Przejdź do zawartości

Julia Świtalska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Julia Świtalska
Ilustracja
Julia Świtalska-Fularska (przed 1937)
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1888
Demówka

Data i miejsce śmierci

24 maja 1956
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

lekarz

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor wszech nauk lekarskich

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Rodzice

Józef i Julia Jaroszewiczowie

Małżeństwo

1. Jerzy Sladky
2. Kazimierz Świtalski
3. Mieczysław Fularski
4. ?

Krewni i powinowaci

Kazimierz, Jadwiga (rodzeństwo), Stefan Mozołowski (szwagier)

Faksymile
Odznaczenia
Medal Niepodległości Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża

Julia Świtalska, z domu Jaroszewicz, primo voto Sladky, secundo voto Świtalska, tertio voto Fularska (ur. 1 stycznia 1888 w Demówce, zm. 24 maja 1956 w Warszawie) – polska lekarz dermatolog, doktor wszech nauk lekarskich, specjalistka i pionierka kosmetyki, autorka publikacji, działaczka niepodległościowa, porucznik Legionów Polskich.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Julia Świtalska (1916)
Julia Świtalska (pierwsza z lewej) prowadząca szczepienie przeciw ospie wśród legionistów w 1915
Julia Świtalska (lata 20.)
Julia Świtalska-Fularska (druga z lewej) podczas spotkania z prezydentem RP Ignacym Mościckim (1932)
Grobowiec Julii Świtalskiej i rodziny Mozołowskich

Urodziła się 1 stycznia 1888[1][2][3][4] (według innych wersji w 1889[5] wzgl. 1 stycznia 1892[6][7]) w Demówce[8][9][10][3]. Pochodziła z rodziny Jaroszewiczów[11][12][13][14][15]. Była córką Józefa i Julii z domu Lewińskiej[8][3]. Miała brata Kazimierza (ur. 1882) i siostrę Jadwigę (ur. 1893)[16][11][3].

Uczyła się w gimnazjum w Żytomierzu, skąd została relegowana w V klasie za udział w tajnej organizacji Młodzieży Polskiej Postępowej[8][4]. Egzamin dojrzałości o charakterze filologicznym zdała we Lwowie[8][4]. Studiowała medycynę na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie 1 grudnia 1908 została wybrana członkinią wydziału Biblioteki Słuchaczów Medycyny[17]. Będąc na II roku w roku akademickim 1909/1910 otrzymała stypendium fundacji Boznańskiego[18]. W 1908 była już zamężna[17], a jej mężem był Jerzy Sladky, także pochodzący z Żytomierza[19][12] (w niektórych źródłach wymieniana jako „Sladkowa”[17] wzgl. „Śladkowa”[20][13][10] albo „Śladke”[14][15]), bądź też wymieniana z podwójnym nazwiskiem „Jaroszewicz-Sladky”[17][18] (wzgl. „Jarosiewicz-Śladkowa”[21]). Na lwowskiej uczelni w 1914 uzyskała dyplom lekarza[2][5][13][8], a 23 kwietnia tego roku stopień doktora wszech nauk lekarskich (jej promotorem był prof. Henryk Halban)[10][9][12][22]. W trakcie studiów była działaczką lwowskich Organizacji „Promień” i „Życie”[23][8][13]. W 1909 działała w Kółku Studentek Wszechnicy Lwowskiej[20]. W 1911 została skautką we Lwowie[24]. W grudniu 1912 we Lwowie została wybrana do wydziału Polskiego Zjednoczenia Studentek[21]. W 1914 we Lwowie była organizatorką Strzeleckich Drużyn Kobiecych[8][6]. 4 sierpnia 1914 w kościele ewangelickim we Lwowie po raz drugi wyszła za mąż, za ówczesnego nauczyciela gimnazjalnego Kazimierza Świtalskiego[25][15] (oboje znali się z okresu studiów[26]).

