ., 1902, გვ. 46 – 47.
↑ იხ. ილია აბულაძის გამოცემა: ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები, წ. I, თბ., 1964, გვ. 120.
↑ იქვე, გვ. 132.
↑ საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. ტ ო მ ი I, საქართველო უძველესი დროიდან ახალი წელთაღრიცხვის IV საუკუნემდე. ტომის რედაქტორი გიორგი მელიქიშვილი. გამომცემლობა “საბჭოთა საქართველო”. თბილისი, 1970. თავი მეხუთე: ქართველები, მათი წარმომავლობის საკითხი. გვ. 212 – 241.
↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი (1848) „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“, წელთა აღრიცხვანი. მეფენი თუ რომელი რომელსა წელსა გამეფდეს. გვერდები: 210–220.
↑ ვახტანგ გოილაძე „ფარნავაზიანთა სახლის ქრისტიან მეფეთა ქრონოლოგია“. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, ივ. ჯავახიშვილისი სახ. ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტი. გამომცემლობა „მეცნიერება“. თბილისი, 1990. შესავალი: გვ. 3–14.
↑ L'histoire.....
↑ მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია, რუკა №26. 30 სექტემბერი, 2018.
↑ ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 313.
↑ სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვერდები: 41, 42, 43.
↑ სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, თბილისი, 1949. გვერდები: 57, 58.
↑ სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვერდი: 43.
↑ ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ნაწილი პირველი ძველი საქართველოს საზოგადო ქარტიით. ტფილისი, 1885. გვ.: 106–108. გვარამ კუროპალატი: III, თავი მეორე.
↑ გორგაძე, სერგი (1915), „საქართველოს ისტორია“ მოკლე სისტემური კურსი მოზრდილთათვის
I შესავალი. უუძველესი ისტორია. ძველი ისტორია.
გვ. 83, 84. ქუთაისი: ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება. თ. მთარიშვილისა და ამხ. წიგნის მაღაზიის გამოცემა; №7.
↑ სერგი გორგაძე 1908, pp. 3–28.
↑ ^53.00 ^53.01 ^53.02 ^53.03 ^53.04 ^53.05 ^53.06 ^53.07 ^53.08 ^53.09 ^53.10 სერგი გორგაძე 1908, p. IV.
↑ პავლე ინგოროყვა (1941) „ძველი ქართული მატიანე «მოქცევაჲ ქართლისაჲ» და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვ. 505–565.
↑ CHRONOLOGY OF THE EARLY KINGS OF IBERIA
Author(s): CYRIL TOUMANOFF
Reviewed work(s):
Source: Traditio, Vol. 25 (1969), pp. 1-33
Published by: en:Fordham University
Stable URL: http://www.jstor.org/stable/27830864
Accessed: 21/01/2013 12:41
↑ ენციკლოპედია „საქართველო“: ტ. 4. თბ., 2018. — გვ. 125-126.
↑ The Georgian Chronicle. Translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian. This work is in the public domain. It may be copied and distributed freely. Sources of the Armenian Tradition (Long Branch, New Jersey, 1991)
↑ მარი ბროსე „საქართველოს ისტორია“: ნაწილი პირველი. გვ. 44, 45. შენიშვნა 1.
↑ Rapp (2016) location: 6323
↑ Rapp (2016) location: 702
↑ პრეზუმფცია. CIVIL ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ The Georgian Chronicles: 30—14
↑ Rapp (2016) location: 686
↑ Rapp (2016) location: 665
↑ The Georgian Chronicles: 32—8
↑ The Georgian Chronicles: 33—17
↑ Rayfield, p. 32
↑ Rayfield, p. 34
↑ The Georgian Chronicles: 62—8
↑ Rapp (2016) location: 7131—7140
↑ The Georgian Chronicles: 139—5
↑ Rapp (2016) location: 9500
↑ „ქართლის ცხოვრება“. ტომი I – ს. ყაუხჩიშვილის რედაქციით. ჯუანშერი „ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა“. 1955 წელი. ბ. აქა ვახტანგისი და ბაყათარ ოვსის ომი და მოკლვა ბაყათარისა ვახტანგისგან.
↑ The Georgian Chronicles: 216—13
↑ სანაძე, მანანა (2016), ქართველთა ცხოვრება. წიგნი III: „ქართლის მეფეებისა და პატრიკიოსების ქრონოლოგია (ფარნავაზიდან აშოტ კურაპალატამდე)“, ქრონოლიგიური ცხრილი. გვ. 463–466. საქართველოს უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი, ISBN 978-999-50-34-5
↑ ხურცილავა, ბესიკ (2006) „ქართული დამწერლობისა და ადრექრისტიანული ხანის საქართველოს ისტორიისათვის“: იბერიის უცნობი მეფე - უსტამოსი «მოქცევაჲ ქართლისაჲ»-ს ქრონიკის მეფეთა სიის მონაცემების შუქზე, გვ. 43–49. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ISBN 99940-62-44-1
↑ ^77.0 ^77.1 ექვთიმე თაყაიშვილი 1949, pp. 42–53.
↑ Rapp (2016) location: 5454
↑ ზ. გამსახურდია „წერილები, ესსეები“. გვ. 22–25.
↑ სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვ. LIV.
↑ Chufrin, Gennadiĭ Illarionovich (2001). The Security of the Caspian Sea Region. Stockholm, Sweden: Oxford University Press, გვ. 282. ISBN 0-19-925020-0. ; Waters, Christopher P. M. (2013). Counsel in the Caucasus: Professionalization and Law in Georgia. New York City, USA: Springer, გვ. 24. ISBN 978-94-017-5620-4. ; Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation. Bloomington, IN, USA: Indiana University Press, გვ. 87. ISBN 0-253-20915-3. ; Ronald G. Suny (1996) Armenia, Azerbaijan, and Georgia DIANE Publishing pp. 157-158-160-182
↑ საქართველოს სამეფო სახლი, დოკუმენტი №3: საქართველოს მეფეები ბაგრატ III-დან გიორგი VIII-ის ჩათვლით
↑ სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. თბილისი, 1949. გვერდი 49.
↑ Heraldica - რუკები. ციტირების თარიღი: 2019-12-05
↑ დასავლეთ საქართველოს (ეგრის-აფხაზეთის სამეფო) დროშა, დაფუძნებული კატალონიელი კარტოგრაფის, გაბრიელ დე ვალსეკას რუკაზე.
↑ Zwölf Königswappen, aus: Grünenberg, Konrad: Grünenberg, Konrad: Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, Ritters und Bürgers zu Constanz - BSB Cgm 145 (um 1480) - Digitalisiertes Buch aus dem urheberrechtsfreien Bestand der Bayerischen Staatsbibliothek München [Deutschland 2007-2021 Bildähnlichkeitssuche]. ციტირების თარიღი: 2019-09-11
↑ Oldest Georgian Arms დაარქივებული 2019-01-12 საიტზე Wayback Machine. Zachary Kiknadze, pp.6–7, State Council of Heraldry, 2014
↑ ^88.0 ^88.1 VIACHESLAV A. CHIRIKBA „THE INTERNATIONAL LEGAL STATUS OF THE REPUBLIC OF ABKHAZIA“: ANNEX IV. ABKHAZ ROYAL AND PRINCELY DYNASTIES. pp. 52–56. Sukhum – 2014 – Аҟәа.
↑ სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. თბილისი, 1949. გვერდი 51.
↑ ^90.0 ^90.1 საქართველოს სამეფო სახლი, დოკუმენტი №4: ბაგრატიონთა დინასტიის სამეფო და თავადური განშტოებები.
↑ მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია „სული ერთობისა“
↑ დავით ნინიძე „პროვინციის მეფეები XIV-XV საუკუნეების საქართველოში“
↑ სამართლებრივი დოკუმენტები დამოუკიდებლობის გზაზე. ICCN/ კონფლიქტებისა და მოლაპარაკების საერთაშორისო კვლევითი ცენტრი.
↑ GEORGIA, BAGRATION & IMERETINSKY, Internet Archive Wayback Machine.
↑ დავით ნინიძე „მუხრანბატონები“. გამომცემლობა "მერიდიანი", თბილისი 1997.
↑ The Royal House of Georgia, Mukhran-Batoni.
↑ The Royal House of Georgia, Gruzinsky.
↑ იმერეთის სამეფო შტოს გენეალოგია, საქართველოს სამეფო სახლი.
↑ CIVIL ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურები 1801 წლიდან, საქართველოს სამეფო სახლი.
↑ ოთარ ჯანელიძე 2005, pp. 1–214.
↑ RUSSIAN EXPANSION IN THE CAUCASUS AND GEORGIA. ციტირების თარიღი: 2023-03-30.
↑ исправляющий должность. DICTIONARY MULTITRAN.
↑ უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
↑ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გერბის ოფიციალური აღწერილობა, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის ნიკოლოზ ჩხეიძისა და საქართველოს მთავრობის თავმჯდომარის ნოე ჟორდანიას ხელმოწერით. თარიღი: 27 დეკემბერი 1918 წლისა. ავტორები: ჯოზეფ შარლემანი, დიმიტრი შევარდნაძე, დავით კაკაბაძე.
↑ სკპ (ბ) ცკ (საკავშირო კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტი). საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა: ქართულ-ოსური ლექსიკონი.
↑ ლელა ზაქარეიშვილი 2021, pp. 1–182.
↑ Высшие органы государственной власти ССР Грузия - Грузинской ССР - Республики Грузия
↑ საქართველოს კონსტიტუცია: თავი პირველი. ზოგადი დებულებები, მუხლი 2.1
↑ საქართველოს სახელმწიფო დროშა, ეროვნული დროშის ისტორია.

