Przejdź do zawartości

Faszyzm rosyjski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nieoficjalny symbol rosyjskiego faszyzmu, powszechnie używany zarówno przez rosyjskie siły zbrojne, jak i prowojennych Rosjan na całym świecie[1][2][3][4][5][6][7]
Symbol „Z” w kolorach wstęgi Św. Jerzego

Faszyzm rosyjski[8] (również raszyzm[a][9][10]) – według niektórych badaczy, ideologia polityczna i praktyka społeczna rządzącego reżimu Federacji Rosyjskiej w XXI wieku[11][12][13]. Jest to również termin używany na Ukrainie w celu określenia obecnego rosyjskiego reżimu politycznego i zwolenników rosyjskiej agresji militarnej[14].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wśród wielu radykalnych ruchów nacjonalistycznych lat 90. w Rosji znajduje się skrajnie prawicowa, faszystowska Ludowa Partia Narodowa Rosji (PNP), założona w 1994 roku przez Aleksandra Iwanowa-Suchariewskiego, wykształconego reżysera filmowego, i Aleksieja Szyropajewa, inspirowanego faszyzmem. Ruchy prawosławne i kozackie szerzyły specyficzną ideologię (росіянізм trb. rosijanizm trl. rosìânìzm). Ta ideologia była połączeniem populizmu, antysemickiego mistycyzmu, narodowej ekologii, prawosławia i nostalgii za carem. Partia liczyła zaledwie kilka tysięcy członków, ale historycznie wpłynęła na scenę pozaparlamentarną w Rosji poprzez znane gazety „Ja Ruskij” (Jestem Rosjaninem), „Dziedzictwo Przodków” i „Era Rossii”. Wkrótce partia popadła w kłopoty z prawem za podżeganie do nienawiści etnicznej, gazeta „Ja Ruskij” została ostatecznie zakazana w 1999 roku, a Iwanow-Suchariewski został skazany na kilka miesięcy więzienia, ale po zwolnieniu pozostał ważną postacią w kręgach bliskich pisarzom rosyjskim przez długi czas i kontynuował swoją działalność[15].

Alexander J. Motyl jest jednym z zachodnich politologów i historyków zajmujących się badaniem rosyjskiego faszyzmu[16]. Timothy Snyder uważa, że Putin i jego reżim znajdują się pod bezpośrednim wpływem proroka rosyjskiego faszyzmu – Iwana Iljina[17][18][19][20]. Władisław Inoziemcew, rosyjski badacz, uważa, że Rosja jest państwem faszystowskim we wczesnym stadium, tym samym twierdząc, że obecny rosyjski reżim polityczny jest faszystowski[21]. Tomasz Kamusella, polski uczony badający nacjonalizm i pochodzenie etniczne, oraz Alister Heath(inne języki), dziennikarz The Daily Telegraph, nazywają obecny autorytarny rosyjski reżim polityczny faszyzmem Putina[22][23]. Maria Sniegowaja uważa, że Rosja kierowana przez Putina jest reżimem faszystowskim[11][24].

Raszyzm

[edytuj | edytuj kod]

Ukraińcy faszyzm rosyjski określają jako Рашизм trb. Raszyzm trl. Rašizm[10]. Terminy te są coraz częściej używane wśród elit wojskowych i politycznych Ukrainy, a także przez dziennikarzy, influencerów, blogerów itp.[25][26] Na przykład sekretarz Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ołeksij Daniłow(inne języki) opowiada się za używaniem tego słowa w znaczeniu rosyjsko-putinowskiego faszyzmu, aby opisać rosyjską agresję na Ukrainę. Stwierdził też, że rosyjski faszyzm jest znacznie gorszy niż tradycyjny faszyzm:

„Dzisiaj chciałbym zaapelować do wszystkich dziennikarzy, aby używali słowa „raszyzm”, ponieważ jest to nowe zjawisko w historii świata, które pan Putin stworzył ze swoim krajem – współcześni raszyści, którzy niewiele różnią się od faszystów. Wyjaśnię dlaczego: bo wcześniej nie było możliwości zniszczenia miast tyloma bombami lotniczymi, takim sprzętem, nie było takiej siły. Teraz zupełnie inne zdolności i wykorzystują je jako nieludzkie”[27].

Aleksandr Dugin w swojej książce, krytykowanej za granicą Rosji jako faszystowską[28][29], Podstawy geopolityki: geopolityczna przyszłość Rosji(inne języki), która wywarła znaczący wpływ na rosyjskie elity wojskowe, policyjne i polityki zagranicznej przekonywał, że Ukraina powinna zostać zaanektowana przez Rosję, ponieważ „Ukraina jako państwo nie ma żadnego znaczenia geopolitycznego, żadnego szczególnego znaczenia kulturowego ani uniwersalnego, nie ma unikalności geograficznej, nie ma wyłączności etnicznej, jej pewne ambicje terytorialne stanowią ogromne zagrożenie dla całej Eurazji i bez rozwiązania problemu ukraińskiego ogólnie nie ma sensu mówić o polityce kontynentalnej. Ukraina nie powinna pozostać niezależna, chyba że jest to kordon sanitarny, co byłoby niedopuszczalne”[30]. Książka mogła mieć wpływ na politykę zagraniczną Władimira Putina, która ostatecznie doprowadziła do rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku[31].

