Naar inhoud springen

Panavia Tornado: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Addbot (overleg | bijdragen)
k Robot: Verplaatsing van 33 interwikilinks. Deze staan nu op Wikidata onder d:q152200
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix
 
(34 tussenliggende versies door 21 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox gevechtsvliegtuig
{{Infobox gevechtsvliegtuig
| Naam=Panavia Tornado
| Naam=Panavia Tornado
| Plaatje=AGM-88 and AIM-9 on Tornado.jpg
| Plaatje=German Panavia Tornado.JPG
| Rol=Multirole jager/bommenwerper
| Rol=Multirole [[jachtbommenwerper]]
| Bemanning=2
| Bemanning=2
| Varianten=
| Varianten=
| Gebruik=[[Aeronautica Militare Italia|AMI]], [[Luftwaffe]], [[Marineflieger]], [[Royal Air Force|RAF]], [[Koninklijke Saoedische luchtmacht|Saoedische luchtmacht]] operationeel
| Gebruik=''[[Aeronautica Militare|AMI]]'', ''[[Luftwaffe]]'', ''[[Marineflieger]]'', ''[[Royal Air Force|RAF]]'', [[Koninklijke Saoedische luchtmacht]] operationeel
| Lengte=16,70
| Lengte=16,70
| Spanwijdte=13,91
| Spanwijdte=13,91
Regel 11: Regel 11:
| Hoogte=5,96
| Hoogte=5,96
| Vleugeloppervlak=26,60
| Vleugeloppervlak=26,60
| Leeggewicht=14091
| Leeggewicht=14.091
| Startgewicht=20450
| Startgewicht=20.450
| Maxgewicht=27950
| Maxgewicht=27.950
| Motor= 2x Turbo Union RB199 Mk103 turbofans
| Motor= 2x Turbo Union RB199 Mk103 [[turbofan]]s
| Stuwkracht=elk 38,5 (71,5 met naverbrander)
| Stuwkracht=elk 38,5 [[Newton (eenheid)|kN]] (71,5 met [[naverbrander]])
| Topsnelheid= 2338 km/u
| Topsnelheid= 2338 km/h
| Actieradius=1400
| Actieradius=1400
| Bereik=
| Bereik=
| Dienstplafond=15240
| Dienstplafond=15.240
| Bommen=9000 kg op 7 hardpoints waaronder 1x WE177 atoombom
| Bommen=9000 kg op 7 hardpoints waaronder 1x [[WE.177]] atoombom
| Raketten=2x AIM-9 Sidewinder SRAAMs, 7 ALARMs, 2x Sea Eagle en 2x 27mm Mauserkanon
| Raketten=2x [[AIM-9 Sidewinder]],<br>7x [[ALARM]] [[antiradarraket]],<br>2x [[Sea Eagle]] en<br>2x 27 mm-[[Mauser]][[snelvuurkanon]]
| Prijs=
| Prijs=
}}
}}
[[Bestand:Panavia Tornado IDS.svg|miniatuur|Tekening Tornado]]
{{omrand|Panavia Tornado 4503.ogg|250px}}


De '''Panavia Tornado''' is een multirole gevechtsvliegtuig dat operationeel is in :
De '''Panavia Tornado''' is een multirole gevechtsvliegtuig. Het is uitgerust met geavanceerde apparatuur en sensoren die het geschikt maken om overdag en 's nachts penetratiemissies op zeer lage hoogten uit te voeren onder alle mogelijke weersomstandigheden.
* de [[Britse]] [[Royal Air Force]] met 186 toestellen in 11 [[squadron]]s, 1 testeenheid en 1 conversie-eenheid
* de [[Duitse]] [[Luftwaffe]] en [[Marineflieger]] met 290 toestellen in 6 luftwaffe wings, 1 marineflieger wing en 1 testeenheid
* de [[Italiaanse]] [[Aeronautica Militare Italia]] met 90 toestellen in 3 wings en 1 testeenheid
* de [[Koninklijke Saoedische luchtmacht]] met 96 toestellen in 2 squadrons


De Tornado is uitgerust met [[zwenkvleugel]]s. Vanwege zijn rol was het noodzakelijk dat het toestel goede vliegeigenschappen heeft bij hoge en lage snelheid. Bij lage snelheden staan de vleugels recht en bij een hoge snelheid zwaaien de vleugels naar achteren tot een geveegde of deltavleugel.
De Tornado heeft als bemanning een vlieger en een weaponscontroller, is uitgerust met 2 Turbo Union RB199 Mk102 turbofans en kan, afhankelijk van de rol waarvoor het toestel wordt ingezet, een zeer uiteenlopend pakket aan bewapening meevoeren, variërend van gewone bommen tot de [[WE.177]] atoombom.