Po wybuchu I wojny światowej ewakuowała się ze Lwowa[27]. Następnie wraz z mężem przebywała w Krakowie[27][28]. Oboje zamieszkali u babki Kordiana Zamorskiego[27]. W Krakowie pracowała w szpitalu[8]. Potem przebywała na Śląsku[27] i tam także udzielała się w szpitalu[8]. W Jabłonkowie została lekarzem komendy placu Legionów Polskich[27]. Była tam w listopadzie 1914[29]. Przebywała też w Nawsiu koło Jabłonkowa, gdzie była lekarzem w szpitaliku[30][28]. Pracowała w ambulatorium w Sławkowie[31]. Zimą 1914/1915 służyła w szpitalu epidemicznym w Szyglu (wzgl. Szczyglu), gdzie panowała ospa (pracował tam też dr Stefan Mozołowski)[27][28]. Na początku 1915 prowadziła wśród legionistów szczepienia przeciw ospie[32][33]. Pracowała jako lekarka przy żołnierzach I Brygady[22]. Z ziemi śląskiej przeszła z Legionami na obszar Królestwa Kongresowego, przebywając w Piotrkowie[27][28][34]. Tam była lekarzem w Ambulatorium Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego[31]. W tamtejszej bezpłatnej lecznicy prowadziła szczepienia przeciw ospie[35]. W tym mieście pod jej kierunkiem i nadzorem został utworzony Przytułek dla Dzieci Legionistów, gdzie działała w jego zarządzie[36][37][38][39][34]. Została mianowana na stopień porucznika legionów[40]. Z Piotrkowa została wezwana przez dr. Starzewskiego do Lwowa, gdzie przydzielono ją do Szpitala Powszechnego (pracowała tam już wcześniej) na oddział kobiet „przymusowo leczonych”[27]. W szpitalu tym była zatrudniona kolejno na oddziale wewnętrznym, potem dziecięcym, chirurgii (pod kierunkiem Hilarego Schramma)[7][34]. Następnie skoncentrowała się na specjalizacji w kierunku chorób skórnych i w 1916 pracowała u boku prof. Jana Tadeusza Lenartowicza na oddziale skórno-wenerycznym na stanowisku sekundariusza w szpitalu powszechnym we Lwowie[8][7][41][42]. Ponadto we Lwowie pracowała w Gospodzie Legionowej[27]. Została członkinią wydziału utworzonego w 1915 Komitetu Opieki nad Inwalidami i Superarbitrowanymi Legionistami we Lwowie przy Lwowskiej delegacji NKN i sprawowała opiekę lekarską w schronisku tego gremium[43][44][45][8]. W trakcie wojny, poza pracą w szpitalu, jednocześnie ordynowała prywatnie we Lwowie w 1917 i 1918[46][47]. Podczas obrony Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej w listopadzie 1918 wspólnie z prof. Schrammem tworzyła służbę sanitarną z myślą o żołnierzach i ludności cywilnej, uczestnicząc przy zabiegach operacyjnych[34]. Udzielała pomocy rannym w szpitalu dziecięcym św. Zofii[27].

Po oswobodzeniu Lwowa pracowała na oddziale kiłowo-skórnym dla kobiet pod kierunkiem prof. Lenartowicza[34][4]. W 1920 uzyskała tytuł specjalisty dermatologa i została mianowana na stanowisko starszego sekundariusza na ww. oddziale[34]. Ponadto od 1920 do 1921 pełniła funkcję kierownika schroniska dla starców we Lwowie[34]. W 1922 osiadła w Warszawie[34], gdzie otrzymała przydział sanitarny w Komisji dla Spraw Walki z Nierządem[27]. Była sędzią do spraw walki z nierządem[8][6]. Zawodowo pracowała na stanowisku kierowniczki przychodni chorób zakaźnych w Warszawie[8] (wzgl. przychodni wenerycznej przy Urzędzie Sanitarno-Obyczajowym[34]). W latach 20. wraz z mężem Kazimierzem, który został politykiem, zamieszkiwała przy ul. Kruczej 31/3[4][27]. Tam prowadziła praktykę lekarską w zakresie chorób wenerycznych i skórnych[2][5]. Potem wybudowali dom przy ulicy Mierosławskiego 2 na Żoliborzu, na terenie osiedla oficerskiego[4]. Świtalscy nie mieli dzieci, a w 1927 rozwiedli się[14]. Przed 1930 Julia ponownie wyszła za mąż za mjr. Mieczysława Fularskiego[48] (według różnych wersji w 1927[3] lub w 1928[4]) i nosiła nazwisko Fularska (wzgl. Świtalska-Fularska)[49][50].