წყაროები

ჯანაშვილი, მ. გ. (1906). საქართველოს ისტორია უძველეს დროითგან 985 წლ. ქრ. შ.. ტფილისი: გამომცემლობა ელექტრონითმბეჭდავი ამხ. „შრომა“, მიხეილის პრ. № 65..
ჯაფარიძე, ანანია (2012). ეგრისი (გამოკვლევა რუკებით). გამომცემლობა „ტექნიკური უნივერსიტეტი“.
გორგაძე, ს. რ. (1908). წერილები საქართველოს ისტორიიდან. თბილისი: გამომცემლობა მსწრაფლ-მბეჭდავი „ძმობისა“.
ბატონიშვილი, თეიმურაზ (1848). ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა. ႱႠႬႩႲ ႮႤႲႤႰႡႳႰႶႱ, სტამბასა შინა სამეცნიერო აკადემიისასა.
ჩხარტიშვილი, მარიამ (2018). საქართველო III-IV საუკუნეებში, ხოსროვანთა სამეფო სახლის ისტორია. თბილისი: გამომცემლობა „ნეკერი“. ISBN 978-9941-457-96-8.
თაყაიშვილი, ექვთიმე (1949). სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა.
თაყაიშვილი, ექვთიმე (1890). სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა). ტფილისი: სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა.
ჯანელიძე, ოთარ (2005). საქართველოს ისტორია, XIX საუკუნე. თბილისი: ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი. ISBN 99940-0-173-6.
ზაქარეიშვილი, ლელა (2021). საქართველოს უზენაესი საბჭო (1990-1992 წწ.). თბილისი: საქართველოს საპატრიარქოს წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი.

ბიბლიოგრაფია

Сычёв, Н. В. (2005). Книга династий. Москва: АСТ, გვ. 940.
ლორთქიფანიძე, მარიამ; მეტრეველი, როინ (2007). საქართველოს მეფეები. თბილისი: გამომცემლობა „ნეკერი“, გვ. 1-282. ISBN 99928-58-36-2.
Rayfield, D. (2013) Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books, ISBN 9781780230702
Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge, ISBN 9781472425522

დამატებითი საკითხავი

Conversion of Kartli (chronicle), The Chronicle, royal annals
The Georgian Chronicles, Life of the Georgian kings, royal annals
Autres Royaumes et Villes: Colchide et Ibérie
Marie-Félicité Brosset, History of Georgia from Antiquity to the 19th century, Volume 1-7, Saint-Petersburg, 1848–58
Cyril Toumanoff, The dynasties of Christian Caucasus from Antiquity to the 19th century: Genealogical and chronological tables, Rome, 1990
Settipani, C. (2006) Continuité des élites à Byzance durant les siècles obscurs. Les princes caucasiens et l'Empire du VIe au IXe siècle, Paris

გარე ბმულები

List of rulers of Colchis (in French)
სანიკიძე, გუბაზ; სანიკიძე, ლევან (1992). უბის ისტორია 1, ქართული ქრონოგრაფია (მნიშვნელოვან თარიღთა ნუსხა). თბილისი: გამომცემლობა „სამშობლო“.
The Caucasus, Regnal Chronologies (Wikiwix Archive, 8/21/2008)
მოქცევაჲ ქართლისაჲ, ახლადაღმოჩენილი სინური რედაქციები. დაიბეჭდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით. თბილისი: © ზ. ალექსიძე, 2007. ISBN 978-99940-69-18-7
სერგი გორგაძე (1906) „წერილები საქართველოს ისტორიიდან“. ნაწილი პირველი: მეფობის დაარსებიდან-ქრისტეს დაბადებამდე. თბილისი: ექვთიმე ხელაძის სტამბა

[23] ზოგიერთი ღვთისმეტყველის თანახმად, მსოფლიო წარღვნა მოხდა 3246 წელს ქრისტეშობამდე.^[21]

[fn4-26] 2.0 ^2.1 დასრულდა რუსეთის ანექსიით.