De bemanning bestaat uit een vlieger en een weaponscontroller. De voortstuwing wordt verzorgd door twee ''[[Turbo Union]]'' RB199 Mk102-[[turbofan]]s. Het kan, afhankelijk van de rol waarvoor het toestel wordt ingezet, een zeer uiteenlopend pakket aan bewapening meevoeren, variërend van gewone bommen tot de [[WE.177]] (RAF) of de [[B61-kernwapen|B61]] (''Luftwaffe'') en (''AMI'') atoombom.
Het toestel is uitgerust met geavanceerde apparatuur en sensoren die het geschikt maken voor dag- en nachtpenetratiemissies op zeer lage hoogten en onder alle mogelijke weersomstandigheden.
__TOC__
{{omrand|Panavia Tornado 4503.ogg|250px|left}}
{{Clearleft}}


== Geschiedenis en ontwikkeling ==
== Geschiedenis en ontwikkeling ==
In 1968 ontstond bij diverse [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]]-landen de behoefte aan een toestel dat multifunctioneel kon worden ingezet.
In 1968 ontstond bij diverse [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]]-landen de behoefte aan een toestel dat multifunctioneel kon worden ingezet.


Voor de ontwikkeling en de productie van dit toestel, toen nog aangeduid als ''Multi Role Combat Aircraft'' (MRCA), werd in 1969 het ''Panavia'' consortium opgericht; dit bestond uit het [[Britse]] ''BAE Systems'', het [[Duitse]] ''DASA'', en het [[Italiaanse]] ''Alenia''. Tevens werd het ''Turbo Union Ltd'' consortium opgericht; dit consortium werd verantwoordelijk voor het ontwerp en de ontwikkeling van de motoren van de MRCA.
Voor de ontwikkeling en de productie van dit toestel, toen nog aangeduid als ''Multi Role Combat Aircraft'' (MRCA), werd in 1969 het ''Panavia-''consortium opgericht, bestaande uit het Britse [[BAE Systems]], het Duitse [[DASA]] en het Italiaanse [[Alenia Aeronautica]].

Tevens werd het ''Turbo Union Ltd-''consortium opgericht; dit consortium werd verantwoordelijk voor het ontwerp en de ontwikkeling van de motoren van de MRCA. Turbo-Union is een samenwerkingsverband van drie Europese fabrikanten van vliegtuigmotoren, FiatAvio, [[MTU Aero Engines]] en [[Rolls-Royce plc|Rolls-Royce]].


In augustus 1974 vond in Duitsland de eerste MRCA-prototypevlucht plaats en in oktober 1974 vloog het eerste in Engeland gemaakte toestel.
In augustus 1974 vond in Duitsland de eerste MRCA-prototypevlucht plaats en in oktober 1974 vloog het eerste in Engeland gemaakte toestel.


In december 1975 vloog het eerste in Italië gemaakte toestel.
In december 1975 vloog het eerste in [[Italië]] gemaakte toestel.


In februari 1977 werd de eerste preproductieserie afgeleverd
In februari 1977 werd de eerste pre-productieserie afgeleverd.


In juli 1979 werd de eerste productieserie GR Mk1 operationeel verklaard
In juli 1979 werd de eerste productieserie GR Mk1 operationeel verklaard.


In juni 1980 werd de multinationale conversie eenheid op ''RAF Cottesmore'' opgericht gevolgd door die op ''RAF Honington'' in 1981
In juni 1980 werd de multinationale conversie-eenheid op RAF [[Cottesmore]] opgericht gevolgd door die op RAF [[Honington]] in 1981.


In januari 1982 werd het eerste [[Royal Air Force|RAF]] squadron (9 Sqn) operationeel
In januari 1982 werd het eerste [[Royal Air Force]] (RAF)-squadron (9 Sqn) operationeel.