Podczas inwazji Rosji na Ukrainę, kiedy wyszły na jaw ofiary masakr w obwodzie kijowskim, na stronie rosyjskiej państwowej agencji informacyjnej RIA Nowosti ukazał się artykuł Timofieja Siergiejcewa „Co Rosja powinna zrobić z Ukrainą(inne języki)” uzasadniający ludobójstwo Ukraińców, który wzywał do represji, deukrainizacji, deeuropeizacji i etnocydu narodu ukraińskiego. Zdaniem eksperta od spraw rosyjskich z Oksfordu Samuela Ramaniego, artykuł „reprezentuje mainstreamowe myślenie Kremla”[32]. Według Euractiv, Siergiejcew jest „jednym z ideologów współczesnego rosyjskiego faszyzmu”[33]. Szef łotewskiego MSZ Edgars Rinkēvičs nazwał artykuł „zwykłym faszyzmem”[32].

Funkcje i cechy

[edytuj | edytuj kod]
Zniszczony czołg rosyjski z symbolami Z (Mariupol, Ukraina)

Ukraiński historyk Kyryło Hałuszko, który bada fenomen faszyzmu, stwierdza, że rosyjski faszyzm ma następujące cechy[34]:

  • nieludzkie okrucieństwo
  • zbrodnie przeciwko ludzkości
  • pogarda dla uniwersalnych wartości

Według Hałuszki rosyjski faszyzm ma również głębokie korzenie w historii Rosji, w szczególności w historii Moskwy, Imperium Rosyjskiego i Związku Radzieckiego; rosyjski faszyzm, zdaniem Hałuszki, był najbardziej widoczny za rządów Putina w ciągu ostatnich 20 lat. Hałuszko twierdzi, że rosyjski faszyzm jest nieodłącznym elementem kultury rosyjskiej, więc historycy i badacze śledzą korzenie rosyjskiego faszyzmu w historii i kulturze Rosji[34].

Inny ukraiński historyk Władłen Marajew[35] twierdzi, że nazizm, faszyzm, stalinizm i rosyjski faszyzm są w rzeczywistości tym samym. Według historyka najbardziej oczywistymi cechami wspólnymi są militaryzacja społeczeństwa, kult wojny, agresji, pragnienie nieustannego „blitzkriegu”, niezdolność do obiektywnej analizy własnych sił. Cechą odróżniającą rosyjski faszyzm od tradycjnego nazizmu i faszyzmu jest znaczna korupcja i nepotyzm, które są nieodłączną częścią obecnego autorytarnego reżimu w Rosji[36].

Politolog Stanisław Biełkowski twierdzi, że rosyjski faszyzm jest przebrany za antyfaszyzm, ale ma faszystowskie oblicze i istotę[37]. Politolog Rusłan Klucznyk zauważa, że rosyjska elita uważa się za uprawnioną do budowania własnej „suwerennej demokracji” bez odniesienia do zachodnich standardów, ale z uwzględnieniem rosyjskich tradycji budowania państwa. Zasoby administracyjne w Rosji są jednym ze sposobów zachowania fasady demokratycznej, w której kryje się mechanizm bezwzględnej manipulacji wolą obywateli[38].

Rosyjski politolog Andriej Piontkowski(inne języki) przekonuje, że ideologia rosyjskiego faszyzmu jest pod wieloma względami podobna do niemieckiego faszyzmu (nazizmu), podczas gdy przemówienia prezydenta Władimira Putina odzwierciedlają podobne idee do przemówień Adolfa Hitlera[39][40].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. ukr. рашизм; nie mylić z rasizmem ani z rusycyzmem