[32] თარგამოს იყო საღმრთოსა წერილისამებრ ძველისა აღთმისა მოსეს მიერ მოთხრობითა, ძეჲ ღამერისა, ძისა იაფეთისა (დაბადება, თავი 10, მუხლი 3; ნეშტთა თავი, მუხლი 6); ხოლო ვიეთგანთა ვიდრემე მწერალთა ცთომილებითა თარგამოს მოიხსენების ძედ თარსისისა, ძისა იონანისა, ძისა იაფეთისა. თარსის იყო ძეჲ იონანისა ანუ Ⴔარსის, რომლისაცა ნათესაობა საღმრთოსა წერილსა ძველსა აღთქმასა შინა შვილითი შვილად არა მოხსენებულ არს და იოსიპოს Ⴔლავია მოუთხრობს ისტორიასა შინა თჳსსა იუანოჲსაგან, იონაიაჲ და ყოველნი ელინნი იქმნებიან. (კვალად იოსიპოსვე) თორღამას უკვე თორღამელნი დაამკჳდრნა, რომელნი თნებისაგან ელლინთასა ფრიგვიად იწოდეს: ხოლო თარსოის თარსთა, რამეთუ ესრეთ იწოდებოდა ძველად ტარსო-კილიკიად (ზემორეცა ითქვა) დაამკვიდრებს უკვე თოვილოსცა თოვილთასა, რომელნი აწ ივერად იწოდებიან. თოვილ, თობელ არს ძეჲ იაႴეთისა ნოეს ძისა, ხოლო თობელნი, რომელნიცა შემდგომად იწოდნეს ივერად. ხოლო წინასწარმეტყველთა შორის დიდი ეზეკიელ აღსწერს წინასწარ-მეტყველებისა თჳსისა წიგნსა შინა თავსა ლჱ (ოცდა მეათვრამეტესა) და მუხლსა ვ (სხვათაცა ნათესაობათა მომთხრობელი), ვითარმედ. „გომერ (ესე იგი ღამერ) და ყოველნი გარემოსნი მისნი სახლი თერგამოჲსა დასასრულისაგან ჩრდილოჲსა და ყოველნი სიმტკიცენი მისნი და ნათესავნი მრავალნი მისთანა, მუხლი ზ. განმზადენით, განმზადე თავი შენი, შენ და ყოველმან შესაკრებელმან შენმან შემოკრებულთა შენდამი და მექმნენით მე წინა-დასაწველად.“ ცხადად იქმნების წინასწარმეტყველისა სიტყვითა თარგამოს მოხსენებად ძედ გომერისა (ესე იგი ღამერისა) და სახლი მისი დასასრულსა ჩრდილოსასა, რომლისა ნიშანისა ძლითცა სარწმუნო იქმნებინ ქვეყანაჲ ძეთა თარგამოსისთა და სახლისა მათისა შთამომავლობისა, მრავალ-ნათესაობასა და სიმტკიცეთა ადგილისა და სამკვიდრებელისა მათისათა გვაუწყებს წინასწარმეტყველი. დასასრული ჩრდილოეთისა არს ქვეყანა ივერიისა და სიმტკიცენი კავკასიისანი, მაშა სადამე მამაჲცა ქართლოსიანთა არს ქართლოს ძეჲ თარგამოსისა ძისა ღამერისა, რომლისაცა ძლით მიზეზისა შეუდგების ისტორიაჲ ესე ჩემი, წინა-პართა ნათესაობისა ჩვენისათა მოხსენებად ამათ უკუჱ შთამოსირვათაგან და არა დატევებად, გინა შეცვალებად ნათესაობისა ამის შთამომავლობათასა, ვინაჲთგან უწინარეს ჩემსა აღმწერელნიცა იტყვიან თარგამოსს მამასა ქართლოსისასა და ძმათა მისთასა; მაგრამ წინასწარმეტყველისა მოთხრობასა ვირწმუნებ და ვიტყვი თარგამოსს ძედ-ღამერისა ძისა იაფეთისა, ძისა ნოესსა, რომელსაცა გვიმტკიცებენ ესრეთ ყოვლად დიდი იგი წინასწარ-მეტყველი და ღუთის-მხილველი მოსე და ეგრეთვე დიდი იგი წინასწარმეტყველი ეზეკიელ და მივაწერ მათ ცდომილებასა, რომელნიცა თარგამოს იტყვიან ძედ თარსისა, ძისა იონანისა.^[27]

[40] კოლხეთი ხშირად ეყოფოდა საქართველოს სამეფოს. მას საკუთარი მეფეებიც ჰყავდა, მაგალითად, ჰეტიუსი, რომელიც არგონავტთა ლაშქრობამდე მეფობდა აქ, და მისი ძე რეტა I, ვინც არგონავტები მიიღო (1292 ძვ. წ.).^[31]

[48] შენ. შესაძლებელია თუ არა, რომ ალექსანდრე თვით ყოფილიყო საქართველოში, ამაზე იხილე ზემოდ გვ. 36, შენ. 1.^[35]

[55] მოსე ჯანაშვილს “არიან-ქართლი” აგონებდა შუა აზიის “არიანას”, რომელსაც იხსენიებს ალექსანდრეს ლაშქრობათა ამბების მოთხრობისას ფსევდოკალისთენეს რომანი; იხ. მ. გ. ჯანაშვილი, საქართველოს ისტორია, ტ. I, თბ., 1906, გვ. 52 – 53, 57 – 62; ს. ჯანაშია შეეცადა ეს ტერმინი “ხურიტების” სახელწოდებისათვის დაეკავშირებინა, რომელსაც წინათ შეცდომით (“ხურის” ნაცვლად) “ხარის” სახით კითხულობდნენ; იხ. ს. ჯანაშია, უძველესი ეროვნული ცნობა ქართველთა პირველ საცხოვრისის შესახებ მახლობელი აღმოსავლეთის ისტორიის სინათლეზე, ენიმკის მოამბე, V–VI, 1940, გვ. 671 და სხვ. ექვთ. თაყაიშვილმა ეს სახელი ამ ქართულ ძეგლში “ქვაბის საგანძურის” სახელით ცნობილი თხზულებიდან შესულად მიიჩნია (“საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე”, IX, 1948, №9-10). ჩვენ შევეცადეთ “არიან”–სახელი “სპარსულის” (“არიულის”) სახით გაგვეაზრებინა და ვთვლიდით, რომ აქ შეიძლება შემოინახა მოგონება სამხრეთქართულ (“სპარსულ-ქართულ”) რაიონებზე, რომლებიც აქემენიდური სპარსეთის მფლობელობაში იყვნენ მოქცეული. ამ რაიონების მოსახლეობას, ჩვენი აზრით, მართლაც აქტიური როლი უნდა შეესრულებინა აღმოსავლურქართული სახელმწიფოებრიობის წარმოქმნაში (Г. А Меликишвили, К истории древней Грузии, თბ., 1959, გვ. 276 შმდ.) შესაძლებელი ჩანს არიან-ქართლის ახსნის ზოგი სხვა ვარიანტიც – იხ. გ. მელიქიშვილი, საქართველოს, კავკასიისა და მახლობელი აღმოსავლეთის უძველესი მოსახლეობის საკითხისათვის, გვ. 16.^[41]

[fn3-56] ელინისტურ ხანაში აღმოსავლეთ მცირე აზიის არაერთ სამეფო-სამთავროს (პონტოს, სომხეთის, კაბადოკიის) მმართველ დინასტიას თავისი თავი აქემენიდური ხანის ირანის მმართველი დინასტიიდან გამოჰყავდა. ამისდაკვალად იბერიაშიც, ჩანს, გავრცელებული ყოფილა ვერსია იბერთა მმართველი სამეფო სახლის წარმომავლობის შესახებ აქემენიდთა დინასტიის უკანასკნელი მეფის დარიოს III-ის (ძვ. წ. IV ს. დასასრული; მეფე, რომელიც ეძებდა ალექსანდრე მაკედონელს) სატრაპ მითრიდატესაგან, რომელიც თითქოს ალექსანდრე მაკედონელს დაუნიშნავს მმართველად კავკასიაში მოსახლე იბერებისათვის. ამის შესახებ გადმოცემა დაცული აქვს ძველ სომეხ ისტორიკოსს მოსე ხორენელს, რომელიც, ამასთანავე, აღნიშნულ მითრიდატეში პონტოს სამეფოს დამაარსებელ მითრიდატეს (337–302) გულისხმობს.^[36]
ლეგენდარული ცნობა ალექსანდრე მაკედონელის მიერ ქართლის მმართველად თავისი სარდლის დანიშვნის შესახებ დაცულია აგრეთვე ძველ ქართულ წყაროებში. “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” საისტორიო ქრონიკაში ნათქვამია, რომ, როდესაც ალექსანდრე მაკედონელმა ქართლი დაიპყრო (ცნობა ლეგენდარულია; სინამდვილეში ალექსანდრე მაკედონელს ქართლი არ დაულაშქრავს), მან აქ მმართველად დატოვა “არიან-ქართლის მეფის ძე აზო”. ეს აზო წავიდა თავის სამშობლო არიან-ქართლში და იქიდან მოიყვანა მრავალი “სახლი” (ე. ი. გვარი) თანამემამულეთა, აგრეთვე კერპები გაცი და გა^[37]. ამავე ქრონიკაში ნათქვამია, რომ ჩვენ, ქართველნი, მემკვიდრენი ვართო ამ არიან-ქართლიდან გადმოსახლებულებისა^[38]. ძველი ქართლის კერპების აღწერისას, რომლებიც არმაზის მთაზე იდგნენ, ქართლის გამაქრისტიანებელი ნინო გაცისა და გას კერპებზე ამბობს: “რომელნი – იგი ღმრთად ჰქონდეს მამათა თქუენთა არიან ქართლით^[39]”. მეფე მირიანი მიმართავს რა იმავე ნინოს, გაცსა და გას უწოდებს: “ძუელნი ღმერთნი მამათა ჩუენთანი”^[40]. მაშასადამე, ქართლის მოსახლეობა თავის უშუალო წინაპრებად (“მამებად”) განიხილავდა სწორედ აზოს მიერ არიან-ქართლიდან მოყვანილ ხალხს. ამრიგად, “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” მიხედვით, არა მარტო ქართველთა (უფრო ზუსტად: ქართლელთა) მმართველნი, არამედ საერთოდ ქართველნი (ქართები) გადმოსახლებულან არიან-ქართლიდან ალექსანდრე მაკედონელის დროს. ბევრი მკვლევარი დაინტერესებულა საკითხით, თუ რა შეიძლება იგულისხმებოდეს “არიან-ქართლში”. არსებობს მისი ახსნის მრავალი ცდა, მაგრამ ეს საკითხი ჯერჯერობით გადაჭრილი მაინც არ არის.^[ვ]

