Milicja Obywatelska

Milicja Obywatelska

MO
Państwo	{{{państwo}}}
Historia
Pierwszy dowódca	komendant główny MO Franciszek Jóźwiak
Święto	7 października
Dane podstawowe
Podporządkowanie	Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego Ministerstwu Spraw Wewnętrznych
Liczebność	80 000

{{Siły zbrojne infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | data sformowania = | commons = | data rozformowania = | państwo = | alt zdjęcia = | opis zdjęcia = Nieznane pola: "kraj", "rozformowanie", "mężczyźni_n", "zdjęcie podpis", "kobiety_d", "sformowanie", "kobiety_n", "kobiety_p", "mężczyźni_p" oraz "mężczyźni_d".

Milicja Obywatelska (MO) – mundurowa formacja państwowa o charakterze policyjnym służąca do utrzymania systemu państwowego, walki z przestępczością oraz zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, działająca w PRL oraz w Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1944–1990. Odpowiednik policji w innych krajach. Jej liczebność wynosiła około 80 000 funkcjonariuszy.

Rekonstruktor historyczny w mundurze wojskowym z opaską biało-czerwoną i napisem MO na ramieniu stylizowany na wczesne lata powojenne

Oddział Milicji Obywatelskiej, ustawiony do przeglądu. Pogórze Dynowskie 1946 rok.

Zebranie partyjne w komendzie miejskiej MO w latach 70.

Plik:Kpn87.jpg

Atak członków plutonu specjalnego ZOMO ubranych po cywilnemu na pokojową manifestację zorganizowaną przez KPN 3 maja 1987 na Wawelu

Milicyjna blokada ul. Matejki w Gorzowie w celu uniemożliwienia przemarszu członków RMN do kościoła przy ul. Żeromskiego.

Historia

Milicja Obywatelska została utworzona na podstawie manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego oraz dekretu o powołaniu MO z 7 października 1944 roku i podporządkowana organizacyjnie Resortowi Bezpieczeństwa Publicznego. Składała się głównie z partyzantów Armii Ludowej, żołnierzy oddelegowanych z ludowego Wojska Polskiego, członków Polskiej Partii Robotniczej, a także Polskiej Partii Socjalistycznej i Stronnictwa Ludowego. Funkcjonariuszami MO zostawali także byli członkowie podziemia (np. Armii Krajowej) starający się w ten sposób zapewnić sobie wpływ na życie codzienne. Zdarzało się nawet, że w całości posterunki były akowskie, przynajmniej w początkach tworzenia władzy ludowej. Uzupełnienie kadr Milicji Obywatelskiej stanowiło około tysiąca byłych policjantów zatrudnionych w 1945, głównie na stanowiskach wymagających specjalnych kwalifikacji. Funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej składali takie samo uroczyste ślubowanie jak funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa. Jego główny fragment brzmiał następująco:

Ślubuję uroczyście...- służyć wiernie Ojczyźnie, Partii i Władzy Ludowej oraz strzec ustalonego przez prawo ładu, porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Pierwszym komendantem głównym MO został Franciszek Jóźwiak. Milicję następnie podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, od 1955 zaś Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Od marca 1946 do końca lat 40. XX wieku terenowe jednostki MO wraz z oddziałami Ludowego Wojska Polskiego, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wojsk Ochrony Pogranicza, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej podporządkowane były wojewódzkim komisjom bezpieczeństwa, podległym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa. W latach 1944–1948 Milicji Obywatelskiej używano do walki z żołnierzami wyklętymi, a także z Ukraińską Powstańczą Armią i niemieckim Werwolfem.

Dekrety i pierwsza struktura organizacyjna KG MO

Gdy 27 lipca 1944 roku jednym z dwóch dekretów PKWN ustanowiono Milicję Obywatelską (Dekret PKWN został zatwierdzony 15 sierpnia 1944 roku przez Krajową Radę Narodową), w Rzeczypospolitej – „organie prasowym Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego” – z 16 sierpnia 1944 roku zapewniano:

My tworzymy Milicję Obywatelską. Nazwa nie jest przypadkowa. Milicja musi być naprawdę obywatelską milicją i wszystkie jej poczynania w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, znajdą poparcie ze strony społeczeństwa.