Od 1922 prowadziła Laboratorium Kosmetyków Higienicznych „Świt”[51][52][53][54]. Była to pierwsza tego typu pracownia w Polsce[52]. Przy tej placówce uruchomiła bezpłatną poradnię dla kobiet w zakresie kosmetyki i urody[52]. Ponadto przy Laboratorium funkcjonował dział szkolnictwa zawodowego, zaś w ramach prowadzonych dwa razy w roku kursów kosmetycznych szkolono około 100 kosmetyczek rocznie[52], ponadto organizowano tam też kurs pomocy dentystycznych[34]. Od 1934 prowadziła swoją działalność, tj. gabinet lekarsko-kosmetyczny, poradnię „Świt” i produkcję, w nowej siedzibie przy Alejach Ujazdowskich 37[34][55][5][8][45]. Cały lokal tamże zajmował 24 pokoje[52]. Od 1927 do 1930 była redaktorką miesięcznika „Kultura Ciała”[56][57][58][59][60]. Regularnie publikowała w pismach „Bluszcz[61] (prowadziła tam rubryki „Z dziedziny kosmetyki” i „Korespondencje działu praktycznego”[34]), „Moja Przyjaciółka[62], „Świat Pięknej Pani”[63]. Na łamach „Bluszcza” regularnie udzielała odpowiedzi na listy czytelniczek oraz porad lekarskich zaocznie bez wykonywania badań oraz wykorzystywała to miejsce do promocji swoich kosmetyków i działalności, w związku z czym uznano, że naruszyła przepisy Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej co skutkowało karą grzywny i naganą z ostrzeżeniem w 1927[34]. W ramach swojej działalności produkowała kosmetyki[3]. Była autorką prac z dziedziny higieny i kosmetyki[64]. Publikowała w prasie codziennej[65][66][67], a także w czasopiśmie „Polski Czerwony Krzyż[68][69]. Wygłaszała odczyty[70][64], w tym na antenie Polskiego Radia z serii „Świat Kobiecy”[71][72][73]. W 1937 nakładem Książnicy-Atlas wydano jej Wspomnienia lekarki legionowej, obejmujące lata 1914-1925[27][28] (honorarium uzyskane z tej publikacji przekazała na Fundusz Obrony Narodowej[34]. Na forum publicznym zajmowała się poradnictwem w zakresie higieny i kosmetyki[54].

W 1928 propagowała uznanie osobistej odpowiedzialności honorowej kobiet i stworzenia dla nich specjalnego kodeksu honorowego bez krwawych pojedynków (tłem tych postulatów były tragiczne skutki pojedynków między mężczyznami spowodowane przez obrazę pomiędzy kobietami)[74]. W 1930 udzielała się w stołecznym komitecie wyborczym organizacji kobiecych[75]. Była organizatorką Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”[8]. Działała w kole warszawskim RW (oddział praski)[50][76][77]. W tej organizacji kierowała wydziałem sanitarnym[8]. W 1931 była przewodniczącą sekcji propagandowo-finansowej przy Radzie Szkolnej m. st. Warszawy[78]. 24 maja 1938 została matką chrzestną sztandaru Szkoły Powszechnej nr 88 im. Orląt Lwowskich przy ul. Białołęckiej w Warszawie[79]. W październiku 1938 wystąpiła na wiecu wyborczym kobiet w Warszawie[80]. Wobec zagrożenia wybuchem konfliktu zbrojnego, w 1938 była inicjatorką utworzenia i kierowniczką Pierwszej Placówki (Punktu) Rejestracyjnej Centralnego Instytutu Przetaczania Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża[81][40]. Punkt ten prowadziła z własnych funduszy oraz przy pomocy własnego personelu[40]. Przy tym w październiku 1938 była jednym z siedmiu lekarzy, którzy zgłosili się bezinteresownie do pracy przy rejestracji chętnych do oddania krwi (prócz niej m.in. jej siostra Jadwiga)[82]. Wiosną 1939 odezwa tej placówki o oddawanie krwi spotkała się ze sporym zainteresowaniem społecznym w Warszawie[40]. W tym czasie została mianowana kierowniczką szkolenia przodownic sanitarnych w Warszawie[83]. Wraz ze swoim przedsiębiorstwem „Świt” uczestniczyła w zorganizowanej pod koniec maja 1939 Wystawie „Świat kobiety” w Warszawie[84]. Na wiosnę 1939 podjęła inwestycję w postaci budowy 7-piętrowego gmachu, w którym miała zostać uruchomiona fabryka kosmetyków, jednak realizacji tego nie udało się już sfinalizować[34][85][4].

