Przejdź do zawartości

Lęk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lęk (łac. anxietas) – nieprzyjemny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, niezwiązanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem[1].

Lęk staje się patologiczny, gdy stale dominuje w zachowaniu, gdy nie pozwala na swobodę, a w konsekwencji prowadzi do zaburzeń. Reakcje lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i są nieadekwatne do bodźców, a niepokój wywołują sytuacje niemające znamion zagrożenia[2].

Lęk staje się często punktem krystalizacyjnym[3] dla innych objawów, przybiera postać:

  • nieokreślonego niepokoju,
  • napadów lękowych,
  • zlokalizowaną - dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji[4].

Od lęku odróżnia się strach wywołany konkretnym zagrożeniem[5].

LĘK
 
 
odczuwany domniemany
 
 
zaburzenia
związane
ze strachem
zaburzenia
związane
z lękiem
zaburzenia
obsesyjno-
kompulsyjne
zaburzenia
somatoformiczne
 
fobia, PTSD


zespół paniki,
zespół lęku
uogólnionego
zaburzenia
dysocjacyjne,
konwersyjne
 
 
amnezja
psychogenna
,
fuga
zaburzenia
somatyzacyjne
osobowość
mnoga
 
uporczywe bóle
psychogenne
,
hipochondria
 
dysmorfofobia

Rodzaje lęku

[edytuj | edytuj kod]
  • lęk odczuwany – wyczekiwanie na wydarzenia przykre, o których nie wiemy nic konkretnego
  • lęk domniemany – stan emocjonalny powstający na podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia
  • lęk ukryty – przemieszczenie z przejawu w postać np. somatyczną
  • lęk wolnopłynący – uczucie przenikającego nieokreślonego niepokoju
  • lęk napadowy (paniczny) – ostry napad lęku z poczuciem przerażenia (obawa przed śmiercią lub zwariowaniem) oraz z silnymi objawami wegetatywnymi
  • agitacja – silny lęk z towarzyszącym niepokojem ruchowym
  • lęk fobiczny (sytuacyjny) – obawa przed określoną sytuacją, która doprowadza do jej unikania
  • lęk antycypacyjny – lęk przed lękiem np. lękowe oczekiwanie na napad lęku

Komponenty somatyczne lęku

[edytuj | edytuj kod]

Lękowi towarzyszą najczęściej objawy somatyczne, takie jak:

Teoria lęku

[edytuj | edytuj kod]

Jest to teoria historyczna, na której nie opiera się współczesna diagnoza zaburzeń psychicznych, natomiast może ona być pomocna w terapii.

Według psychoanalizy lęk, będący jednym z popędów, pojawia się gdy napięcia id nie są rozładowywane, ego zaczyna wypełniać się lękiem[7]. Funkcja lęku to ostrzeganie ego przed niebezpieczeństwem.

  • lęk realistyczny - obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami w świecie zewnętrznym, nasilenie tego lęku jest proporcjonalne do nasilenia strachu; z lęku realistycznego wywodzą się pozostałe rodzaje lęku;
  • lęk moralny – lęk przed superego, czyli własnym sumieniem; poczucie winy, wstyd;
  • lęk neurotyczny[8] – to obawa, że popędy wymkną się spod kontroli i zrobi się coś, za co poniesie się karę, jest irracjonalny bo nie wiąże się z realnym zagrożeniem i nieproporcjonalny, ale ma podstawę w rzeczywistości, ponieważ świat (reprezentowany przez rodziców) karze za działanie impulsywne; ego radzi sobie z nim za pomocą mechanizmów obronnych;
    • lęk anankastyczny – związany z poczuciem przymusu wykonywania czynności, pod wewnętrzną groźbą kary za ich niewykonanie;
    • fobie;
    • lęk paranoidalny;
    • Zaburzenia lękowe – stopniowo pojawiają się lęki wewnętrzne albo bardzo silny lęk traumatyczny, z którym organizm nie może sobie poradzić;
  • lęk traumatyczny – silny lęk związany z wewnętrznym napięciem id, którego mechanizmy obronne nie są w stanie wyprzeć, wyleczyć ten lęk można poprzez przerzucenie go w objaw i uświadomienie;
  • psychozy – nerwice nie w pełni zaleczone, poprzez przepełnienie ego lękiem, mogą stanowić pierwszą fazą psychoz.

Sigmund Freud uważał leczenie objawów lęków neurotycznych za bezcelowe, ponieważ w miejsce wyleczonych pojawią się inne. Negował także skuteczność leczenia samych tylko objawów za pomocą psychofarmakoterapii lub perswazji.

Lęk a modlitwa

[edytuj | edytuj kod]

Badania wykazały, że rytuały religijne (w jednym z nich badano wpływ odmawiania różańca) mogą działać korzystnie na osoby wierzące przy stosowaniu ich jako jednego z elementów terapii depresji i lęku[9] lub samego lęku[10].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Richard Gerrig, Philip G. Zimbardo: Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2006. ISBN 978-83-01-14632-0.
  2. National Institute of Mental Health 3 września 2008.
  3. Kępiński 2002 ↓, s. 11.
  4. Kępiński 2002 ↓, s. 13,20,36.
  5. A. Ohman: Fear and anxiety: Evolutionary, cognitive, and clinical perspectives, artykuł w publikacji M.Lewis, J.M.Haviland-Jones - Handbook of emotions. Wyd. I. Nowy Jork: The Guilford Press, 2000, s. 573-593.
  6. Kępiński 2002 ↓, s. 19.
  7. Zygmunt Freud: Wstęp do psychoanalizy. Wyd. XII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 346. ISBN 83-01-14305-3.
  8. Józef Kozielecki: Koncepcje psychologiczne człowieka. Wyd. X. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 2000, s. 131. ISBN 83-86770-47-3.
  9. Peter A. Boelens i inni, The effect of prayer on depression and anxiety: maintenance of positive influence one year after prayer intervention, „International Journal of Psychiatry in Medicine”, 43 (1), 2012, s. 85–98, DOI10.2190/PM.43.1.f, ISSN 0091-2174, PMID22641932 [dostęp 2017-09-20].
  10. Matthew W. Anastasi, Andrew B. Newberg, A preliminary study of the acute effects of religious ritual on anxiety, „Journal of Alternative and Complementary Medicine (New York, N.Y.)”, 14 (2), 2008, s. 163–165, DOI10.1089/acm.2007.0675, ISSN 1075-5535, PMID18307389 [dostęp 2017-09-20].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]