Naar inhoud springen

Spaarne

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Zie Spaarne (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Spaarne.
Spaarne
Spaarne
Lengte 10,5 km
Bron Haarlemmermeer
Monding Het IJ
Stroomt door Nederland, Noord-Holland, Haarlem en Spaarndam
Binnen Spaarne met, geheel rechts, het Teylers Museum
Binnen Spaarne met, geheel rechts, het Teylers Museum
Portaal  Portaalicoon   Geografie
Het Spaarne met de Gravestenenbrug en de toren van de Bakenesserkerk.

Het Spaarne is een rivier in Noord-Holland, Nederland. De rivier stroomt door Haarlem naar Spaarndam. De naam Spaarne is waarschijnlijk afgeleid van 'Spier', dat riet betekent.[1]

Oorspronkelijk vormde het Spaarne een verbinding tussen het Haarlemmermeer en het IJ. In de 13e eeuw werd bij de uitmonding op het IJ een dam met spuisluizen in het Spaarne gelegd als onderdeel van de Spaarndammerdijk. Hier ontstond het dorp Spaarndam. Voor de scheepvaart kwam er de Kolksluis en eeuwen later de Grote Sluis. Omdat hier een van de belangrijkste afwateringen van het boezemwater van het Hoogheemraadschap van Rijnland ligt werd er in 1844 een stoomgemaal gebouwd, het Boezemgemaal Spaarndam.[2]

Na het droogmaken van het Haarlemmermeer (1852) is het Spaarne een zijarm geworden van de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Bij de aanleg van het Noordzeekanaal (gereed in 1876) zijn grote delen van het IJ ingepolderd; bij Spaarndam is nog een deel van Het IJ gespaard gebleven. Vanuit Spaarndam is het Noordzeekanaal te bereiken via het Zijkanaal C.

Het vaarwater van het Spaarne werd ten behoeve van de bedrijven aan het Spaarne, zoals de werf Conrad en machinefabriek Figee, meermaals aangepast. Conrad verlengde zelf de 7,5 meter brede sluis van 28 naar 43 meter en in 1898 betaalde het bedrijf driekwart van de verlenging en verbreding naar 100 bij 12 meter. Ook diepte de gemeente Haarlem na lang aandringen Het Spaarne uit.

Binnen en Buiten Spaarne

[bewerken | brontekst bewerken]

Het deel van de rivier tussen de Kampersingel en de Kloppersingel in Haarlem heet Binnen Spaarne. Het deel tussen de Ringvaart en de Kampersingel heet Zuider Buiten Spaarne en het deel van de Kloppersingel tot Spaarndam heet Noorder Buiten Spaarne.

De oevers vanaf de 19e eeuw

[bewerken | brontekst bewerken]

Zoals het grootste deel van de zware industrie, bestaan bovengenoemde bedrijven niet meer: Conrad, dat praktisch vanaf de oprichting in 1883 afhankelijk was van het latere Stork, beëindigde in 2004 de productie; die werd overgenomen door Hollandia in Krimpen aan den IJssel. Figee is in 2005 failliet gegaan nadat bij de overname in 1998 door NISTA B.V. de productie in Haarlem al was beëindigd.[3][4] De Figee-hallen werden verbouwd tot kantoren. Op het Droste-terrein is een nieuw kantoorgebouw gekomen en in de oude fabriek die in 2004 gesloten werd, zijn appartementen ingericht.

Sinds 1885 is KRZV Het Spaarne in Heemstede aan het Spaarne gevestigd. Nabij het Zuider Buiten Spaarne bevond zich sinds 1899 de Mariastichting als (Rooms-katholiek) ziekenhuis; het terrein is nadien bebouwd met woningen, met behoud van het oude hoofdgebouw. Eind december 2004 is het gefuseerde Spaarne Ziekenhuis verhuisd naar Hoofddorp. Sinds 1973 bevond zich onder Heemstede het Diaconessenhuis, inmiddels Spaarne Ziekenhuis.

Bruggen en tunnels

[bewerken | brontekst bewerken]

Over en onder het Spaarne liggen (of lagen) de volgende bruggen en tunnels (cursief:voormalig):

Nr.: Naam: Soort: Traject: Afbeelding:
1 Bruggen over Sluizen van Spaarndam
a) verkeersbrug over de IJdijk
(Kolksluis)
Spaarndam - Haarlem

b) verkeersbrug over de Spaarndammerdijk
(Grote Sluis)
Spaarndam - Haarlem
2 Schoterbrug Verkeersbrug
Waarderweg - Vondelweg
(Oostweg)
3 Waarderbrug verkeersbrug Haarlem-Noord - Waarderpolder (bedrijventerrein)
4 Prinsenbrug verkeersbrug
Haarlem
5 Spaarnebrug spoorbrug
Spoorlijn Amsterdam - Haarlem
(Oude Lijn)
6 Catharijnebrug verkeersbrug
(draaibrug)

Papentorenvest - Koude Hoorn / Donkere Spaarne
7 Sint Nicolaasbrug ophaalbrug Donkere Spaarne - Houtmarkt; Gesloopt in 1886
8 Gravestenenbrug ophaalbrug Spaarnwouderstraat - Binnenstad
9 Melkbrug verkeersbrug
(draaibrug)
Hoogstraat - Korte Veerstraat
10 Langebrug verkeersbrug Schalkwijkerstraat - Turfmarkt
11 Buitenrustbrug verkeersbrug Schipholweg - Kamperlaan / Rustenburgerlaan
12 Schouwbroekerbrug verkeersbrug Haarlem (Schalkwijk) - Heemstede

In Haarlem loopt een weg langs de rivier Spaarne die ook de naam Spaarne draagt. Deze loopt vanaf het Donkere Spaarne en het Korte Spaarne tot aan de Turfmarkt en Lieve Vrouwe Gracht aan beide zijden van de rivier.

Zie de categorie Spaarne van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.