Podczas II wojny światowej, w trakcie okupacji niemieckiej, uzyskała zezwolenie od władz okupacyjnych na prowadzenie praktyki lekarskiej przy Al. Ujazdowskich 37[34]. Udzielała też nieodpłatnie porad lekarskich dla potrzebujących[34]. Prowadziła zawodowe szkolenie kobiet „Szkoła Kosmetyczek i Masażystek”, w 1944 przeniesione na ul. Nowogrodzką 20[86]. W swym domu od około 1943 kwaterowała swojego brata Kazimierza z synem Maciejem[16]. Po wybuchu powstania warszawskiego w 1944 w jej domu, usytuowanym w dzielnicy willowej Żoliborz, odbywały się często spotkania znajomych, trafili tam m.in. były komisaryczny burmistrz Warszawy Julian Kulski, prof. Emil Kipa, ppłk Kazimierz Meÿer[87]. W swej wilii ukrywała wielu uciekinierów[16]. 19 sierpnia 1944 rozstrzelano jej matkę w gronie chorych w Instytucie Radowym[88]. Po wojnie, w 1947 jej Laboratorium Kosmetyków Higienicznych „Świt” funkcjonowało przy ul. Marszałkowskiej 81[53]. Po latach została uznana za specjalistkę kosmetyki[13] i pionierkę kosmetyki lekarskiej[6], kosmetologii[59][7], medycyny estetycznej[89].

Jej małżeństwo z Mieczysławem Fularskim, który wyjechał z Polski i pozostał na emigracji w Ameryce Południowej, trwało do 1951[3]. Następnie jeszcze raz wyszła za mąż[48][90]. Z żadnego ze swoich związków nie miała dzieci[4]. W okresie powojennym mieszkała w swoim domu z lat 20. przy ul. Mierosławskiego 2[34]. Tenże dom, jak i cały swój majątek (istniejące w Warszawie willę, firmę, przychodnię lekarską) przekazała na rzecz parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie (z zastrzeżeniem, że w będzie mieszkać w jednym z tamtejszych pokojów do końca swojego życia)[16][34]. Zmarła 24 maja 1956 w Warszawie[34][11][22]. Została pochowana na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie 29 maja 1956[11] w grobowcu członków rodziny Mozołowskich - pochodzących z Sanoka, tak samo jak Kazimierz Świtalski; spoczął tam Andrzej Mozołowski z matką Jadwigą tj. siostrą Julii (1893-1986) – także lekarką specjalistką chorób skórnych i wenerycznych[91], a symbolicznie został upamiętniony ich ojciec i mąż, płk dr Stefan Mozołowski[22] (kwatera 216-III-1)[90]. Pod koniec lat 20. oraz w latach 30. w wielu publikacjach była przedstawiana jako „Julia Świtalska-Fularska”, aczkolwiek bywało, że wymieniano ją nadał pod nazwiskiem Świtalska (np. w publikacji Stanisława Łozy[8], w 1939[40]). Zarówno w nekrologu, jak i w inskrypcji nagrobnej została podpisana jako „Julia Świtalska”.

W byłych jej domostwach przy ul. Mierosławskiego 2 (potem nr 6) mieszkali księża, a wśród nich także na około rok przed śmiercią Jerzy Popiełuszko[16]. Funkcjonuje tam dom parafialny[4].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Piękność i zdrowie w życiu kobiety (1926)[92][8]
  • Kobieta nowoczesna we wszystkich okresach jej życia (1927)[93]
  • Mój system piękności i zdrowia (1928)[94][95][8]
  • Jak pielęgnować włosy (1929)[96]
  • Kosmetyka i higjena dziecka (1929)[97][8]
  • Kosmetyka życia codziennego (1930)[98]
  • Kosmetyka pana (1931)[99][8]
  • Pieczywo zdrowotne (1931)[100]
  • Jak można zachować młodość? (1933)[101]
  • Mój system pielęgnacji urody wedle wskazówek dr med. J. Świtalskiej oparty na najnowszych zdobyczach techniki kosmetycznej (1933)[54]
  • Wspomnienia lekarki legionowej (1937)[27][28][102]
  • Słońce - powietrze - woda (elementy życiodajne) (1938)[103]
  • Kobieta współczesna[8]
  • Gazowy piec kąpielowy. Jego zalety i zastosowanie (1939)[104]
  • Abecadło zdrowia i urody (1939)[105]
  • Jak zachować młodość (1951)[106][34]