In 1983 werden de eerste [[Italiaanse]] AMI toestellen geleverd
In 1983 werden de eerste [[Aeronautica Militare]] (AMI) AMI-toestellen geleverd.


In 1986 volgden de eerste [[Saoedi-Arabië|Saudische]] RSAF toestellen
In 1986 volgden de eerste [[Saoedi-Arabië|Saudische]] RSAF-toestellen.


In augustus 1988 werd het eerste ECR prototype afgeleverd
In augustus 1988 werd het eerste ECR-prototype afgeleverd.


In mei 1990 was de eerste ECR versie operationeel bij de [[Luftwaffe]]
In mei 1990 was de eerste ECR-versie operationeel bij de ''[[Luftwaffe]]''.


In februari 1991 werden Tornado’s ingezet in de [[Golfoorlog (1990-1991)|Golfoorlog]]
In februari 1991 werden Tornado’s ingezet in de [[Golfoorlog (1990-1991)|Golfoorlog]].


In mei 1993 werden de eerste GR4 prototypes getest
In mei 1993 werden de eerste GR4-prototypes getest.


In juli 1993 werd de laatste serie F Mk3 Tornado geleverd
In juli 1993 werd de laatste serie F Mk3 Tornado geleverd.

In oktober 1997 werden de eerste GR4 Tornado’s operationeel bij de RAF.

31 maart 2019 vloog de laatste Tornado voor de RAF.<ref>{{Citeer web |url=https://ghostarchive.org/iarchive/facebook/353862721400728/2120721548048161 |titel=RAF Marham on Facebook {{!}} Ghostarchive |bezochtdatum=2022-12-15 |werk=ghostarchive.org}}</ref>


In oktober 1997 werden de eerste GR4 Tornado’s operationeel bij de [[Royal Air Force|RAF]]
<gallery>
<gallery>
Bestand:Italian_air_force_Tornado_1991.jpg|AMI Tornado IDS
Italian_Air_Force_Panavia_Tornado_ECR.JPG|AMI Tornado ECR
Italian-Tornado.png
Bestand:Italian_Air_Force_Panavia_Tornado_ECR.JPG|AMI Tornado ECR
Panavia_PA200_Tornado_Formation_Flight.jpg|Luftwaffe Tornado 2003
Bestand:Italian-Tornado.png
Bestand:German Tornado Formation Flight 2003.jpg|Luftwaffe Tornado 2003
</gallery>
</gallery>


Het vliegtuig is operationeel in:
== Versies ==
* de [[Duitse]] ''[[Luftwaffe]]'' en ''[[Marineflieger]]'' met 290 toestellen in zes ''Luftwaffe'' wings, een Marineflieger wing en een testeenheid
De versie is helemaal afhankelijk van de rol die op dat moment aan het toestel wordt toegekend. De Tornado kan in deze 6 rollen worden ingezet
* de [[Italiaanse]] ''[[Aeronautica Militare]]'' (AMI) met 90 toestellen in drie wings en een testeenheid
* de [[Koninklijke Saoedische luchtmacht]] (RSAF) met 96 toestellen in twee squadrons
Het vliegtuig was operationeel in:
* de [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] RAF met 186 toestellen in elf [[squadron]]s, een testeenheid en een conversie-eenheid


== Versies ==
De versie is helemaal afhankelijk van de rol die aan het toestel wordt toegekend. De Tornado kan in deze zes rollen worden ingezet:
* Air Defense Variant (optreden als onderscheppingsjager)
* Air Defense Variant (optreden als onderscheppingsjager)
* Electronic Combat Reconnaissance (optreden als verkenner)
* Electronic Combat Reconnaissance (optreden als verkenner)
* Close Air Support (ondersteunen van eigen grondtroepen)
* Close Air Support ([[luchtsteun]] voor grondtroepen)
* Battlefield Air Interdiction (optreden als luchtoverwichtsjager)
* Battlefield Air Interdiction (optreden als [[luchtoverwicht]]sjager)
* Suppression of Enemy Air Defense (optreden als luchtverdedigingsjager)
* Suppression of Enemy Air Defense (optreden als [[luchtverdediging]]sjager)
* InterDiction Strike (bommenwerper)
* Interdiction Strike ([[bommenwerper]])


RAF Tornado '''GR.Mk 1'''. De standaard [[Royal Air Force|RAF]] aanvalsversie van de Tornado IDS. Uitgerust met een gevleugelde extra brandstoftank en laserdoelzoeker onder in de neus.
RAF Tornado '''GR.Mk 1'''. De standaard [[Royal Air Force|RAF]]-aanvalsversie van de Tornado IDS. Uitgerust met een gevleugelde extra brandstoftank en laserdoelzoeker onder in de neus.


