Przejdź do zawartości

Istria

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Istria
ilustracja
Państwo

 Chorwacja
 Słowenia
 Włochy

Rodzaj obiektu

półwysep

Położenie na mapie Chorwacji
Mapa konturowa Chorwacji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Istria”
Ziemia45°15′40″N 13°54′16″E/45,261111 13,904444
Mapa
Herb habsburskiego Margrabstwa Istrii

Istria (słoweń. i chorw. Istra, wł. Istria) – półwysep w południowej Europie, w północnej części Morza Adriatyckiego. Zdecydowana jego większość należy do Chorwacji, tylko niewielka północna część do Słowenii, a najbardziej na północ wysunięte miasteczko Muggia do Włoch. Leży między zatokami Triesteńską, Kvarner i Rijecką. Za północno-wschodnią granicę półwyspu uznaje się zazwyczaj pasmo górskie Ćićarija i dolinę rzeki Rosandra (słoweń. Glinščica). Powierzchnia: ok. 3,5 tys. km². Ludność ok. 330 tys. (z tego ok. 235 tys. w Chorwacji, ok. 80 tys. w Słowenii, ok. 15 tys. we Włoszech).

Istrię tradycyjnie dzieli się na trzy części: Białą Istrię, Szarą Istrię i Czerwoną Istrię. Nazwy pochodzą od koloru ziemi. W pierwszej części dominują białe skały wapienne, w drugiej szare skały fliszu (niekiedy o żółtym lub zielonym odcieniu), w trzeciej czerwona gleba zawierająca wiele związków żelaza.

Duża część półwyspu jest górzysta (Učka, 1396 m n.p.m.) z wybitnie zaznaczonymi zjawiskami krasowymi. Brzegi w części wschodniej strome. Panuje tutaj klimat śródziemnomorski. Porasta go roślinność krzaczasta (makia, sziblak) i lasy dębowe. Główne rzeki: Dragonja, Mirna i Raša. Na Istrii rozwinięta jest turystyka i znajdują się tam liczne kąpieliska, z których największe to Opatija.

Główne miasta: Portorož, Piran, Koper (Słowenia), Pula, Rovinj, Pazin, Poreč, Umag. Siedzibą władz administracyjnych chorwackiej Istrii jest Pazin.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • przed II wiekiem p.n.e. – zamieszkana przez plemiona iliryjskie
  • w II wieku p.n.e. – podbita przez Rzymian (178 p.n.e. bitwa nad rzeką Timavus – Rzymianie dowodzeni przez Aulusa Manliusza Wulsona rozbili siły Istrów)
  • od roku 538 n.e. pod władzą Bizancjum
  • VII–VIII wiek – pojawienie się na Istrii Słowian
  • od VIII wieku w królestwie Franków
  • w ostatniej ćwierci XII wieku część półwyspu stała się księstwem Meranii
  • w średniowieczu – rywalizacja między patriarchatem Akwilei, Wenecją a Habsburgami o posiadłości na Istrii
  • w XV wieku podzielona między Austrię i Wenecję
  • w XV i XVI wieku doszło do wyludnienia Istrii w wyniku epidemii, wojen i głodu; do opustoszałego kraju sprowadzono wielu osadników z Półwyspu Bałkańskiego
  • 1797 – część należąca do Wenecji zostaje zajęta przez Austrię
  • 1809–1815 – należy do Prowincji Iliryjskich Napoleona
  • 1918 – zajęta przez Włochy
  • 1920 – w Rapallo przyznana Włochom
  • 1945 – partyzanci komunistyczni Josipa Broz Tito zamordowali na Istrii około 5 tys. Włochów, a setki tysięcy Włochów uciekły z półwyspu[1].
  • 1947 – przyznana Jugosławii bez części pn.-zach., przyłączonej do Triestu
  • 1954 – Triest otrzymały Włochy, pozostałą część Istrii (poza Muggią) Jugosławia
  • do końca lat pięćdziesiątych mniej więcej ćwierć miliona osób, należących w większości do włoskiej grupy etnicznej, opuściło Istrię w związku z jej przejściem pod władzę Jugosławii; na ich miejsce przybyli migranci z innych krajów Jugosławii
  • 1991 – miejsce Jugosławii zajęły Chorwacja i Słowenia

Sytuacja etniczna i językowa

[edytuj | edytuj kod]

Dla Istrii od stuleci charakterystyczne jest współwystępowanie wielu grup etnicznych i języków. Do autochtonicznych języków półwyspu należą:

W przeszłości na terenie Istrii używany był również język friulski.

Większość ludności półwyspu stanowią migranci z innych części byłej Jugosławii, którzy przybyli tutaj po II wojnie światowej. Używają oni głównie języka serbsko-chorwackiego, języka słoweńskiego lub języka albańskiego.

Według wyników spisów powszechnych językami ojczystymi mieszkańców półwyspu są:

Na obszarze Istrii funkcjonują trzy języki urzędowe:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Poczciwi Włosi i zły Mussolini [online], wyborcza.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).