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  1. W „Monitorze Polskim” wymieniona jako dr „Julia Świtalska-Fularska”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. „Spis lekarzy warszawskich”, dokument nr 441, w: Opracowanie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych: Żołnierze Powstania Warszawskiego, t. II: Dokumenty z Archiwum Polskiego Czerwonego Krzyża, red. Robert Bielecki, Warszawa: Neriton, 1995, s. 66.
  2. a b c Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: R. Olesiński, W. Merkel i S-ka, 1925, s. 327.
  3. a b c d e f g Barański ↓, s. 24.
  4. a b c d e f g h i j k Świtalska Julia. leksykonmasazu.pl. [dostęp 2022-06-17].
  5. a b c d Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: Ministerstwo Opieki Społecznej, 1939, s. 327.
  6. a b c d Jerzy Waldorff: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 298.
  7. a b c d e Janka Kowalska: Drogie, lecz oszczędne w użyciu i niezawodne w skutkach. medicus.lublin.pl. [dostęp 2022-06-17]. Janka Kowalska. Drogie, lecz oszczędne w użyciu i niezawodne w skutkach. „Medicus”. Nr 12, s. 18-19, 2020. ISSN 0867-4779. 
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 743.
  9. a b Jadwiga Suchmiel: Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939. Częstochowa: Wydawnictwo WSP, 2000, s. 90, 152, 272.
  10. a b c Kronika. Z Uniwersytetu. „Gazeta Lwowska”. Nr 98, s. 3, 1 maja 1914.  Osobiste. Z uniwersytetu. „Kurjer Lwowski”. Nr 180, s. 3, 3 maja 1914. 
  11. a b c d Julia Świtalska. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 126, s. 7, 27-28 maja 1956. 
  12. a b c Wanda Wojtkiewicz-Rok: Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1894-1918. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1992, s. 157.
  13. a b c d e „Studia Historyczne”, Tom 22, 1979, s. 120.
  14. a b c Diariusz 1992 ↓, s. 24.
  15. a b c Szkółka 2006 ↓, s. 270.
  16. a b c d e Archiwum historii mówionej. Maciej Eustachy Jaroszewicz „Maciek”. 1944.pl. [dostęp 2022-06-07].
  17. a b c d Kronika, Z życia młodzieży. „Kurjer Lwowski”. Nr 574, s. 2, 9 grudnia 1908. 
  18. a b Stypendja. „Kurjer Lwowski”. Nr 17, s. 3, 12 stycznia 1910. 
  19. „Studia Historyczne”, Tom 22, 1979, s. 326.
  20. a b Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 289, s. 4, 23 czerwca 1909. 
  21. a b Kronika. Polskie zjednoczenie studentek. „Kurjer Lwowski”. Nr 586, s. 2, 20 grudnia 1912. 
  22. a b c d Cmentarz Stare Powązki: Julia Świtalska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2022-05-15].
  23. Edmund Semil. „Promieniści” we Lwowie. „Niepodległość”. Tom 15, s. 357, 1937. 
  24. Irena Kozimala: Lwowska Chorągiew Harcerek ZHP w latach 1911-1939. Przemyśl: 2033, s. 13, 154, 155.
  25. Osobiste. Z życia towarzyskiego. „Kurjer Lwowski”. Nr 337, s. 3, 7 sierpnia 1914. 
  26. Diariusz 1992 ↓, s. 24, Il. 5.
  27. a b c d e f g h i j k l m n M.J. Wielopolska. Lancet i serce. „Kurier Poranny”. Nr 141, s. 3-5, 23 maja 1937. 
  28. a b c d e f Z.M.. Wielkie dni ludzi i miast we wspomnieniach lekarki legionowej. „Express Poranny”. Nr 274, s. 4, 3 października 1937. 
  29. Dominik Ściskała: Pamiętnik kapelana wojskowego. Cieszyn: 1934, s. 38.
  30. Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLIII.
  31. a b Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLIV.
  32. Z Legionów. „Nowości Illustrowane”. Nr 12, s. 3, 20 marca 1915. 
  33. Listy Ulotne do Emigracyi Polskiej w 1915 r.. Lozanna: 1915, s. 39.
  34. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Barański ↓, s. 25.
