Przejdź do zawartości

Daniel Passent

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Daniel Passent
Ilustracja
Daniel Passent (2013)
Data i miejsce urodzenia

28 kwietnia 1938
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

14 lutego 2022
Warszawa

Rodzaj działalności

dziennikarz, dyplomata

Ambasador RP w Chile
Okres urzędowania

od 1997
do 2002

Poprzednik

Zdzisław Jan Ryn

Następca

Jarosław Spyra

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Strona internetowa

Daniel Passent, pierwotnie Daniel Passenstein[1] (ur. 28 kwietnia 1938 w Stanisławowie, zm. 14 lutego 2022[2][3] w Warszawie[4]) – polski dziennikarz i publicysta, wieloletni felietonista tygodnikaPolityka”, a także pisarz, tłumacz, satyryk i dyplomata. W latach 1997–2002 ambasador RP w Chile.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny żydowskiej[5], jego rodzicami byli Bernard „Berek” Passenstein i Izabela „Bela” lub „Bajla” z domu Mitz (pisane również Mic)[6]. Ojciec studiował we Francji, był inżynierem agronomem. Po studiach wrócił do Polski, zamieszkał w Warszawie, gdzie poznał przyszłą żonę[7]. Kiedy we wrześniu 1939 wybuchła II wojna światowa, mieszkali w Stanisławowie na Kresach. Ojciec pracował w przedsiębiorstwie zieleni miejskiej jako specjalista od kwiatów, a matka jako pielęgniarka. Ojciec był działaczem społecznym, cenionym również zawodowo[5].

W 1941, po zajęciu miasta przez Niemców, w obawie o życie kilkuletniego Daniela, rodzice postanowili ukryć go w okolicach Częstochowy, co zrealizował przyjaciel domu – Gustaw Godek, mający tzw. „dobry wygląd” (w czasie wojny na fałszywych dokumentach na nazwisko Tadeusz Płoński, którego używał również po wojnie), który wyszukiwał kolejne miejsca ukrycia. Ostatnie z nich w 1944 było w Warszawie na Pradze, u rodziny Władysławy Salonek[a][b], gdzie z imieniem Bogdan doczekał zajęcia tego przedmieścia przez wojska sowieckie[5]. Był również krótko w domu dziecka[8].

Jego rodzice zginęli w 1944, ukrywając się w okolicach Warszawy (zob. Zagłada Żydów), gdzie zostali rozpoznani przez dwóch Polaków i zatrzymani podczas przejazdu kolejką podmiejską na linii otwockiej. Prawdopodobnie spoczywają w zbiorowym grobie w Radości[5]. Swoje przeżycia wojenne Daniel Passent tak podsumował w jednym ze swoich felietonów: mnie ocalili Polacy i Żydzi, a moich rodziców zdradzili Polacy; jedni i drudzy byli obywatelami państwa polskiego[5].

Po wojnie, w wieku 7–8 lat trafił do Częstochowy pod opiekę ciotki, Róży Kolin (siostra matki) i jej męża, ale z powodu jej ciężkiej choroby nie mógł tam pozostać[8]. Opiekę i wychowanie zapewnili mu siostra ojca, Anna Prawin i jej mąż Jakub Prawin[7], generał Ludowego Wojska Polskiego i szef Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech.

Z wykształcenia był ekonomistą, studiował na Uniwersytecie w Leningradzie (1955/1956), na Uniwersytecie Warszawskim (1956–1960), Uniwersytecie Princeton (1962/1963) i Harvardzie[9].

Kariera zawodowa

[edytuj | edytuj kod]
Daniel Passent w portrecie Zbigniewa Kresowatego

Działalność dziennikarską rozpoczął w 1956 w Sztandarze Młodych, gdy był studentem Uniwersytetu Warszawskiego. W 1959 dołączył do zespołu tygodnika Polityka, z którym pozostał związany do końca życia. „Tak, to prawda, Polityka jest moim drugim domem. Ponad 60 lat pozostaję w związku, raz formalnym, raz na kocią łapę, ale zawsze z Polityką. Na pewno ma to coś wspólnego z potrzebą bezpieczeństwa, jaką odczuwałem po wojnie” – pisał w 2021.

Był korespondentem tygodnika podczas wojny wietnamskiej i jego stałym felietonistą. W swoich felietonach poruszał kwestie polityczne, społeczne, gospodarcze, międzynarodowe i kulturalne.

Wszedł do historii światowego dziennikarstwa, gdy na początku lat 60. zdobył prawo do publikacji pamiętników Adolfa Eichmanna – zbrodniarza niemieckiego, odpowiedzialnego za Holocaust. „Polityka” była jednym z dwóch pism na świecie, które jako pierwsze opublikowały jego wspomnienia.