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rashism or why russians are the new Nazi [online], voxukraine.org [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  2. Кулеба закликав світ криміналізувати використання символу рашистів „Z” [online], Інформаційне агентство Українські Національні Новини (УНН). Всі онлайн новини дня в Україні за сьогодні – найсвіжіші, останні, головні. [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  3. Z – хвора фантазія літніх людей, які дивилися фільм про Зорро – Андрій Федорів [online], nv.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  4. «Звичайний рашизм»: Путін відверто і послідовно наслідує Гітлера [online], Радіо Свобода [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  5. Zвичайний рашиZм. Як одна літера Zахопила і наZифікувала Росію [online], pravda.com.ua [dostęp 2022-04-13].
  6. Z – нацистський символ самознищення Росії [online], armyinform.com.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  7. Нова свастика: чому росіяни обрали саме літеру „Z” | БукІнфо [online], bukinfo.com.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  8. Jan Sobczak. 2010. Idee w Rosji. Przegląd Wschodnioeuropejski 1, 518-526.
  9. Михайло Міщенко, Рашизм і фашизм: знайдіть дві відмінності [online], Український інтерес, 1 marca 2022 [dostęp 2022-04-13].
  10. a b Rosyjskie i ukraińskie słowa, pojęcia, wyrażenia wykreowane przez konflikt [online], Biełsat TV [dostęp 2022-11-19] (pol.).
  11. a b Is Putin’s Russia Fascist? [online], Atlantic Council, 23 kwietnia 2015 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  12. A. James Gregor, Fascism and the New Russian Nationalism, „Communist and Post-Communist Studies”, 31 (1), 1998, s. 1–15, ISSN 0967-067X, JSTOR48609343 [dostęp 2022-04-13].
  13. The antisemitism animating Putin’s claim to ‘denazify’ Ukraine | Jason Stanley [online], the Guardian, 26 lutego 2022 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  14. Ідеологія рашизму має бути засуджена світом, як нацизм і фашизм – історик [online], ukrinform.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  15. Marlène Laruelle «In the Name of the Nation», Palgrave Macmillan, 2009, ISBN 978-0-230-10123-4, 272 стор. (ang.), с. 53.
  16. Рашизм як форма неофашизму – Локальна історія [online], localhistory.org.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  17. Timothy Snyder, Opinion | How a Russian Fascist Is Meddling in America’s Election, „The New York Times”, 20 września 2016, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  18. Timothy Snyder: “God Is a Russian” | Russian, East European, & Eurasian Studies at Yale [online], reees.macmillan.yale.edu [dostęp 2022-04-13].
  19. Understand Putin by understanding his favourite thinkers, „The Economist”, 5 kwietnia 2018, ISSN 0013-0613 [dostęp 2022-04-13].
  20. Andrew Nikiforuk, Meet the Face of Global Fascism [online], The Tyee, 25 lutego 2022 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  21. Vladislav Inozemtsev, Putin’s Russia: A Moderate Fascist State by Vladislav Inozemtsev [online], Center for Transatlantic Relations [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  22. Tomasz Kamusella, Putin’s Fascism [online], wachtyrz.eu [dostęp 2022-04-13].
  23. Allister Heath, Putin’s monstrous new fascism has destroyed the globalised world order, „The Telegraph”, 9 marca 2022, ISSN 0307-1235 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  24. Maria Snegovaya, Is it Time to Drop the F-Bomb on Russia? Why Putin is Almost a Fascist [online] [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  25. „Рашисти будуть вигнані з нашої землі”: Ігор Кондратюк підтримав ЗСУ [online], unian.ua [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  26. Рашисти влаштували бомбардування території Білорусі | Defense Express [online], defence-ua.com [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  27. Рашизм – нове явище, вони вже перевершили фашистів, – Данілов про жорстокість окупантів [online], 24 Канал [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  28. Профессор Дугин, обычный русский фашист | АРГУМЕНТ [online], web.archive.org, 29 czerwca 2014 [dostęp 2022-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-29].
  29. Le Raspoutine de Poutine – 3 mai 2014 [online], Le Nouvel Observateur, 6 października 2014 [dostęp 2022-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-06].
  30. John B. Dunlop, Aleksandr Dugin's Foundations of Geopolitics [online], Demokratizatsiya, 31 stycznia 2004 [dostęp 2022-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-07].
  31. Aleksandr Dugin: The far-right theorist behind Putin’s plan [online], cbsnews.com [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  32. a b Цензор.НЕТ, Звичайний фашизм, – глава МЗС Латвії щодо статті „Що Росія має зробити з Україною” [online], Цензор.НЕТ [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  33. Roman Rukomeda, ‘The whole world can observe the clash of civilization and anticivilization’ [online], euractiv.com, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-13] (ang.).
  34. a b Рашизм має дуже глибоке історичне коріння – історик. [dostęp 2022-04-13].
  35. Vladlen Marayev | VoxUkraine [online], voxukraine.org [dostęp 2022-05-19] (ang.).
  36. Рашизм, або чому росіяни – нові нацисти [online], voxukraine.org [dostęp 2022-04-13] (ukr.).
  37. Путин будет захватывать новые территории, чтобы проложить путь к Балканам – эксперты [online], ТСН.ua, 23 marca 2014 [dostęp 2022-04-13] (ros.).
  38. Західна аналітична група [online], web.archive.org, 5 września 2014 [dostęp 2022-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-05].
  39. Що переможе: здоровий глузд чи імперські амбіції? Андрій Піонтковський.. [dostęp 2022-04-13].
  40. Путинский режим – постмодернистский фашизм. [dostęp 2022-04-13].