RAF Tornado '''GR.Mk 1(T)'''. Tornado GR.1 trainerversie met dubbele bediening in beide cockpits.
RAF Tornado '''GR.Mk 1(T)'''. Tornado GR.1 trainerversie met dubbele bediening in beide [[cockpit]]s.


RAF Tornado '''GR.Mk 1A'''. Verkennerversie van de GR.1 met Vinten 4000 infraroodlinescanvideosysteem onderin de neus.
RAF Tornado '''GR.Mk 1A'''. Verkennerversie van de GR.1 met [[Vinten]] 4000 [[infrarood]]linescanvideosysteem onder in de neus.


RAF Tornado '''GR.Mk 1B'''. Anti-schip versie van de GR.1. Geschikt voor afvuren van Sea Eagle raketten en voor het dragen van 'buddy' in-flight refuelling pods.
RAF Tornado '''GR.Mk 1B'''. Anti-schip-versie van de GR.1. Geschikt voor afvuren van [[Sea Eagle]]-raketten en voor het dragen van 'buddy' in-flight refuelling pods.

RAF Tornado '''F.Mk 2'''. Interim luchtverdedigingversie

RAF Tornado '''F. Mk 3'''. Hoofdluchtverdedigingversie met [[AMRAAM]]- en [[ASRAAM]]-raketten; aangepast voor [[Suppression of Enemy Air Defences|SEAD]]-rol.


RAF Tornado '''GR.Mk 4'''. Mid-Life Update voor de GR.1 met verbeterde avionica en cockpitsystemen.
RAF Tornado '''GR.Mk 4'''. Mid-Life Update voor de GR.1 met verbeterde avionica en cockpitsystemen.


RAF Tornado '''GR.Mk 4A'''. Mid-Life Update voor de GR.1A versie
RAF Tornado '''GR.Mk 4A'''. Mid-Life Update voor de GR.1A-versie.


RAF Tornado '''GR.4B'''. Mid-Life Update voor de GR.1B versie.
RAF Tornado '''GR.4B'''. Mid-Life Update voor de GR.1B-versie.


'''Luftwaffe/Marineflieger Tornado IDS'''. Uitgerust met verschillende weapon ejector racks en passende bewapening.
'''Luftwaffe/Marineflieger Tornado IDS'''. Uitgerust met verschillende weapon ejector racks en passende bewapening.


'''AMI Tornado IDS'''. Gelijkwaardig aan de Duitse Tornado IDS
'''AMI Tornado IDS'''. Gelijkwaardig aan de Duitse Tornado IDS.


'''RSAF Tornado IDS'''. Exportversie van de Tornado IDS voor Royal Saudi Air Force. Gelijkwaardig aan de RAF-GR.1versie
'''RSAF Tornado IDS'''. Exportversie van de Tornado IDS voor RSAF. Gelijkwaardig aan de RAF-GR.1-versie.


== Inzet ==
== Inzet ==
De [[Britse]] [[Royal Air Force|RAF]] en de [[Italiaanse]] [[Aeronautica Militare Italia|AMI]] zetten de Tornado’s grootschalig in tijdens operatie [[Desert Storm]] in 1991 tijdens riskante aanvallen waarbij Iraakse vliegvelden moesten worden uitgeschakeld. Hierbij werden ook diverse toestellen neergeschoten waarbij de bemanningen krijgsgevangen werden gemaakt of omkwamen.
De RAF en de AMI hebben de Tornado’s grootschalig ingezet in tijdens operatie [[Desert Storm]] in 1991 bij riskante aanvallen waarbij Iraakse vliegvelden moesten worden uitgeschakeld. Hierbij werden ook diverse toestellen neergeschoten waarbij de bemanningen [[krijgsgevangen]] werden gemaakt of omkwamen.