Współpracował z prowadzonym przez Jana Pietrzaka kabaretem „Pod Egidą”, pisząc tam teksty antysystemowe. Z drugiej strony w latach 80. wielokrotnie bronił na łamach tego tygodnika decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego oraz polityki ówczesnych władz (na wniosek Jerzego Urbana nie został w tym okresie poddany weryfikacji[10]). Jacek Kaczmarski zadedykował mu utwór „Marsz intelektualistów”, który napisał dla tych, „którzy swoją inteligencją i swoim wykształceniem zdecydowali się służyć reżimowi wojskowemu w Polsce”[9]. Był autorem tekstów w Studenckim Teatrze Satyryków. Pisywał także teksty i monologi dla „Kabaretu Dudek”. Był autorem skeczy i monologów przedstawień rewiowych Teatru Syrena[11].

„Jestem typem człowieka pełnego rozterek, który nie potrafi być wyłącznie dumny ze swojej przeszłości; mam skłonność do grzebania się w swoich błędach” – wyznał w wywiadzie z 2006.

Zajmował się również tłumaczeniami, przełożył z języka angielskiego m.in. Dlaczego nie możemy czekać Martina Luthera Kinga i wybór esejów Następnym razem pożar Jamesa Baldwina.

W latach 1990–1994 był redaktorem miesięcznika „The World Paper” wydawanego w Bostonie. Pisał m.in. dla „New York Times” i „Daily Telegraph”.

Był autorem kilkunastu publikacji książkowych, m.in. Bywalec, Bitwa pod wersalikami, Obywatelu, nie denerwujcie się, Co dzień wojna (reportaże z wojny wietnamskiej), Pan Bóg przyjechał do Monachium, Rozbieram senatora, Choroba dyplomatyczna, Codziennik, Passa. W swojej książce Dzieła rozebrane (2013) opowiadał o kulisach powstawania swoich felietonów. Ostatnią książkę W 80 lat dookoła Polski opublikował w 2018.

W latach 2006–2022 prowadził autorski blog internetowy En passant, będący jednym z najdłużej funkcjonujących blogów politycznych w Polsce. Znalazło się tam ponad 1700 publikacji autora, które zebrały ponad pół miliona komentarzy.

Bywał gościem programu Tydzień kontra tydzień w Radiowej Jedynce. Od października 2012 do stycznia 2022[12] prowadził w radiu Tok FM audycję Goście Passenta.

W 2019 zagrał profesora Langmana, kelnera w Cafe Muza, w filmie Czarny mercedes w reżyserii Janusza Majewskiego[13].

Działalność dyplomatyczna i społeczna

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1997–2002 pełnił funkcję ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Chile[14]. Zasiadał w radzie Fundacji „Okularnicy” im. Agnieszki Osieckiej[15].

Kwestia współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa

[edytuj | edytuj kod]

W 1961 Daniel Passent został pozyskany do współpracy przez Służbę Bezpieczeństwa jako Kontakt Poufny o pseudonimie „Daniel” a następnie „John”. Pozyskanie miało nastąpić na zasadzie dobrowolności. W tym okresie dziennikarz miał przekazywać SB informacje na temat znanych mu amerykańskich dyplomatów. W 1964 został przerejestrowany na Tajnego Współpracownika. Ponieważ utracił kontakt z Amerykanami, Służba Bezpieczeństwa zlecała mu nawiązywanie znajomości z dyplomatami z Francji i Belgii[16]. Miał przekazywać SB informacje również na temat osób ze świata kultury, m.in. Zygmunta Kałużyńskiego[17]. Dokumentacja potwierdzająca fakt współpracy zachowała się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturą AIPN 002082/151/CD/2[18].

Daniel Passent nie przyznawał się do współpracy z SB. Twierdził, że „został zarejestrowany i obdarzony pseudonimami bez własnej wiedzy”[19]. W 2007 wystąpił do sądu z wnioskiem o przeprowadzenie autolustracji. Sądy lustracyjne dwóch instancji odmówiły wszczęcia postępowania z uwagi na to, iż nie pełnił funkcji publicznej w rozumieniu ustawy lustracyjnej[20].

W 2016 Instytut Pamięci Narodowej opublikował list Daniela Passenta do Czesława Kiszczaka z 1984, w którym dziennikarz wyrażał poparcie dla realizowanej przez niego polityki[21][22].

„Zapłaciłem swoją cenę krytyki, nawet wrogości, ale nie mam żalu, tylko jeden wniosek: nikt ci tak nie zaszkodzi, jak ty sam. Mogą wieszać na tobie psy, ale czytają, i gotują się ze złości, że inni też czytają. Czytelnicy mnie jednak nie opuścili. Gdyby nie oni, toby mnie tu nie było” – pisał w 2018 roku[23].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1997)[24]. Wcześniej Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi[25].

Grób rodzinny Daniela Passenta na cmentarzu wojskowym na Powązkach

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Przez około 8–10 lat związany był z poetką Agnieszką Osiecką. Ze związku tego miał córkę Agatę Passent (ur. 4 lutego 1973)[8]. Następnie jego żoną przez ponad 30 lat była Marta Dobromirska-Passent, matka Łukasza Dobromirskiego z jej poprzedniego małżeństwa[26][27].