  35. Akcja humanitarna w Królestwie. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 2-3, 22 maja 1915. 
  36. Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  37. Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  38. Przytułek dla dzieci legionistów. sbc.org.pl, 1915. [dostęp 2022-05-17].
  39. Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914-1915). 1915, s. XLVII.
  40. a b c d e Złota księga dawców krwi. „Dzień Dobry”. Nr 121, s. 6, 3 maja 1939. 
  41. Dr. Julja Świtalska. Ochrona dziecka. „Kurjer Lwowski”. Nr 409, s. 1, 17 sierpnia 1916. 
  42. Dr. Julja Świtalska. Ochrona dziecka. „Kurjer Lwowski”. Nr 410, s. 7-8, 18 sierpnia 1916. 
  43. Kalendarz Legionistów na rok 1917. Lwów: 1917, s. 190-191.
  44. Diariusz 1992 ↓, s. Il. 13.
  45. a b Szkółka 2006 ↓, s. 271.
  46. Ogłoszenie. „Kurjer Lwowski”. Nr 464, s. 6, 4 października 1917. 
  47. Ogłoszenie. „Kurjer Lwowski”. Nr 206, s. 6, 5 maja 1918. 
  48. a b Janina Dunin-Wąsowicz: Wspomnienia. Warszawa: Lampa i Iskra Boża, 1995, s. 37.
  49. Diariusz 1992 ↓, s. 742.
  50. a b Koło warszawskie Rodziny Wojskowej (oddział praski). „Kurier Poranny”. Nr 281, s. 5, 10 października 1930. 
  51. Sabba Bierska. Echa nadużyć w Radzie Szkolnej. Co mówi p. S. Bierska?. „Wieczór Warszawski”. Nr 350, s. 6, 8 grudnia 1933. 
  52. a b c d e Zofia Hajkowicz. Z wizytą u dobrej wróżki. „Głos Kobiety”. Nr 7, s. 4, 25 grudnia 1937. 
  53. a b Ogłoszenie. „Dziennik Zachodni”. Nr 94, s. 25, 5-7 kwietnia 1947. 
  54. a b c Jankowiak 2005 ↓, s. 81.
  55. Ogłoszenie. „Światowid”. Nr 12, s. 12, 21 marca 1936. 
  56. Redakcja. „Kultura Ciała”. Nr 1, s. 16, Lipiec 1927. 
  57. Redakcja. „Kultura Ciała”. Nr 8, s. 8, Sierpień 1930. 
  58. „Studia Kieleckie”, 1-3, 2000, s. 104.
  59. a b Jankowiak 2005 ↓, s. 80.
  60. Kultura Ciała. jbc.bj.uj.edu.pl. [dostęp 2022-05-17].
  61. Korespondencje z działu praktycznego. „Bluszcz”. Nr 17, s. 433, 25 kwietnia 1925. 
  62. Jankowiak 2005 ↓, s. 83, 85, 86, 88, 90, 91, 141.
  63. Bożena Urbanek: Zawód lekarza na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2009, s. 120.
  64. a b Walka o młodość. Odczyt dr. Świtalskiej-Fularskiej. „Express Poranny”. Nr 274, s. 4, 22 lutego 1932. 
  65. Czy wolno mężowi zabijać żonę?. „Kurjer Informacyjny i Telegraficzny”. Nr 118, s. 4, 28 maja 1923. 
  66. Dr. Świtalska-Fularska. Celibat siedmioletni oficerów. „Przegląd Wieczorny”. Nr 47, s. 2, 27 lutego 1928. 
  67. Julja Świtalska-Fularska. Trudno się spotkać mężczyźnie i kobiecie przy spokojnym zniczu domowym. „Kurjer Czerwony”. Nr 77, s. 3, 2 kwietnia 1930. 
  68. Spis rzeczy. „Polski Czerwony Krzyż”. Spis rzeczy, s. 2, 1933. 
  69. J. Świtalska. Co jest wskaźnikiem do rozpoznania wieku. „Dziennik Polski”. Nr 159, s. 4, 9 grudnia 1934. 
  70. Dziś. „Express Poranny”. Nr 54, s. 7, 23 lutego 1932. 
  71. Radjo. „Nowy Kurjer Polski”. Nr 212, s. 6, 3 września 1926. 
  72. Co usłyszymy dziś w radjo?. „Kurjer Czerwony”. Nr 202, s. 3, 3 września 1926. 
  73. Święto „Rodziny Wojskowej”. Prezydentowa Mościcka członkinią honorową. „Przegląd Wieczorny”. Nr 282, s. 2, 6 grudnia 1929. 
  74. Jotka. Bunt kobiet przeciw krwawej średniowiecczyźnie. Czy mężczyzna ma bronią honoru kobiety z bronią w ręku?. „Kurjer Czerwony”. Nr 109, s. 1, 11 maja 1928. 
  75. Kobiety Warszawy za listą Nr. 1. „Express Poranny”. Nr 298, s. 2, 27 października 1930. 
  76. Rodziny oficerskie o podoficerskie z Pragi pod sztandarami Marszałka Piłsudskiego. „Express Poranny”. Nr 281, s. 2, 10 października 1930. 