Władze komunistyczne doszły do wniosku, że dekret, w którym Milicja Obywatelska podlegała Radzie Narodowej, nie mógł być uznany, nawet jeżeli go wydano na wniosek Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i zatwierdzono przez KRN. Dekretu nie uznano, nie ogłoszono dekretu w Dzienniku Ustaw RP. Przystąpiono do pracy nad nowym dokumentem wolnym od poprzednich błędów, który powstał i został zatwierdzony 7 października 1944 roku oraz opublikowano w Dzienniku Ustaw RP; Dz.U. RP nr 7, poz 33.

Milicję Obywatelską włączono w skład powstałego 21 lipca 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Publicznego. Ogniwem kierującym była Komenda Główna MO, na czele której stanął Franciszek Jóźwiak ps. Witold. KG MO, która mu wówczas podlegała, przedstawiała się następująco:

Kierownictwo

1. komendant główny: gen. bryg. Franciszek Jóźwiak
2. zastępca ds. operacyjnych: płk Jan Szaniawski
3. zastępca ds. polityczno-wychowawczych: Leonard Borkowicz
4. zastępca ds. administracyjno-gospodarczych: płk Edward Rajkowski

Piony wspomagające

• Inspektorat Komendanta Głównego kierowany przez Józefa Kratkę
• Zarząd Polityczno-Wychowawczy kierowany przez ppłk. Walentego Titkowa
• Biuro Rejestracji Cudzoziemców kierowane przez mjr Tadeusza Strzelczyka
• Batalion Operacyjny
• Batalion Specjalny

Piony tematyczno-operacyjne KG MO

• Oddział I – [personalny] (Stanisław Glinka)
• Oddział II – [kryminalno-śledczy] (Aleksander Michalski)
• Oddział III – [paszportowy] (Gustaw Alef-Bolkowiak)
• Oddział IV – [służby zewnętrznej] (Zygmunt Duszyński)
• Oddział V – [gospodarczo-finansowy] (Edward Jędrzejowski)

MO w terenie

Pod względem terytorialnym organizacja MO dostosowana była do podziału administracyjnego kraju. Na poziomie centralnym funkcjonowała Komenda Główna, a w terenie komendy wojewódzkie, powiatowe, miejskie i dzielnicowe. Na najniższym szczeblu działały posterunki, których zakres terytorialny pokrywał się z terenem administrowanym przez dwie lub więcej rad gromadzkich.

MO i SB

W 1956 ponownie powiązano milicję ze służbami wewnętrznymi, lecz tym razem to MO miała pozycję „dominującą”. W komendach MO utworzono stanowiska zastępców komendantów MO ds. Służby Bezpieczeństwa. Służbę Bezpieczeństwa połączono z milicją tymi samymi mundurami, nadawano stopnie MO w praktyce ukrywając napiętnowanych po 1956 roku funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, będącą zawsze „formacją w formacji” pod płaszczem milicji. Oprócz zadań związanych z bezpieczeństwem i zwalczaniem przestępczości używana była w walce z opozycją i manifestacjami, skutkiem czego, zwłaszcza w latach osiemdziesiątych, była negatywnie postrzegana przez społeczeństwo, a jej funkcjonariusze niekiedy poddani społecznemu ostracyzmowi. Pewne próby uzyskania autonomii w ramach związków zawodowych w 1981 zostały przekreślone przez sytuację stanu wojennego.

Ze względu na zadania, które przewidziano dla MO, takie jak ewentualne działanie przeciwpartyzanckie, formacja ta aż do chwili swojego rozwiązania była silnie uzbrojona, m.in. w transportery opancerzone BTR-60 z ciężkimi karabinami maszynowymi oraz w bardzo dużą liczbę karabinków AK, mało przydatnych do zwalczania przestępców na terenach zurbanizowanych, ze względu na ogromną energię początkową pocisku 7,62 x 39 mm wz. 43 (z łatwością mógł on przebić cienkie ściany budynków i ranić osoby postronne). W 1983 utworzono wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych. MO została przekształcona w kwietniu 1990 w Policję.