[59] ფარსმანის ძე.^[43]

[61] Il serait un neveu de Samara (335 à 322), un chef/Roi (ou Mamasakhlisi) de la tribu de Mtskheta (Cité sur le fleuve Kura, près de Tbilissi), descendant de Kartlos, le père éponyme de Karthlie/Ibérie.^[44]

[63] ორმეფობა – ორად გაყოფილი იბერია მეფე ადერკისა და სტრაბონის ეპოქაში, I საუკუნე^[45]

[65] 27. ვარაზ-ბაქარ ანუ ბაქარ II (379–393)^[46]

[69] ძენი ამის სოლომონისანი^[I]: მოშალე, ბაგრატ, აბგავარ, გუარამ, საჰაკ, ასამ, ვარზვარად.

[72] გუარამ^[J], სოლომონის ძე^[49]

[75] არშაკ I

[76] ბრატმან

[77] არშაკ II

[78] როკ I

[80] მითრიდატ I, ქართამ

[81] მითრიდატ II, არსოკ

[82] როკ II

[85] „ოც-და-შჳდისა წლისა მეფე იქმნა და სამეოც-და-ხუთწელს მეფობდა“ (ლეონტი მროველი). გამოსავალი თარიღი 284 წელი (ქართული ნაციონალური წელთაღრიცხვის დასაწყისი).

[86] „ორ წელ ოდენ მეფობდა“ (ლეონტი მროველი). ანტიკური ხანის ბერძენ-რომაელი ისტორიკოსები (აპიანე, დიონ კასიოსი, ფლორე, ევტროპი, ფესტუსი) იბერიის მეფეს არტოკს მოიხსენიებენ 65 წელს, პომპეუსის ლაშქრობის დროს.

[87] დასახელებულ წელს (36 წელი ჩვენს ერამდე) მოიხსენიება ბარძენ ისტორიკოსის დიონ კასიოსის თხზულებაში.

[88] „ოც-და-ათისა წლისა მეფე იქმნა და ორმოც-და ათშჳდმეტ წელს მეფობდა“ (ლეონტი მროველი).
ლეონტი მროველის სათარიღო ცნობასთან დაკავშირებით აქ საჭიროა აღვნიშნოთ შემდეგიც. ლეონტი მროველის თხზულებაში მეფე ადეროკ I-ის შესახებ ძირითად სათარიღო ცნობას („ოც-და-ათისა წლისა მეფე იქმნა და ორმოც-და ათშჳდმეტ წელს მეფობდა“) დართული აქვს გლოსა–ქრისტეს შობის, ქრისტეს ჯვარცმისა და საქართველოში ქრისტეს კვართის მოტანის შესახებ. რამდენადაც ქართულ მატიანეთა არქაული პირველწყარო, რომლიდანაც დამოკიდებულნი არიან, უშუალოდ თუ მეშვეობით, ლეონტი მროველი და საშუალო საუკუნეთა სხვა ქართველი ისტორიკოსები, წინა-ქრისტიანული ხანის ძეგლად არის მისაჩნევი, ცხადია, ამ პირველწყაროში ადგილი არ ექნებოდა ამ დანართ ცნობებს, რომლებიც ქრისტიანობის ისტორიას ეხება. აქ, რასაკვირველია, ჩვენ საქმე გვაქვს გვიანდელ გლოსასთან, და ამას გარდა ისიც შესაძლოა აღნიშნულ იქნას, თუ რასთან დაკავშირებით იქნა ჩართული ეს გლოსა. ქრისტიანული ხანის ქართველ ისტორიკოსებს, ცხადია, ჯერ ერთი, თავისთავად აინტერესებდათ საკითხი, თუ რომელი მეფე იბერიისა იყო თანამედროვე ქრისტესი, ხოლო ეს ინტერესი, კერძოდ, იმითაც იყო გამოწვეული, რომ ქრისტიანული ხანის ავტორებს უნდოდათ დაეკავშირებინათ საქართველოს ისტორიასთან ქრისტეს კვართის ლეგენდა და აღენიშნათ, თუ სახელდობრ რომელი მეფის დროს მოხდა ქრისტეს კვართის საქართველოში მოტანა. ხოლო რაკი არქაულ საისტორიო პირველწყაროში ქრისტიანული ხანის ავტორებს ვერ უპოვიათ სათანადო დასაყრდენი ჩვენება, ამის გამო ზოგი ავტორი ქრისტეს ჯვარცმისა და საქართველოში კვართის მოტანის ამბავს ვარაუდობდა ერთი მეფის დროს, სხვა კიდევ სხვა მეფის დროს (ლეონტი მროველი ადეროკ I-ის დროს, შატბერდულ-ჭელიშური ნინოს ცხოვრების ავტორი არმაზაერის დროს, ხოლო რაც შეეხება „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს მატიანეს, აქ კვართის შესახებ თქმულებაში მეფე სრულებითაც არ არის მოხსენებული). სწორედ ეს მერყეობა საშუალო საუკუნეთა ქართველი ავტორებისა მაჩვენებელია იმისა, რომ არქაული ხანის საისტორიო პირველწყაროში არ ყოფილა ქრისტიანობის შესახებ უწყება, და, რასაკვირველია, არც შეიძლებოდა, რამდენადაც ეს პირველწყარო, როგორც ირკვევა, წინა-ქრისტიანული ხანიდან მომდინარეობდა.

[89] მეფე ფარსმან I-ის მეფობის თარიღი აღნიშნული გვაქვს ტაციტუსისა და დიონ კასიოსის ცნობების მიხედვით.

[90] მეფე მირდატ (მითრიდატ) I ფარსმანის-ძე მოიხსენება მცხეთის წარწერაში 75 წლისა (წარწერა შესრულებულია 75 წლის 1 ივლისის შემდეგ).

[91] მეფე ქართამ═ფლავიოს-დადე და არმაზელი პიტიახში (თანა-მეფე) ბარაცმან არიან. თანამედროვენი რომის იმპერატორთა ფლავიოსთა სახლიდან (ლეონტი მროველი, მოქცევაჲ ქართლისაჲ და თანამედროვე წარწერა არმაზში აღმოჩენილი ლანგარისა).

[fn5-92] 28.0 ^28.1 მეფე ფარსმან (II) და არმაზელი პიტიახში (თანა-მეფე) კაოს (═კაოს პუბლიკი აგრიპა) – ქართულ მატიანეებს გარდა მოიხსენებიან სერაფიტის ძეგლის წარწერაში.

[93] მეფე ხსე-ფარნუგ (═ფარნუკ I) მოიხსენება იმავე სერაფიტის ძეგლის წარწერაში.

[94] მეფე ფარსმან (III) ბერძნულ-რომაულ საისტორიო წყაროებში მოიხსენება 130-იან წლებში და 130-იან/140-იანი წლების მიჯნაზე, რომის იმპერატორთა ადრიანეს და ანტონინეს დროს (–ცნობები არიანესი, დიონ კასიოსისა, ელიოს სპარტიანესი და იულიოს კაპიტოლინესი).