  77. Zamknięcie zjazdu „Rodziny Wojskowej”. Prezydentowa Mościcka członkinią honorową. „Express Poranny”. Nr 152, s. 3, 3 czerwca 1930. 
  78. Pani prezydentowa Mościcka najwyższą opiekunką „gwiazdki” dla dzieci szkół powszechnych. „Kurjer Czerwony”. Nr 271, s. 3, 23 listopada 1931. 
  79. Sztandar i imię "Orląt lwowskich" otrzymała szkoła powszechna. „Express Poranny”. Nr 143, s. 3, 25 maja 1938. 
  80. Wiece wyborczyń w Warszawie. „Dobry Wieczór! Kurier Czerwony”. Nr 300, s. 4, 30 października 1938. 
  81. Żelazny fundusz... krwi gromadzą krwiodawcy w ośrodki P.C.K.. „Dobry Wieczór! Kurier Czerwony”. Nr 316, s. 8, 15 listopada 1938. 
  82. Inicjatywa kobieca. Pierwsza Placówka Rejestracyjna Centr. Instytutu Przetaczania Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża. „Kurier Poranny”. Nr 290, s. 5, 20 października 1938. 
  83. Przygotowanie kobiet do obrony kraju. „Głos Kobiety”. Nr 20, s. 4, 21 maja 1939. 
  84. Wystawa "Świat kobiety". Warszawa: W. Majchert i Syn, 1939, s. 26.
  85. Wytwórnia kosmetyków dr med. Julii Świtalskiej. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2022-06-17].
  86. Ogłoszenie. polona.pl. [dostęp 2022-05-17].
  87. Janina Dunin-Wąsowicz: Żoliborz. 6. Wspomnienie. W: Czesław Madajczyk (oprac.): Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. Pamiętniki. Relacje. Zeznania. T. 1, cz. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 151, 152, 158.
  88. Jadwiga Kowalska: Ochota. 7. Zeznania z 12 XII 1947 przed Warszawską Komisja Badania Zbrodni Niemieckich o zbrodniach popełnionych przez hitlerowcow w Instytucie Radowym przy ulicy Wawelskiej. W: Czesław Madajczyk (oprac.): Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. Pamiętniki. Relacje. Zeznania. T. 1, cz. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 235.
  89. Jankowiak 2005 ↓, s. 141.
  90. a b c Barański ↓, s. 26.
  91. Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: R. Olesiński, W. Merkel i S-ka, 1925, s. 280.
  92. Piękność i zdrowie w życiu kobiety. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  93. Kobieta nowoczesna we wszystkich okresach jej życia. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  94. Mój system piękności i zdrowia. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  95. Julia Świtalska: Mój system piękności i zdrowia. Warszawa: 1928, s. 1-195.
  96. Jak pielęgnować włosy. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  97. Kosmetyka i higjena dziecka. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  98. Kosmetyka życia codziennego. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  99. Kosmetyka pana. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  100. Pieczywo zdrowotne. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  101. Jak można zachować młodość?. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  102. Wspomnienia lekarki legionowej. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  103. Słońce - powietrze - woda (elementy życiodajne). books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  104. Gazowy piec kąpielowy: jego zalety i zastosowanie. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  105. Abecadło zdrowia i urody. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  106. Jak zachować młodość. books.google.pl. [dostęp 2022-05-16].
  107. M.P. z 1932 r. nr 245, poz. 270.
  108. Personalnachrichten. „Neues Wiener Tagblatt”. Nr 99, s. 15, 9 kwietnia 1916. (niem.). 
  109. Odznaczenia. „Kurjer Lwowski”. Nr 183, s. 3, 11 kwietnia 1916. 
  110. Barański ↓, s. 25, 26.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]