Przejdź do zawartości

Ałmaty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ałmaty
Алматы
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Kazachstan

Obwód

ałmacki (wchodzi w skład, administracyjnie niezależne)

Zarządzający

Jerbolat Askarbiekowicz Dosajew

Powierzchnia

683,5[1] km²

Wysokość

785 m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


2 211 198[2]
3163 os./km²

Nr kierunkowy

+7 727

Kod pocztowy

050000 – 050063

Tablice rejestracyjne

02, A

Położenie na mapie Kazachstanu
Mapa konturowa Kazachstanu, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Ałmaty”
Ziemia43°16′39″N 76°53′45″E/43,277500 76,895833
Strona internetowa
Ałmaty nocą
Centrum miasta nocą
Dzielnica biznesowa
Centrum miasta
Jezioro Sajran położone koło miasta
Port lotniczy Ałmaty
Metro w Ałmaty
Trolejbus w Ałmaty

Ałmaty (stara nazwa Ałma-Ata; kaz. Алматы, ros. Алматы lub Алма-Ата) – największe miasto Kazachstanu, położone w południowo-wschodniej części kraju, na wysokości ok. 700 m n.p.m. u podnóża Zailijskiego Ałatau (Tienszan), w pobliżu granicy z Kirgistanem, na terenie charakteryzującym się dużą aktywnością sejsmiczną. Miasto stanowi główny ośrodek przemysłowy, kulturalny i naukowy Kazachstanu: znajduje się w nim Akademia Nauk oraz liczne uczelnie. W latach 1991–1997 pierwsza stolica niepodległego Kazachstanu.

Nazwa miasta

[edytuj | edytuj kod]
  • od 1854 – Zailijskoje (rosyjski fort)
  • od 1867 – Wierny (Ве́рный)
  • od 1921 – Ałma-Ata (Алма-Ата, co można tłumaczyć jako „ojciec jabłek”, przy czym nazwą w języku kazachskim było Алматы).
  • od 1993 – Ałmaty (Алматы). Po uzyskaniu niepodległości przez Kazachstan władze państwowe podjęły w 1993 roku decyzję o przyjęciu formy „Ałmaty” jako urzędowej nazwy kazachskiej, także w języku rosyjskim[3]. W Rosji ta zmiana nie została zaakceptowana i stosowana jest nazwa Алма-Ата.

Według zaleceń Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, przyjętych podczas 73. posiedzenia[4] (5 września 2012), nazwa Ałmaty to główna polska nazwa miasta, nazwą wariantową pozostaje zaś Ałma-Ata. Nie ustalono jednoznacznie tego, czy egzonim winien podlegać deklinacji. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych nie zajmuje w tej sprawie określonego stanowiska. Urzędnicy z Ministerstwa Spraw Zagranicznych i z Ambasady RP w Astanie nie odmieniają tej nazwy[5], natomiast Wielki słownik ortograficzny wydany przez Wydawnictwo Naukowe PWN podaje dopełniacz Ałmatów[6].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Na trasie starego Jedwabnego Szlaku w 1854 r. Rosjanie założyli twierdzę Zailijskie (Zailijskoje, to znaczy znajdujące się za rzeką Ili) z 470 żołnierzami i oficerami załogi, wokół której zaczęła wyrastać osada. W 1867 r. liczyła 10 tys. mieszkańców, została przemianowana na Wierny (Wiernyj, tzn. „wierny, oddany”) i uzyskała prawa miejskie. W 1921 przeprowadzono derusyfikację nazwy na rzecz Ałma-Ata, ale forma ortograficzna różniła się od tej, którą stosowano w języku kazachskim. W 1927 r. przeniesiono z Kyzyłordy do Ałma-Aty stolicę będącej w składzie Rosji Radzieckiej kazachskiej republiki autonomicznej. W 1929 r. miasto miało 45 tys. mieszkańców. Rozwinęło się szybko po doprowadzeniu linii kolei turkiestańsko-syberyjskiej. Zostało stolicą wyodrębnionej w 1936 r. z republiki rosyjskiej Kazachskiej SRR, a później niepodległego Kazachstanu. Za czasów radzieckich Kazachstan był regionem, gdzie wysyłano ludność polską z Ukrainy i Białorusi, co spowodowało obecność w mieście gminy polskiej.

W 1993 r. władze Kazachstanu przyjęły jako urzędową kazachską formę nazwy miasta Ałmaty (Алматы). W 1997 r. miasto straciło status stolicy na rzecz ówczesnej Akmoły, której nazwę w 1998 r. zmieniono na Astana[7] i która ulokowana jest znacznie bardziej w centrum Kazachstanu niż Ałmaty.

1 grudnia 2011 otwarto pierwszy odcinek metra.

Ałmaty ubiegało się o organizację zimowych igrzysk olimpijskich w 2014 r., jednak kandydatura ta odpadła w pierwszym etapie wyboru. Miasto ubiegało się także o organizację zimowych igrzysk olimpijskich w 2022 r., jednak podczas sesji MKOl 31 lipca 2015 w Kuala Lumpur zdecydowano, że imprezę zorganizuje Pekin.

W dniach od 29 stycznia do 8 lutego 2017 Ałmaty było gospodarzem 28. Zimowej Uniwersjady.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Transport

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Transport w Ałmaty.

Planuje się budowę trasy szybkiego tramwaju oraz wydzielonej trasy autobusowej (tramwaj szynowy).

Kultura i sztuka

[edytuj | edytuj kod]
 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Mieszkańcy Ałmaty to przeważnie muzułmanie lub prawosławni. Ci pierwsi w większości to Kazachowie, prawosławni to głównie Rosjanie.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Ałmaty.

Niedaleko miasta na wysokości 1691 m n.p.m. znajduje się kompleks sportowy Medeo (kaz. Медеу Спорт Кешені), który jest najwyżej położonym lodowiskiem na świecie.

Ludzie urodzeni w Ałmaty

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Ałmaty ma 17 umów o współpracę[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Город Алматы [online], gov.kz [dostęp 2024-04-22] (ros.).
  2. город Алматы – Статистика регионов РК – Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [online], gov.kz [dostęp 2024-04-22] (ros.).
  3. Didar Kassymova, Zhanat Kundakbayeva, Ustina Markus, Historical Dictionary of Kazakhstan, Plymouth 2012, s. 26–27; Paul Brummel, Kazakhstan, Guilford 2011, s. 118.
  4. Zmiany wprowadzone podczas 73. posiedzenia Komisji (5 września 2012). Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2018-08-14].
  5. http://astana.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/informacja_dla_odwiedzajacych_kazachstan Informacje konsularne. Informacje dla odwiedzających Kazachstan.
  6. Wielki słownik ortograficzny PWN.
  7. Mehmet Arslan. The Significance of Shifting Capital of Kazakstan from Almaty to Astana: An Evalution on the basis of Geopolitical and Demographic Developments. „Procedia – Social and Behavioral Sciences”. 120, s. 98–109, 2014. DOI: 10.1016/j.sbspro.2014.02.086. 
  8. Свято-Вознесенский Кафедральный собор города Алматы. [dostęp 2012-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-17)].
  9. Abrosimow 2009 ↓.
  10. Santissima Trinità in Almaty (Latin (or Roman) Diocese) [Catholic-Hierarchy] [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2019-02-20].
  11. Официальный сайт города Алматы: Города-побратимы. almaty.gov.kz. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-13)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917–1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.