[95] „მეფობდა ღადამი [სამ წელ] და დღე ოც“ (მოქცევაჲ ქართლისაჲ). „დასუეს მეფედ ძე ფარსმან ქუელისა [ღ]ადამი, და იმეფა რა სამ წელ, მოკუდა“ (ლეონტი მროველი).

[96] „და დარჩა [მეფესა ღადამს] ძე მისი [ფარსმან IV] წელიწდისა ერთისა ყრმაჲ; და ვიდრე აღიზრდებოდა [ფარსმან IV] მეფობდა მამის-დედა მისი [დედა ღადამისა], ცოლი ფარსმან ქუელისა, რომელსაც ერქუა ღ ა დ ა ნ ა“ (ლეონტი მროველი).

[97] „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს მატიანეში სახელი უკანასკნელი «წარმართი» მეფისა – მირვანის მამისა – მოყვანილია ფორმით ლ ე ვ („ლევ მამაჲ მირეანისი“). სახელი ლევ, როგორც ირკვევა, არის ვარიანტული სახეობა სახელისა: „რევ“. (ქართული წყაროების ცნობით, მირიანის შვილს ერქვა „რევ“, ე. ი. აქ განმეორებულია სახელი პაპისა – მირიანის მამისა ლევ, იგივე რევ).

[102] „ისტორიაში ამ ესრეთ წოდებულ დუარხიას ანუ ორ მეფობას ასე განმარტავს თეიმურაზი: განყოფდა ქალაქსა მცხეთასა საშუალ მდინარე მტკვარი, გამოღმით მცხეთა და გაღმით არმაზი. დაადგინა (ადერკიმ) პალატსა შინა მცხეთისასა ქართამ და პალატსა შინა არმაზისასა ბარტომ და ამცნა მათ, რათა მარად დღე შეკრბენ ერთბამად უსჯიდნენ ერთა და განაგებდენ. სჯულ-უდვა მათ, რათა ერთი მათგანი განაგებდეს ყოველსა საქმესა სამხედროსასა და გარეგანთ საქმეთა; ხოლო მეორე შინაგანსა საქმესა ყოველსავე საქვეყნოსა. ბრძოლასა ჟამსა ერთი მათგანი წარვიდოდეს ლაშქარსა ხოლო მეორე უმზადებდეს მას ყოველსა საჭიროებასა; საჭურველთა, საზრდოთა და ყოველთა სახმართა სამხედროსათა“. ავტორი თავისს „introduction“-ში და დ. ბაქრაძე ერთს გარემოებას მიაქცევენ ყურადღებას. „საკვირველია, რომ ორნივე მეფენი ერთსა და იმავე დროს ასრულებენ თავის მოვალეობას და ასე გეგონებათ, რომ ისინი ანუ ერთად იხოცებიან, ანუ როდესაც უხუცესი კვდება, მაშინ უმრწემესიც თავისი ნებით სტოვებს თავის უფლებას“.^[58]

[103] For the K'artlosids, the theophanic dynasts of pagan Iberia, claiming descent from the eponymous divine primogenitor of the nation, K'art'los, see ibid. 87-8 and n. 120, 91, 92 n. 131; for the title of mamasaxlisi (Dynast) of pre-royal Iberia: 88, 91 n. 128, 115 n. 185.

[106] Kartli and Eguri were known in the classical antiquity as Iberia and Colchis respectively.^[60]

[107] The Royal List (I49) makes Pharnabazus the son of an earlier King of Iberia named Azo. This is a deformation of the data of Leontius concerning Azon, who according to him (18-25) was the ruler of Iberia for Alexander, defeated by Pharnabazus who thereupon became King. Both RL and the Primary History of Iberia (which serves as an introduction to the Conversion of Iberia: Stud. Chr. Cauc. Hist. 23; Med. Georg. Hist. Lit. 150), speak of Azo as 'first King of Iberia' and son of the 'King of Arian-K'art'li,' brought to Iberia by Alexander. For the confusion which produced, and was produced by, this story, see Stud. Chr. Cauc. Hist. 89 n. 124.

[108] Apud Eusebius (Sebeos), History of Heraclius, ed. Tiflis (1913) 9; cf. Stud. Chr. Cauc. Hist. 80 n. 101, 306 n. 4.

[109] Ibid. 317, cf. 81 n. 103. — This King's name Mirvan was derived from Pehl. MiѲrāpān (Justi, Namenbuch 208 [erroneously: Mitnāpān]), hence, in Latin, Meribanes. Yet in Iberia it became interchangeable with Mirian, derived from Pehl. Mihrān ═ O. P. *MiѲrāna (Justi 214-6); thus Meribanes III (q.v.), so called by Ammianus Marcellinus, was called Mirian in Georgian. — It is possible, however, that the Mihrāns were not one of the Seven Great Houses of Iran before the Sassanid epoch: W. Hening, in Bulletin of the School of Oriental and African Studies 14 (1954) 510.

[114] "Iberians" refers specifically to Kartvelians/Georgians.^[63]The term Iberia/Iberian would undergo a transformation, its "all-Georgian" reach would be extended by the Bagrationi monarchs and their contemporaries.^[64]

[115] Appian, Bell, mithr. 103 has the corrupt form "Οτωχοç. Cf. Justi, Namenbuch, 40, 485.

[119] იხ. ვესპასიანეს არმაზის სტელა

[120] იხ. Fasti Ostienses

[122] The second king of this name (No. 24) is called Aspacuras by Ammianus Marcellinus. Cf. Justi, Namenbuch 46.

[124] Named by the dynastic name of Chosroes (K'asre) but also Artašĩr: cf. supra, Pharnabazus I (No. 1) and nn. 41, 80.

[126] Ed T'aqaišvili (supra n. 2).

[127] Ninth-century addition to the Conversion of Iberia: Stud. Chr. Cauc. Hist. 23.

[128] For tne error of RL, see supra n. 94.

[129] RL makes Tiridates a brother of Aspacures II/Bakur and predecessor of Aspacures III/Varaz-Bakur. Τιριδάτης ═ Iranoid Tĩrdāt, Arm. Trdat (Justi, Namenbuch 326-7); it is odd that the Georgian (very rare) name should begin with an aspirate t'.

[130] RL calls him 'sister's son' of Tiridates and makes him succeed a spurious King Bakur son of Tiridates (60).

[131] For this source, written in 443-451, see Stud. Chr. Cauc. Hist. 17.

[135] For the fifth-century Lazarus, see ibid. 17.

[136] The opening part of J, dealing with Vaxtang I and his three predecessors, appears to belong to an anonymous chronicler from Ujfarma being merely incorporated in J: ibid. 258.

[142] Adarnase IV restored Georgian kingship as the Kingdom of the Iberians and this would go on to dominate the political life of Georgia for a thousand years.^[78]

[145] იოანე-ზოსიმეს გაგებით ქართული ენა ოთხი დღის, ანუ ოთხი ათასი წლის მკვდარია, მისი სიკვდილი, დამდაბლება-დაწუნება 4 ათას წელს გრძელდება. თუ დავუშვებთ, რომ ძეგლი დაახლოებით მეათე საუკუნეშია შექმნილი, მაშინ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ძეგლის ავტორი ამ ოთხ ათასწლიანი პერიოდის განსაზღვრისას ითვალისწინებდა თეოსოფიურ ტრადიციას კალი იუგას შესახებ, რომელმაც მის ეპოქაში უკვე 4 ათას წელს მიაღწია (ძვ. წ. პირველი სამი ათასწლეული პლიუს ქრისტიანული წელთაღრიცხვის პირველი ათასწლეული უდრის ოთხ ათას წელს)^[K]. მეათე საუკუნიდან კი იწყება ქართული ენისა და ლიტერატურის, სულიერი ცხოვრების, ქართული სახელმწიფოებრიობის აღორძინება; იწყება საქართველოს გაერთიანება, აი, ეს არის აღდგომა ქართული მოდგმისა, რომელიც „ქებაჲს“ ავტორს წარმოუდგენია მეორედ მოსვლის წინა პერიოდში.^[79]

[147] ქართლის ცხოვრების სიტყვით დავით მეფობდა 983–1001 წ.^[80]

[156] Son of Marinus; captured and executed by the Persians, recognized as a saint by the Orthodox Church.

