Przejdź do zawartości

Burzyk północny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Burzyk północny
Puffinus puffinus[1]
(Brünnich, 1764)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

rurkonose

Rodzina

burzykowate

Rodzaj

Puffinus

Gatunek

burzyk północny

Synonimy
  • Procellaria puffinus Brünnich, 1764[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     lęgowiska

     obszary nielęgowe

Burzyk północny[4], burzyk popielaty[5] (Puffinus puffinus) – gatunek średniej wielkości ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący Atlantyk, jego wyspy i wybrzeża. Nie jest zagrożony.

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Burzyk północny lęgi odbywa na południowej Islandii, Szetlandach, Orkadach, Wyspach Owczych, Wyspach Brytyjskich, wybrzeżach bretońskich, na Maderze, Azorach, Ilhas Desertas, Wyspach Kanaryjskich oraz na wyspach stanu Massachusetts i na Nowej Fundlandii[2]. Szczególnie licznie spotykany na atlantyckich wybrzeżach Wysp Brytyjskich[3], a zwłaszcza na wyspach Rùm w Szkocji oraz Skomer, Skokholm i Bardsey w Walii[6]. Zimą rozprasza się po Atlantyku, osiągając na południu wybrzeża Ameryki Południowej poniżej równika oraz południowo-zachodnie wybrzeże RPA[3].

Do Polski zalatuje wyjątkowo (stwierdzony zaledwie 4 razy, ostatnio dwukrotnie w 2018 roku[7]).

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Jest to gatunek monotypowy[2][8]. Jest blisko spokrewniony z burzykiem śródziemnomorskim (P. yelkouan), w tym z jego podgatunkiem mauretanicus uznawanym niekiedy za odrębny gatunek[2][4]. Były one dawniej uznawane za podgatunki burzyka północnego, podobnie jak kilka innych gatunków burzyków: wędrowny (P. huttoni), kalifornijski (P. opisthomelas), białorzytny (P. auricularis) i nowozelandzki (P. gavia)[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Burzyk północny w locie
Cechy gatunku
Wielkością dorównuje mewie śmieszce. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała czarny, brunatny lub brązowy, spód biały; spodni brzeg skrzydeł nieco ciemniejszy. Sylwetka wydłużona, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Cienki matowoczarny dziób, nogi różowe. Upierzenie dorosłych i młodych osobników jest podobne.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 30–38 cm
rozpiętość skrzydeł 76–85 cm
masa ciała ok. 350–460 g

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]
Biotop
Przybrzeżne wody otwartych mórz.
Zachowanie
Lata nisko nad powierzchnią wody, na zmianę wykorzystując szybkie uderzenia skrzydeł i lot ślizgowy. Jak inne burzyki świetnie wykorzystuje zmienne prędkości wiatru nad falami do szybowania pozwalającego na spokojną obserwację tafli morza. Ptak wędrowny i koczujący nieregularnie, ale nie zapuszcza się zazwyczaj w głąb lądu.
Jajo z kolekcji muzealnej
Ptak nagrany na wyspie Skomer, Walia
Gniazdo
Na wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze (do 1,5 m głębokości) lub w szczelinach skał. Wewnątrz można znaleźć trawę, kwiaty i pióra. Gnieździ się kolonijnie w grupach liczących dziesiątki tysięcy par (na wyspie Rùm w archipelagu Wysp Brytyjskich nawet do 100 000 par).
Jaja
Jedno jajo w zniesieniu, w kwietniu lub maju.
Wysiadywanie
Jajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Gdy jeden ptak je ogrzewa, drugi szuka pokarmu, oddalając się na kilometry w morze. Powroty do gniazd następują dopiero o zmroku lub nawet nocą, czemu towarzyszy powitalny donośny wrzask drugiego partnera przypominający warczenie lub krakanie. Hałas ten trwa do świtu, aż ptak od aprowizacji odlatuje. Pozostawiony sam drugi burzyk pozostaje w ciszy. Również w czasie lotu gatunek ten nie wydaje głosu. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach, kiedy nauczą się już latać.
Wiek
Najstarszy zaobrączkowany burzyk północny miał w chwili kontroli żywego osobnika obrączkę założoną ponad 50 lat i 11 miesięcy wcześniej, a kolejny rekordzista 49 lat i 8 miesięcy[9].
Pożywienie
Drobne ryby, mięczaki, w tym głowonogi i inne zwierzęta oraz odpadki zbierane z powierzchni wody.

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje burzyka północnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowitą liczebność populacji szacowano w 2015 roku na 1 026 000 – 1 177 500 osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[10].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Puffinus puffinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Manx Shearwater (Puffinus puffinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-01)].
  3. a b c d Puffinus puffinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & shearwaters (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].
  5. Burzyk popielaty. [w:] zapytaj.onet.pl [on-line]. Ringier Axel Springer. [dostęp 2020-06-21].
  6. Manx shearwater (Puffinus puffinus). Joint Nature Conservation Committee. [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
  7. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019. 
  8. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
  9. Fransson, T., Jansson, L., Kolehmainen, T., Kroon, C. & Wenninger, T.: EURING list of longevity records for European birds. 2017. [dostęp 2019-09-02]. (ang.).
  10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]