Cierpiał na chorobę Parkinsona[28]. Zmarł 14 lutego 2022 w wieku 83 lat[29]. 25 lutego 2022 został pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie[30] (kwatera: A 25-TUJE-15[31]).

W kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Jego postać pojawia się, jako partner głównej bohaterki, w serialu fabularnym Osiecka z 2020. W rolę Daniela Passenta wcielił się Piotr Żurawski[32]. Liczne materiały dotyczące Passenta znajdują się w Archiwum Agnieszki Osieckiej przekazanym Bibliotece Narodowej w Warszawie przez córkę Osieckiej i Passenta, Agatę. W 2020 Passent podarował Bibliotece Narodowej własne archiwum[33].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  1. Około 1993 Salonkowie otrzymali tytuł „Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata”.
  2. Jan Ordyński: Passa. Wywiad-rzeka z Danielem Passentem. Wydawnictwo Czerwone i Czarne, 2012. ISBN 978-83-7700-030-4.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Passent Daniel | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-02-15].
  2. Daniel Passent nie żyje. Dziennikarz miał 83 lata [online], TOK FM [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  3. Dziennikarz i publicysta Daniel Passent nie żyje [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  4. Instytut Teatralny, Warszawa. Zmarł dziennikarz, felietonista, były ambasador w Chile Daniel Passent | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2022-02-19] (pol.).
  5. a b c d e Daniel Passent, Dopóki wolno, „Polityka”, 6/2018 (3147), 6 lutego 2018, s. 92 [dostęp 2021-11-22].
  6. Promocja, Książka „Passa” – opowieść biograficzna Daniela Passenta. Rozmawia Jan Ordyński, Wydawnictwo czerwone i czarne [online], www.polityka.pl, 2012 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
  7. a b Passent: Wrócić do Polski – to był jakiś imperatyw w mojej rodzinie. polskatimes.pl, 2012-01-13. [dostęp 2020-05-29].
  8. a b c Daniel Passent: Mam szczęście do kobiet! – Planeta Kobiet [online], www.planetakobiet.com.pl [dostęp 2022-02-15].
  9. a b Nie żyje publicysta Daniel Passent [online], www.gazetaprawna.pl, 14 lutego 2022 [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  10. G. Majchrzak: Nagroda za zwalczanie „Solidarności”. Rzeczpospolita, 2007-01-03. [dostęp 2014-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  11. Autor bloga – bio – En passant [online], passent.blog.polityka.pl [dostęp 2022-02-15] (pol.).
  12. Daniel Passent – podcasty – Radio TOK FM [online], TOK FM [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  13. Daniel Passent. filmpolski.pl. [dostęp 2022-02-15].
  14. Poprzedni Ambasadorowie [online], santiago.msz.gov.pl [dostęp 2018-10-12] (pol.).
  15. Odpis pełny KRS nr 0000090093.
  16. Daniel Passent współpracował z SB. Wirtualna Polska. [dostęp 2022-02-18]. (pol.).
  17. Gańczak 2011 ↓, s. 99.
  18. Gańczak 2011 ↓, s. 336.
  19. Wirtualna Polska Media S.A, Daniel Passent współpracował z SB [online], wiadomosci.wp.pl, 18 kwietnia 2007 [dostęp 2022-02-18] (pol.).
  20. TW Daniel z „Polityki”. niezalezna.pl. [dostęp 2022-02-18]. (pol.).
  21. Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2023-12-23].
  22. Wirtualna Polska Media S.A, Daniel Passent tłumaczy się z listu do Czesława Kiszczaka [online], wiadomosci.wp.pl, 25 lutego 2016 [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  23. Agata Passent podała szczegóły pogrzebu ojca. Rodzina ma dwie prośby do żałobników [online], naTemat.pl [dostęp 2022-02-19].
  24. M.P. z 1997 r. nr 29, poz. 269.
  25. Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 979.
  26. Portret felietonisty. [w:] Reportaż uwaga.tvn.pl [on-line]. 2012-03-25. [dostęp 2016-10-07].
  27. Agnieszka Groza: Daniel i Marta Passentowie. Związek z przeszłością. [w:] kobieta.onet.pl/ [on-line]. [dostęp 2016-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-24)].
  28. Jerzy Baczyński o Danielu Passencie: On nigdy nie poznał rodziców. Nie miał nawet zdjęcia matki. Mówił, że znalazł rodzinę w „Polityce” [online], onet.pl [dostęp 2022-02-15] (pol.).
  29. Nie żyje dziennikarz i publicysta Daniel Passent [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  30. Michał Skorupka: Pogrzeb Daniela Passenta. Słynny dziennikarz spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. warszawa.naszemiasto.pl / Polska Press Sp. z o.o., 25 lutego 2022. [dostęp 2022-02-25].
  31. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-06-19].
  32. Monika Golonka, Osiecka. Premiera serialu TVP o Agnieszce Osieckiej przełożona. W obsadzie m.in. Popławka, Rycembel, Frycz, Pakulnis [online], Polska Times, 14 lutego 2020 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
  33. Zmarł Daniel Passent (1938–2022) [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2022-02-19] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]