Przejdź do zawartości

II Korpus Krakowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Umundurowanie oddziałów powstańczych
Józef Hauke-Bosak, dowódca II Korpusu
ppłk Karol Kalita – Rębajło
Lansjer
Huzar
Fizylier

II Korpus „Krakowski” – korpus sił powstańczych okresu powstania styczniowego

Główny cel, jaki postawił sobie Romuald Traugutt po objęciu władzy nad powstaniem, to przekształcenie oddziałów partyzanckich w rzeczywistą siłę zbrojną. Dekretem z dnia 15 grudnia 1863 r. powołał regularne oddziały aż do poziomu korpusu. Ograniczył samodzielność istniejących oddziałów, zakazał dowolnego ich formowania i rozformowywania, stawały się one tym samym składową większych formacji.

W zamyśle miało powstać pięć korpusów, cztery na terenie Królestwa, piąty na Litwie i miały tworzyć kadry przyszłej masowej formacji dla potrzeb planowanej kolejnej kampanii. W praktyce udało się stworzyć zalążki dwu – II Korpus („Krakowski”) pod dowództwem Józefa Bosaka i I Korpus „Lubelski” – Michała Heydenreicha-Kruka, w pozostałych województwach istniały one tylko na papierze.

Formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Wykorzystując duże kompleksy leśne i trudno dostępne tereny w rejonie Gór Świętokrzyskich oraz „żywy” ruch powstańczy na tym terenie Józef Hauke skonsolidował niewielkie, nieźle uzbrojone, samodzielnie działające oddziały powstańcze tworząc w okolicach Cisowa kilkutysięczne zgrupowanie. Przewidywany stan kompanii piechoty miał wynosić 5 oficerów i 74 żołnierzy dla kompanii kosynierów 5 oficerów i 82 żołnierzy, z pośrednich źródeł wynika że zasada organizacyjna wszystkich dywizji miała być identyczna z organizacją dywizji krakowskiej.

Korpus podzielony był na trzy dywizje: dywizja – 4 pułki po 2 bataliony pułkowe składające się z 8 kompanii i 2 plutonów rakietników, batalionu kosynierów (4 kompanie), oraz dodatkowo batalion rezerwowy (4 kompanie i pluton rakietników). Skład dywizji uzupełniała kawaleria dywizji w składzie 4 szwadronów liniowych i 4 rezerwowych, oraz artyleria dywizji składająca się z plutonu dwudziałowego.

Ani jedna dywizja nie osiągnęła pełnego stanu osobowego, a dywizja kaliska była jedynie w fazie szczątkowej, najwyższa stopień organizacji, wyszkolenia i wyposażenie posiadała dywizja krakowska.

Dowódca II Korpusu gen. Józef Hauke-Bosak.

Dywizja Krakowska

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca płk Apolinary Kurowski, mjr Ludwik Topór-Zwierzdowski

Pułk Kielecki (im. Chmieleńskiego)

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca mjr Julian Rosenbach

  • 1 i 2 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
  • batalion kosynierów kieleckich (4 kompanie),
  • batalion rezerwowy kielecki (4 kompanie i pluton rakietników).

Dowódca ppłk Bogdan

  • 3 i 4 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
  • batalion kosynierów miechowskich (4 kompanie),
  • batalion rezerwowy miechowski (4 kompanie i pluton rakietników).

Dowódca ppłk Karol Kalita-Rębajło

  • 5 i 6 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
  • batalion kosynierów stopnickich (4 kompanie),
  • batalion rezerwowy stopnicki (4 kompanie i pluton rakietników).

Dowódca mjr Andrzej Denisewicz

  • 7 i 8 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
  • batalion kosynierów olkuskich (4 kompanie),
  • batalion rezerwowy olkuski (4 kompanie i pluton rakietników).

Kawaleria dywizji

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca mjr Solbach

  • 4 szwadrony liniowe,
  • 4 szwadrony rezerwowe

Artyleria dywizji

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca nieznany

  • pluton dwudziałowy

Dywizja Sandomierska

[edytuj | edytuj kod]

Pułk Opoczyński

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca Jan Rudowski

  • 1 kadrowy batalion strzelców – d-ca mjr Mateusz Bezkiszkin,
  • 2 batalion – d-ca Majewski, następnie kpt. Walter,
  • 3 batalion – d-ca mjr Mieczysław Szemiot,
  • szwadron jazdy – d-ca rtm. (?) Solbach
  • 50 kawalerzystów stanowiących osobistą eskortę J. Rudowskiego

Pułk Radomski

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca mjr Michalski?

Pułk Opatowski

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca mjr Liwocz (Zajkowski)

Pułk Sandomierski

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca?

Kawaleria dywizji

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca mjr Markiewicz

Artyleria dywizji

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca?

Dywizja Kaliska

[edytuj | edytuj kod]

Dowódca płk Koperski

brak danych!

Działania zbrojne

[edytuj | edytuj kod]

Oddziały II Korpusu stoczyły kilka potyczek między innymi pod: Ociesękami, Chmielnikiem, Iłżą.

W lutym 1864 roku wojska rosyjskie w sile 4-5 tysięcy ludzi przygotowały obławę na siły II Korpusu. Plan dowództwa rosyjskiego zakładał koncentryczny atak na Cisów z kilku kierunków.

Atak nastąpił z trzech kierunków od: zachodu, północy i południa z kierunku wschodniego okrążenie miał zamknąć rosyjski garnizon Opatowa, powstańcom udało się przechwycić adresowane do dowódcy garnizonu opatowskiego rozkazy i ogólny plan likwidacji sił powstańczych. Dlatego też A. Kurowski (wówczas szef sztabu) i Ludwik Zwierzdowski (dowódca Dywizji Krakowskiej) baz wahania podjęli decyzję przełamania okrążenia połączonego z atakiem na Opatów. Bitwa opatowska nie przyniosła rozstrzygnięcia w kulminacyjnej fazie A. Kurowski (zastępujący rannego Zwierzdowskiego) zarządza odwrót, jednak przyjęty kierunek odwrotu (do Cisowa z którego chciały wcześniej uciec) okazał się tragiczny dla sił powstańczych.

Bitwa opatowska i jej konsekwencje praktycznie kończą istnienie II Korpusu, a jednocześnie powstanie styczniowe.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Eligiusz Kozłowski, Od Węgrowa do Opatowa 3.02.1863 – 21.02.1864 Wybrane bitwy z Powstania Styczniowego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962.
  • S. Kotarski, Opatów w latach 1861-1864, Opatów 1935.
  • Tadeusz Manteuffel (red.), Historia Polski, t. II, cz. III, Warszawa 1959.