== Naslagwerk ==
* {{en}} {{pdf}} Royal Air Force Historical Society [https://www.rafmuseum.org.uk/documents/research/RAF-Historical-Society-Journals/Journal-27A-Seminar-Birth-of-Tornado.pdf The birth of Tornado] (2002} {{ISBN|0-9530345-0-X}}


== Externe links ==
== Externe links ==
* [http://www.tornado-data.com/ Panavia Tornado Website]
* {{en}} Military factory [https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.php?aircraft_id=317 Panavia Tornado IDS (InterDictor/Strike)]
* [http://www.aeroflight.co.uk/types/international/panavia/tornado/Tornado_IDS.htm Tech data]
* {{en}} Aeroflight [http://www.aeroflight.co.uk/aircraft/types/panavia-tornado-ids.htm Panavia Tornado IDS Aircraft Profile]


{{Appendix}}
{{Commonscat|Panavia Tornado}}
{{Commonscat|Panavia Tornado}}


[[Categorie:Bommenwerper]]
[[Categorie:Bommenwerper]]
[[Categorie:Straaljager]]
[[Categorie:Straaljager]]
[[Categorie:Vliegtuig met zwenkvleugels]]
{{Link GA|en}}
{{Link GA|es}}
{{Link FA|es}}

[[uk:Panavia Tornado]]

Huidige versie van 12 mei 2024 om 02:55

Panavia Tornado
Panavia Tornado
Algemeen
Rol Multirole jachtbommenwerper
Bemanning 2
Status
Gebruik AMI, Luftwaffe, Marineflieger, RAF, Koninklijke Saoedische luchtmacht operationeel
Afmetingen
Lengte 16,70 m
Hoogte 5,96 m
Spanwijdte 13,91 m
Idem, ingeklapt 8,65 m
Vleugeloppervlak 26,60 m²
Gewicht
Leeggewicht 14.091 kg
Startgewicht 20.450 kg
Max. gewicht 27.950 kg
Krachtbron
Motor(en) 2x Turbo Union RB199 Mk103 turbofans
Stuwkracht elk 38,5 kN (71,5 met naverbrander) kN
Prestaties
Topsnelheid 2338 km/h
Actieradius 1400 km
Dienstplafond 15.240 m
Bewapening
Bommen 9000 kg op 7 hardpoints waaronder 1x WE.177 atoombom
Raketten 2x AIM-9 Sidewinder,
7x ALARM antiradarraket,
2x Sea Eagle en
2x 27 mm-Mausersnelvuurkanon
Portaal  Portaalicoon   Luchtvaart
Tekening Tornado

De Panavia Tornado is een multirole gevechtsvliegtuig. Het is uitgerust met geavanceerde apparatuur en sensoren die het geschikt maken om overdag en 's nachts penetratiemissies op zeer lage hoogten uit te voeren onder alle mogelijke weersomstandigheden.

De Tornado is uitgerust met zwenkvleugels. Vanwege zijn rol was het noodzakelijk dat het toestel goede vliegeigenschappen heeft bij hoge en lage snelheid. Bij lage snelheden staan de vleugels recht en bij een hoge snelheid zwaaien de vleugels naar achteren tot een geveegde of deltavleugel.

De bemanning bestaat uit een vlieger en een weaponscontroller. De voortstuwing wordt verzorgd door twee Turbo Union RB199 Mk102-turbofans. Het kan, afhankelijk van de rol waarvoor het toestel wordt ingezet, een zeer uiteenlopend pakket aan bewapening meevoeren, variërend van gewone bommen tot de WE.177 (RAF) of de B61 (Luftwaffe) en (AMI) atoombom.

Geschiedenis en ontwikkeling

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1968 ontstond bij diverse NAVO-landen de behoefte aan een toestel dat multifunctioneel kon worden ingezet.

Voor de ontwikkeling en de productie van dit toestel, toen nog aangeduid als Multi Role Combat Aircraft (MRCA), werd in 1969 het Panavia-consortium opgericht, bestaande uit het Britse BAE Systems, het Duitse DASA en het Italiaanse Alenia Aeronautica.

Tevens werd het Turbo Union Ltd-consortium opgericht; dit consortium werd verantwoordelijk voor het ontwerp en de ontwikkeling van de motoren van de MRCA. Turbo-Union is een samenwerkingsverband van drie Europese fabrikanten van vliegtuigmotoren, FiatAvio, MTU Aero Engines en Rolls-Royce.