Komendanci główni Milicji Obywatelskiej

1. gen. dyw. Franciszek Jóźwiak (październik 1944 – marzec 1949)
2. gen. bryg. Józef Konarzewski (marzec 1949 – grudzień 1953)
3. płk Stanisław Wolański (grudzień 1953 – czerwiec 1956)
4. gen. bryg. Ryszard Dobieszak (czerwiec 1956 – lipiec 1965)
5. gen. bryg. Tadeusz Pietrzak (lipiec 1965 – sierpień 1971)
6. gen. bryg. Kazimierz Chojnacki (wrzesień 1971 – maj 1973)
7. gen. bryg. Marian Janicki (maj 1973 – luty 1978)
8. gen. dyw. Stanisław Zaczkowski (luty 1978 – październik 1981)
9. gen. dyw. Józef Beim (październik 1981 – kwiecień 1987)
10. gen. dyw. Zenon Trzciński (maj 1987 – maj 1990)

Umundurowanie i wyposażenie Milicji Obywatelskiej

Rekonstruktorzy Milicji Obywatelskiej z pałkami szturmowymi typu "Lola" (63 cm)

Początkowo, czyli w latach 1944-1946, oznaką służbową funkcjonariuszy MO była tylko biało-czerwona opaska z odpowiednim napisem, noszona na rękawie polskiego czy poniemieckiego munduru lub ubioru cywilnego. W 1946 wprowadzono dla milicjantów mundur kroju wojskowego z chabrową barwą służby na otoku i patkach, niemniej jeszcze przez wiele miesięcy ubiór był improwizowaną kompilacją najróżniejszych elementów „wojskowopodobnych”. MO używała mundurów w kolorze błękitnoszarym.

Stopnie służbowe w MO

Przez pierwsze 10 lat funkcjonariuszom nadawano stopnie wojskowe. Zmiana nastąpiła wraz z wejściem w życie przepisów z 1954, które ustanawiały stopnie Milicji Obywatelskiej oparte jednak na nazewnictwie wojskowym.

Palemka – naszywka na kołnierzu mundurów chorążych i oficerów MO (do 1990 r.)

Palemka z mewką – naszywka na kołnierzu mundurów szeregowych i podoficerów MO (do 1990 r.)

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1955 roku:

Szeregowcy:	Podoficerowie:	Oficerowie młodsi:	Oficerowie starsi:	Generałowie:
Szeregowiec MO	Kapral MO	Chorąży MO	Major MO	Generał MO
Starszy szeregowiec MO	Plutonowy MO	Podporucznik MO	Podpułkownik MO
	Sierżant MO	Porucznik MO	Pułkownik MO
	Starszy sierżant MO	Kapitan MO

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1962 roku (ze zmianami wprowadzonymi w 1969 roku):

Szeregowcy:	Podoficerowie:	Oficerowie młodsi:	Oficerowie starsi:	Generałowie:
Szeregowiec	Kapral	Podporucznik	Major	Generał brygady
Starszy szeregowiec	Plutonowy	Porucznik	Podpułkownik	Generał dywizji
	Sierżant	Kapitan	Pułkownik
	Starszy sierżant

Stopnie Służbowe Milicji Obywatelskiej wprowadzone w 1975 roku:

Szeregowi:	Podoficerowie młodsi:	Podoficerowie starsi:	Chorążowie:	Oficerowie młodsi:	Oficerowie starsi:	Generałowie:
Szeregowy	Kapral	Sierżant	Młodszy chorąży	Podporucznik	Major	Generał brygady
Starszy szeregowy	Starszy kapral	Starszy sierżant	Chorąży	Porucznik	Podpułkownik	Generał dywizji
	Plutonowy	Sierżant sztabowy	Starszy chorąży	Kapitan	Pułkownik	Generał broni
		Starszy sierżant sztabowy

Stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa wprowadzone w 1986 roku:

Szeregowi Milicji Obywatelskiej:	Podoficerowie Milicji Obywatelskiej:	Chorążowie Milicji Obywatelskiej:	Oficerowie Milicji Obywatelskiej:	Generałowie Milicji Obywatelskiej:
Szeregowy	Młodsi podoficerowie: Kapral	Młodsi chorążowie: Młodszy chorąży	Młodsi oficerowie: Podporucznik	Generał brygady
Starszy szeregowy	Starszy kapral	Chorąży	Porucznik	Generał dywizji
	Starsi podoficerowie: Plutonowy	Starsi chorążowie: Starszy chorąży	Kapitan	Generał armii
	Sierżant	Chorąży sztabowy	Starsi oficerowie: Major
	Starszy sierżant	Starszy chorąży sztabowy	Podpułkownik
	Sierżant sztabowy		Pułkownik
	Starszy sierżant sztabowy

W kulturze

Pojazdy MO

Motocykle milicyjne w Muzeum w Nieborowie

Milicyjny GAZ-69

Milicyjna Warszawa

Milicyjny Polski Fiat 125p

Milicyjny Polski Fiat 125p

Milicyjny Polonez

Milicyjna Nysa 501-T

Milicyjna Nysa 522

Milicyjna Nysa 522

Milicyjny Star 200 w Europejskim Centrum Solidarności

Milicyjny kołowy transporter opancerzony SKOT-1A

Milicyjny transporter opancerzony BTR-60PB

W okresie PRL wydawano powieści i opowiadania milicyjne, na których podstawie powstał serial telewizyjny 07 zgłoś się (seria zeszytów Ewa wzywa 07). Wydawano także serię komiksów Kapitan Żbik. Pracę Milicji Obywatelskiej przedstawiono m.in. w serialach i filmach fabularnych:

• Przygody psa Cywila,
• Kapitan Sowa na tropie
• Wilcze echa,
• Złote koło,
• Cień,
• Bicz boży,
• Dotknięcie nocy,
• Gdzie jest trzeci król,
• Tylko umarły odpowie,
• Wiosna panie sierżancie.
• Przepraszam, czy tu biją?

Zobacz też

Tarcze milicyjne z lat 80., ekspozycja w Europejskim Centrum Solidarności

Medal pamiątkowy poświęcony Milicji Obywatelskiej i Służbie Bezpieczeństwa, upamiętniający ich 45-letni okres w służbie i obronie Polski Ludowej

Pomnik Milicji Obywatelskiej w Toruniu, odsłonięty w 1978 roku (obecnie upamiętnia toruńskich policjantów

Pomnik poległych „w walce o Władzę Ludową” funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa w Wągrowcu

• milicja
• Młodzieżowa Służba Ruchu
• Nieetatowe Oddziały Milicji Obywatelskiej
• podziemie reakcyjne
• Rezerwowe Oddziały Milicji Obywatelskiej
• Święto Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa
• Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej
• Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej

Linki zewnętrzne

• Historia MO na stronie KPP Braniewo
• Unikalne nagrania korespondencji radiowej MO i ZOMO w trakcie walk ulicznych we Wrocławiu – 31 sierpnia 1982 r.
• Nagrania korespondencji radiowej MO w trakcie „zabezpieczania” mszy świętej za Ojczyznę w kościele przy Alei Pracy we Wrocławiu – 22 lutego 1987 r.
• Szkoła Żeńskiego Batalionu Drogowego MO w Łodzi w PKF na stronie KronikaRP
• 4. rocznica powstania MO w PKF na stronie KronikaRP
• Wystawa rysunków „Milicjant w oczach dziecka” w Koszalinie z okazji dwudziestej rocznicy istnienia w PKF na stronie KronikaRP
• Cywilny chrzest dzieci milicjantów w Warszawie w PKF na stronie KronikaRP
• Krzysztof Halicki: Dzieje Policji w Gniewie i regionie w latach 1920–2013. Bydgoszcz: Krzysztof Halicki – Academia.edu, 2014. [dostęp 2015-02-23]. Brak numerów stron w książce