[157] The periods of the reign of the kings of the Leonid dynasty are calculated diferently by historians. I took as a basis the chronology proposed by C. Toumanof (“Chronology of the Kings of Abasgia and Other Problems”. In: Le Muséon. Revue d’études orientales. Louvain, No. LXIX, 1956, p. 73-82).

[158] The nephew of Leon I, the son of Constantine II and the daughter of the Khazar king (Hakan), Bihar (reigned in the 730-s.), cousin of the Byzantine Emperor Leo IV The Khazar (reigned 775-780).

[159] The founder of «the Abkhazian» branch of the Georgian-Armenian royal dynasty Bagratids (among his descendants - the kings of Georgia David IV the Restorer and Queen Thamar), the uniier of Georgia, whose reign marked the beginning of the «golden age» of the Georgian history.

[160] The scheme is made by the author, drawing on the work of: Yu. Chikovani. The Clan of the Abkhazian Princes Shervashidze. (An Historical-Genealogical Study). Tbilisi: Universal, 2007, p. 25.

[161] Co-rulers.

[162] Born 16.10.1822, died in exile in Voronezh 16.4.1866.

[164] ამის გამო სამართლიანი იქნება, თუ ჩვენს ისტორიაში მას ეწოდება ბაგრატ III, დიდი, საქართველოს გამაერთიანებელი.^[89]

[174] იმერეთის სამეფო შტო^[98]

[178] გრიგოლ (I) იოანეს ძე – საქართველოს გამოცხადებული მეფე (1812)

[188] აღწერილობა საქართველოს რესპუბლიკის ღერბისა (ასლი)^[106]

[2] ფოლიო [< ლათ. in folio ფურცელში] – 1. იგივეა, რაც ინ-ფოლიო. 2. საბუხჰალტრო საანგარიშო წიგნის მარჯვენა და მარცხენა გვერდები, რომელთაც ერთი და იგივე რიგითი ნომერი აქვს.^[1]

[25] ბაბილონის გოდოლი
ითქმის არეულ-დარეულობაზე, შფოთზე, აურზაურზე (ბიბლიური გადმოცემით, მსოფლიო წარღვნის^[ა] შემდეგ ადამიანები ცდილობდნენ აეშენებინათ ბაბილონში ცათამბჯენი კოშკი. ამით განრისხებულმა ღმერთმა აურია მათ ენები, ერთმანეთისა აღარა გაეგებოდათ-რა და გაიფანტნენ მთელი დედამიწის ზურგზე).^[22]

[34] სარეცელი: (ძვ.) - საწოლი, საგებელი. „ცხედარი ითქმის შიშველი საგებელთაგან, ხოლო სარეცელად დადგმული და გარდაგებული“ (საბა).^[28]

[36] საწოლი, სარეცელი, ცხედარი, თეე, ტახტი, სტივა: ადამიანთა მოსასვენებელი ავეჯი. X ს. ძეგლებში ბერთა საწოლად სარეცელია დასახელებული. ძველ საქართველოში საგებლის გარეშე, საწოლი ავეჯის სინონიმს წარმოადგენდა-ცხედარი. სულხან-საბას განმარტებით,- „ცხედარი ითქმის შიშველ საგებელთაგან, ხოლო სარეცლად დაგებული და გადაგებული“. ქართულ ეთნოგრაფიულ ყოფაში გავრცელებული საწოლის ერთ გავრცელებულ სახეობას ტახტი ჰქვია. საწოლ სარეცელთა ორიგინალური ნიმუშებია მოცემული მამუკა თავაქარაშვილის მოხატულ „ვეფხისტყაოსანში“. ეს ავეჯი მეტ-ნაკლები რეალობით უნდა ასახავდეს ფეოდალური საქართველოს საწოლის ტიპებს. საქართველოს არისტოკრატიის საწოლი ავეჯის მაღალგანვითარებულობას ადასტურებს არმაზისხევში აღმოჩენილი სარეცელი, რომლზედაც აკლდამაში შესვენებული მიცვალებულები იყო მოთავსებული. ლიტ.: ვ. ართილაყვა, XVI-XVIII სს. ქართული მატერიალური კულტურის ისტორიიდან, 1965.^[29]

[38] სარეცლის ფეხის გარსაკრავები^[30]

[41] ქართ. ქართლი

[42] ბერძ. Ἰβηρία, ლათ. Hiberia

[43] ლათ. Georgia

[68] ქ. ცხ.: სოლომონისნი.

[70] თ. ვარ.: გურამ.

[143] ძვ. წ. 3101+4000＝ახ. წ. 899

[176] სუბსტიტუტი: ლათინურად – „ნაცვალი“, „მონაცვლე“; რომაულ სამართალში – „სათადარიგო“ მემკვიდრე.^[99]

[182] исправляющий должность arch. acting (в современном русском языке соответствует термину: исполняющий обязанности Alex_Odeychuk)^[103]

[184] პოდპორუჩიკი:
Hist.
Rus. подпоручик
მეფის რუსეთის არმიაში: ოფიცრის ჩინი, პრაპორშჩიკზე მეტი.^[104]

[186] პრაპორშჩიკი:
Hist.
Rus. прапорщик
მეფის რუსეთის არმიაში (საბჭოთა არმიაში აღდგენილია 1971 წლიდან): ოფიცრის ყველაზე დაბალი წოდებულება.^[105]

[1] ფოლიო. უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[3] დანართი 1: ქართველ მეფეთა გენეალოგია.
სქემის ავტორი – მიტროპოლიტი ანანია (ჯაფარიძე)
სქემა მომზადებულია „ქართლის ცხოვრების“ მიხედვით.
23 აგვისტო, 2023. გვ. 401.

[fn1-4] 3.0 ^3.1 ^3.2 Genesis 4:1

[5] Genesis 4:2

[6] Genesis 4:25; 5:3

[7] Genesis 4:17

[8] Genesis 4:26; 5:6–7

[fn2-9] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 Genesis 4:18

[10] Genesis 5:9–10

[11] Genesis 5:12–13

[12] Genesis 5:15–16

[fn3-13] 12.0 ^12.1 Genesis 4:19

[14] Genesis 5:18–19

[15] Genesis 4:20

[16] Genesis 4:21

[fn4-17] 16.0 ^16.1 Genesis 4:22

[18] Genesis 5:21–22

[19] Genesis 5:25–26

[20] Genesis 5:28–30

[fn5-21] 20.0 ^20.1 ^20.2 Genesis 5:32

[22] მსოფლიო ენათა ოჯახები, მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია, 10 მაისი, 2018.

[24] უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[27] საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური, საქართველოს სამეფო სახლი.

[28] საქართველოს სამეფო სახლის მეთაური, საქართველოს სამეფო სახლი.

[29] სანაძე, მანანა. (2019), ქართველთა ცხოვრება. წიგნი I, შესავალი ქართველთა ცხოვრებაში. თავი IX - ქართველთა ცხოვრების ქრონოლოგია (გვ. 353.), § 1. მეფობამდელი პერიოდი ქართველთა ცხოვრებაში და მისი ქრონოლოგია (გვ. 355–363.). საქართველოს უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი, ISBN 978-9941-9666-1-3

[FOOTNOTEმ._გ._ჯანაშვილი19063–24-30] 26.0 ^26.1 ^26.2 ^26.3 ^26.4 მ. გ. ჯანაშვილი 1906, pp. 3–24.