In augustus 1974 vond in Duitsland de eerste MRCA-prototypevlucht plaats en in oktober 1974 vloog het eerste in Engeland gemaakte toestel.

In december 1975 vloog het eerste in Italië gemaakte toestel.

In februari 1977 werd de eerste pre-productieserie afgeleverd.

In juli 1979 werd de eerste productieserie GR Mk1 operationeel verklaard.

In juni 1980 werd de multinationale conversie-eenheid op RAF Cottesmore opgericht gevolgd door die op RAF Honington in 1981.

In januari 1982 werd het eerste Royal Air Force (RAF)-squadron (9 Sqn) operationeel.

In 1983 werden de eerste Aeronautica Militare (AMI) AMI-toestellen geleverd.

In 1986 volgden de eerste Saudische RSAF-toestellen.

In augustus 1988 werd het eerste ECR-prototype afgeleverd.

In mei 1990 was de eerste ECR-versie operationeel bij de Luftwaffe.

In februari 1991 werden Tornado’s ingezet in de Golfoorlog.

In mei 1993 werden de eerste GR4-prototypes getest.

In juli 1993 werd de laatste serie F Mk3 Tornado geleverd.

In oktober 1997 werden de eerste GR4 Tornado’s operationeel bij de RAF.

31 maart 2019 vloog de laatste Tornado voor de RAF.[1]

Het vliegtuig is operationeel in:

Het vliegtuig was operationeel in:

  • de Britse RAF met 186 toestellen in elf squadrons, een testeenheid en een conversie-eenheid

De versie is helemaal afhankelijk van de rol die aan het toestel wordt toegekend. De Tornado kan in deze zes rollen worden ingezet:

  • Air Defense Variant (optreden als onderscheppingsjager)
  • Electronic Combat Reconnaissance (optreden als verkenner)
  • Close Air Support (luchtsteun voor grondtroepen)
  • Battlefield Air Interdiction (optreden als luchtoverwichtsjager)
  • Suppression of Enemy Air Defense (optreden als luchtverdedigingsjager)
  • Interdiction Strike (bommenwerper)

RAF Tornado GR.Mk 1. De standaard RAF-aanvalsversie van de Tornado IDS. Uitgerust met een gevleugelde extra brandstoftank en laserdoelzoeker onder in de neus.

RAF Tornado GR.Mk 1(T). Tornado GR.1 trainerversie met dubbele bediening in beide cockpits.

RAF Tornado GR.Mk 1A. Verkennerversie van de GR.1 met Vinten 4000 infraroodlinescanvideosysteem onder in de neus.

RAF Tornado GR.Mk 1B. Anti-schip-versie van de GR.1. Geschikt voor afvuren van Sea Eagle-raketten en voor het dragen van 'buddy' in-flight refuelling pods.

RAF Tornado F.Mk 2. Interim luchtverdedigingversie

RAF Tornado F. Mk 3. Hoofdluchtverdedigingversie met AMRAAM- en ASRAAM-raketten; aangepast voor SEAD-rol.

RAF Tornado GR.Mk 4. Mid-Life Update voor de GR.1 met verbeterde avionica en cockpitsystemen.

RAF Tornado GR.Mk 4A. Mid-Life Update voor de GR.1A-versie.

RAF Tornado GR.4B. Mid-Life Update voor de GR.1B-versie.

Luftwaffe/Marineflieger Tornado IDS. Uitgerust met verschillende weapon ejector racks en passende bewapening.

AMI Tornado IDS. Gelijkwaardig aan de Duitse Tornado IDS.

RSAF Tornado IDS. Exportversie van de Tornado IDS voor RSAF. Gelijkwaardig aan de RAF-GR.1-versie.

De RAF en de AMI hebben de Tornado’s grootschalig ingezet in tijdens operatie Desert Storm in 1991 bij riskante aanvallen waarbij Iraakse vliegvelden moesten worden uitgeschakeld. Hierbij werden ook diverse toestellen neergeschoten waarbij de bemanningen krijgsgevangen werden gemaakt of omkwamen.

  • (en) Pdf-document Royal Air Force Historical Society The birth of Tornado (2002} ISBN 0-9530345-0-X
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Panavia Tornado van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.