[31] ბატონიშვილი, თეიმურაზ (1848). „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“. გვ. 25, 26. ႣႠႱႠႼႷႨႱႨ ႨႱႲႭႰႨႨႱႠ. ႵႠႰႧႪႭႱႨႱ ႬႠႧႤႱႠႭႡႨႱႠ. შენიშვნა Ⴇარგამოსის შესახებ.

[33] სარეცელი. ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[35] საწოლი, სარეცელი, ცხედარი, თეე, ტახტი, სტივა. ქართული მატერიალური კულტურის ეთნოგრაფიული ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[37] სარეცლის ფეხის გარსაკრავები. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ვებსაიტი.

[39] თამარაშვილი, მიხეილ (1995), „ქართული ეკლესია დასაბამიდან დღემდე“: III. – ფინიკიელთა და ბერძენთა მიერ საქართველოს სიმდიდრეთა გამოყენება, გვ. 85, 86. თბილისი, გამომცემლობა „კანდელი“.

[44] ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 22–23. აღწერა სამეფოჲსა საქართველოსა: სახელი რით ეწოდა.

[45] ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 37–124.

[46] Explicit map for Georgian numbering, Internet Archive Wayback Machine.

[47] ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 310.

[49] მოსე ხორენელი, სომხეთის ისტორია. წ. II, თავი 8, შდრ. წ. II, თ. 11, 14, 15, 16, 18 – იხ. 1913 წლის თბილისის გამოცემა, გვ. 114, 121, 127, 130 – 132.

[50] იხ. ექვთ. თაყაიშვილის გამოცემაში: Описание рукописей общества распространения грамотности среди грузинского населения, т II, вып.4. გვ. 709.

[51] ამაზე ლაპარაკია “მოქცევაჲ ქართლისაჲს” შატბერდისეულ ხელნაწერში იხ. აგრეთვე ამ ცნობების ვარიანტი, დაცული “წმინდა ნინოს ცხოვრების” არსენ ბერისეულ (XII ს.) რედაქციაში; იხ. ამ ძეგლის პ. კარბელაშვილისეული გამოცემა, თბ., 1902, გვ. 46 – 47.

[52] იხ. ილია აბულაძის გამოცემა: ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები, წ. I, თბ., 1964, გვ. 120.

[53] იქვე, გვ. 132.

[54] საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. ტ ო მ ი I, საქართველო უძველესი დროიდან ახალი წელთაღრიცხვის IV საუკუნემდე. ტომის რედაქტორი გიორგი მელიქიშვილი. გამომცემლობა “საბჭოთა საქართველო”. თბილისი, 1970. თავი მეხუთე: ქართველები, მათი წარმომავლობის საკითხი. გვ. 212 – 241.

[57] თეიმურაზ ბატონიშვილი (1848) „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“, წელთა აღრიცხვანი. მეფენი თუ რომელი რომელსა წელსა გამეფდეს. გვერდები: 210–220.

[58] ვახტანგ გოილაძე „ფარნავაზიანთა სახლის ქრისტიან მეფეთა ქრონოლოგია“. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, ივ. ჯავახიშვილისი სახ. ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტი. გამომცემლობა „მეცნიერება“. თბილისი, 1990. შესავალი: გვ. 3–14.

[60] L'histoire.....

[62] მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია, რუკა №26. 30 სექტემბერი, 2018.

[64] ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ტფილისი, 1885. გვ. 313.

[66] სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვერდები: 41, 42, 43.

[67] სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, თბილისი, 1949. გვერდები: 57, 58.

[71] სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვერდი: 43.

[73] ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“, გამოცემა გ. დ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ნაწილი პირველი ძველი საქართველოს საზოგადო ქარტიით. ტფილისი, 1885. გვ.: 106–108. გვარამ კუროპალატი: III, თავი მეორე.

[74] გორგაძე, სერგი (1915), „საქართველოს ისტორია“ მოკლე სისტემური კურსი მოზრდილთათვის
I შესავალი. უუძველესი ისტორია. ძველი ისტორია.
გვ. 83, 84. ქუთაისი: ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება. თ. მთარიშვილისა და ამხ. წიგნის მაღაზიის გამოცემა; №7.

[FOOTNOTEსერგი_გორგაძე19083–28-79] სერგი გორგაძე 1908, pp. 3–28.

[FOOTNOTEსერგი_გორგაძე1908IV-83] 53.00 ^53.01 ^53.02 ^53.03 ^53.04 ^53.05 ^53.06 ^53.07 ^53.08 ^53.09 ^53.10 სერგი გორგაძე 1908, p. IV.

[84] პავლე ინგოროყვა (1941) „ძველი ქართული მატიანე «მოქცევაჲ ქართლისაჲ» და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვ. 505–565.

[98] CHRONOLOGY OF THE EARLY KINGS OF IBERIA
Author(s): CYRIL TOUMANOFF
Reviewed work(s):
Source: Traditio, Vol. 25 (1969), pp. 1-33
Published by: en:Fordham University
Stable URL: http://www.jstor.org/stable/27830864
Accessed: 21/01/2013 12:41

[99] ენციკლოპედია „საქართველო“: ტ. 4. თბ., 2018. — გვ. 125-126.

[100] The Georgian Chronicle. Translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian. This work is in the public domain. It may be copied and distributed freely. Sources of the Armenian Tradition (Long Branch, New Jersey, 1991)

[101] მარი ბროსე „საქართველოს ისტორია“: ნაწილი პირველი. გვ. 44, 45. შენიშვნა 1.

[104] Rapp (2016) location: 6323

[105] Rapp (2016) location: 702

[110] პრეზუმფცია. CIVIL ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[111] The Georgian Chronicles: 30—14

[112] Rapp (2016) location: 686

[113] Rapp (2016) location: 665

[116] The Georgian Chronicles: 32—8

[117] The Georgian Chronicles: 33—17

[118] Rayfield, p. 32

[121] Rayfield, p. 34

[123] The Georgian Chronicles: 62—8

[125] Rapp (2016) location: 7131—7140

[132] The Georgian Chronicles: 139—5

[133] Rapp (2016) location: 9500

[134] „ქართლის ცხოვრება“. ტომი I – ს. ყაუხჩიშვილის რედაქციით. ჯუანშერი „ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა“. 1955 წელი. ბ. აქა ვახტანგისი და ბაყათარ ოვსის ომი და მოკლვა ბაყათარისა ვახტანგისგან.

[137] The Georgian Chronicles: 216—13

[138] სანაძე, მანანა (2016), ქართველთა ცხოვრება. წიგნი III: „ქართლის მეფეებისა და პატრიკიოსების ქრონოლოგია (ფარნავაზიდან აშოტ კურაპალატამდე)“, ქრონოლიგიური ცხრილი. გვ. 463–466. საქართველოს უნივერსიტეტის გამომცემლობა. თბილისი, ISBN 978-999-50-34-5

[139] ხურცილავა, ბესიკ (2006) „ქართული დამწერლობისა და ადრექრისტიანული ხანის საქართველოს ისტორიისათვის“: იბერიის უცნობი მეფე - უსტამოსი «მოქცევაჲ ქართლისაჲ»-ს ქრონიკის მეფეთა სიის მონაცემების შუქზე, გვ. 43–49. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ISBN 99940-62-44-1

[FOOTNOTEექვთიმე_თაყაიშვილი194942–53-140] 77.0 ^77.1 ექვთიმე თაყაიშვილი 1949, pp. 42–53.

[141] Rapp (2016) location: 5454

[144] ზ. გამსახურდია „წერილები, ესსეები“. გვ. 22–25.

[146] სამი ისტორიული ხრონიკა (ქართლის მოქცევისა, სუმბატისა ბაგრატიონების შესახებ და მესხური დავითნისა) გამოცემული ვრცელის წინა-სიტყვაობით და შედარებით ქართლის ცხოვრებასთან და სხვა ხრონიკებთან ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ. ტფილისი, სტ. კ. მესხიევისა და ს. პოლეტაევისა, 1890. გვ. LIV.

[148] Chufrin, Gennadiĭ Illarionovich (2001). The Security of the Caspian Sea Region. Stockholm, Sweden: Oxford University Press, გვ. 282. ISBN 0-19-925020-0. ; Waters, Christopher P. M. (2013). Counsel in the Caucasus: Professionalization and Law in Georgia. New York City, USA: Springer, გვ. 24. ISBN 978-94-017-5620-4. ; Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation. Bloomington, IN, USA: Indiana University Press, გვ. 87. ISBN 0-253-20915-3. ; Ronald G. Suny (1996) Armenia, Azerbaijan, and Georgia DIANE Publishing pp. 157-158-160-182

[149] საქართველოს სამეფო სახლი, დოკუმენტი №3: საქართველოს მეფეები ბაგრატ III-დან გიორგი VIII-ის ჩათვლით

[150] სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. თბილისი, 1949. გვერდი 49.

[151] Heraldica - რუკები. ციტირების თარიღი: 2019-12-05

[152] დასავლეთ საქართველოს (ეგრის-აფხაზეთის სამეფო) დროშა, დაფუძნებული კატალონიელი კარტოგრაფის, გაბრიელ დე ვალსეკას რუკაზე.

[153] Zwölf Königswappen, aus: Grünenberg, Konrad: Grünenberg, Konrad: Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, Ritters und Bürgers zu Constanz - BSB Cgm 145 (um 1480) - Digitalisiertes Buch aus dem urheberrechtsfreien Bestand der Bayerischen Staatsbibliothek München [Deutschland 2007-2021 Bildähnlichkeitssuche]. ციტირების თარიღი: 2019-09-11

[154] Oldest Georgian Arms დაარქივებული 2019-01-12 საიტზე Wayback Machine. Zachary Kiknadze, pp.6–7, State Council of Heraldry, 2014

[:1-155] 88.0 ^88.1 VIACHESLAV A. CHIRIKBA „THE INTERNATIONAL LEGAL STATUS OF THE REPUBLIC OF ABKHAZIA“: ANNEX IV. ABKHAZ ROYAL AND PRINCELY DYNASTIES. pp. 52–56. Sukhum – 2014 – Аҟәа.

[163] სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ტექსტი გამოსცა შესავლით, შენიშვნებით და ორი გენეალოგიური ტაბულით საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილმა წევრმა ე. თაყაიშვილმა. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. თბილისი, 1949. გვერდი 51.

[fn7-165] 90.0 ^90.1 საქართველოს სამეფო სახლი, დოკუმენტი №4: ბაგრატიონთა დინასტიის სამეფო და თავადური განშტოებები.

[166] მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია „სული ერთობისა“

[167] დავით ნინიძე „პროვინციის მეფეები XIV-XV საუკუნეების საქართველოში“

[168] სამართლებრივი დოკუმენტები დამოუკიდებლობის გზაზე. ICCN/ კონფლიქტებისა და მოლაპარაკების საერთაშორისო კვლევითი ცენტრი.

[169] GEORGIA, BAGRATION & IMERETINSKY, Internet Archive Wayback Machine.

[170] დავით ნინიძე „მუხრანბატონები“. გამომცემლობა "მერიდიანი", თბილისი 1997.

[171] The Royal House of Georgia, Mukhran-Batoni.

[172] The Royal House of Georgia, Gruzinsky.

[173] იმერეთის სამეფო შტოს გენეალოგია, საქართველოს სამეფო სახლი.

[175] CIVIL ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[177] საქართველოს სამეფო სახლის მეთაურები 1801 წლიდან, საქართველოს სამეფო სახლი.

[FOOTNOTEოთარ_ჯანელიძე20051–214-179] ოთარ ჯანელიძე 2005, pp. 1–214.

[180] RUSSIAN EXPANSION IN THE CAUCASUS AND GEORGIA. ციტირების თარიღი: 2023-03-30.

[181] исправляющий должность. DICTIONARY MULTITRAN.

[183] უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[185] უცხო სიტყვათა ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

[187] საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გერბის ოფიციალური აღწერილობა, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის ნიკოლოზ ჩხეიძისა და საქართველოს მთავრობის თავმჯდომარის ნოე ჟორდანიას ხელმოწერით. თარიღი: 27 დეკემბერი 1918 წლისა. ავტორები: ჯოზეფ შარლემანი, დიმიტრი შევარდნაძე, დავით კაკაბაძე.

[189] სკპ (ბ) ცკ (საკავშირო კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ცენტრალური კომიტეტი). საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა: ქართულ-ოსური ლექსიკონი.

[FOOTNOTEლელა_ზაქარეიშვილი20211–182-190] ლელა ზაქარეიშვილი 2021, pp. 1–182.

[191] Высшие органы государственной власти ССР Грузия - Грузинской ССР - Республики Грузия

[192] საქართველოს კონსტიტუცია: თავი პირველი. ზოგადი დებულებები, მუხლი 2.1

[193] საქართველოს სახელმწიფო დროშა, ეროვნული დროშის ისტორია.

[A]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[B]

[ბ]

[23]

[24]

[25]

[26]

[გ]

[C]

[D]

[E]

[დ]

[F]

[G]

[H]

[32]

[33]

[34]

[ე]

[ზ]

[42]

[თ]

[ი]

[კ]

[ლ]

[47]

[48]

[მ]

[ნ]

[50]

[51]

[ო]

[პ]

[ჟ]

[რ]

[52]

[ს]

[ტ]

[უ]

[53]

[54]

[ფ]

[ქ]

[ღ]

[ყ]

[შ]

[ჩ]

[ც]

[ძ]

[წ]

[ჭ]

[ხ]

[ჯ]

[ჰ]

[55]

[56]

[57]

[აა]

[აბ]

[59]

[აგ]

[ად]

[აე]

[ავ]

[61]

[62]

[აზ]

[ათ]

[65]

[66]

[67]

[აი]

[აკ]

[68]

[ალ]

[69]

[ამ]

[70]

[ან]

[აო]

[აპ]

ქართველთა ცხოვრების ქრონოლოგია[25]

საქართველოს,[F] ივერიის,[G] გიორგიის[H][32] მეფეები[33]

იხილეთ აგრეთვე

ქართველთა მეფეები[77]

ქართლის კურაპალატები[77]

საქართველოს იმპერიის,[81] აღმოსავლეთ საქართველოს და დასავლეთ საქართველოს/ იმერეთის მეფეები[82]

ქართლ-კახეთის, იმერეთის, ქართლ-იმერეთის, კახეთის და ქართლის მეფეები[90]

იმერეთის (1752–1810) და ქართლ-კახეთის (1762–1801) მეფეები[90]

საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში[101][102]

კავკასიის სამეფისნაცვლო (1801–1917)

ტფილისის გუბერნია

ქუთაისის გუბერნია

საბჭოთა კავშირი

საქართველოს რევოლუციური კომიტეტის თავმჯდომარეები

საბჭოთა კავშირის დაშლა

საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტები (შემდგომში „საქართველოს პრეზიდენტები“)

შენიშვნების სია

სქოლიო

ცნობარი

წყაროები

ბიბლიოგრაფია

დამატებითი საკითხავი

გარე ბმულები

ქართველთა ცხოვრების ქრონოლოგია^[25]

საქართველოს,^[F] ივერიის,^[G] გიორგიის^[H]^[32] მეფეები^[33]

ქართველთა მეფეები^[77]

ქართლის კურაპალატები^[77]

საქართველოს იმპერიის,^[81] აღმოსავლეთ საქართველოს და დასავლეთ საქართველოს/ იმერეთის მეფეები^[82]

ქართლ-კახეთის, იმერეთის, ქართლ-იმერეთის, კახეთის და ქართლის მეფეები^[90]

იმერეთის (1752–1810) და ქართლ-კახეთის (1762–1801) მეფეები^[90]

საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში^[101]^[102]