Przejdź do zawartości

Lynn Margulis

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lynn Alexander Margulis
Ilustracja
Lynn Margulis
w czasie sympozjum „150 lat Darwina”
(Madryt, listopad 2009)
Data i miejsce urodzenia

5 marca 1938
Chicago

Data i miejsce śmierci

22 listopada 2011
Amherst

Zawód, zajęcie

biolog, naukowiec, nauczyciel akademicki

Narodowość

amerykańska

Tytuł naukowy

dr

Edukacja

Hyde Park Academy High School, Chicago, IL (1952)

Alma Mater

BA: Uniwersytet Chicagowski
MS: Uniwersytet Wisconsin w Madison
PhD: Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley

Pracodawca

Brandeis University
Boston University
University of Massachusetts Amherst

Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA)
Strona internetowa

Lynn Margulis (ur. 5 marca 1938[a] w Chicago, zm. 22 listopada 2011 w Amherst) – amerykańska specjalistka w dziedzinie biologii i nauczycielka akademicka, znana z prac naukowych dotyczących teorii endosymbiozy, propagatorka hipotezy Gai, popularyzatorka nauki[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w marcu 1938 roku w Chicago. Jej ojciec, Morris Alexander, był prawnikiem, matka, Leone Alexander – agentką w biurze podróży. W 1952 roku ukończyła Hyde Park Academy High School(inne języki) (Woodlawn, Chicago). Studia rozpoczęła w Uniwersytecie Chicagowskim. Po uzyskaniu w 1957 roku stopnia BA studiowała zoologię i genetykę w Uniwersytecie Wisconsin w Madison, uzyskując stopień MS w 1960 roku. Studia doktoranckie w dziedzinie genetyki zakończyła w 1965 roku w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley[2].

Pracowała zawodowo na stanowiskach[2]:

Praca naukowa

[edytuj | edytuj kod]

Jest określana jako twórczyni endosymbiotycznej teorii o pochodzeniu mitochondriów i chloroplastów, w której przyjmuje się, że organella te powstały w wyniku symbiozy przodków współczesnych przedstawicieli Eucariota z przodkami współczesnych cyjanobakterii (chloroplasty) oraz bakterii purpurowych (mitochondria). Symbiotyczni przodkowie cyjanobakterii umożliwiali proces fotosyntezy, a przodkowie bakterii purpurowych – oddychanie tlenowe. Z biegiem ewolucji pełnione przez te symbionty funkcje metaboliczne stały się nieodzowne dla gospodarza, a same symbionty stały się organellami komórkowymi. Teoria ta, przyjęta początkowo krytycznie, obecnie jest powszechnie uznawana.

Była współpracowniczką Jamesa Lovelocka i propagatorką hipotezy Gai, opartej na koncepcjach opisanych m.in. w pracy pt. Gaia. A New Look at Life on Earth[3]. Zgodnie z hipotezą Gai cała biosfera jest samoregulującym się superorganizmem, w którym działalność świata żywego wpływa na takie aspekty środowiska Ziemi jak klimat, atmosfera, zasolenie oceanów itp. (zob. ekosystem i jego struktura, równowaga biocenotyczna, homeostaza).

Była także współautorką jednego z obecnie istniejących systematycznych podziałów ziemskich organizmów na pięć królestw Whittakera[4]. Była sceptyczna wobec doniesień, że HIV jest czynnikiem wywołującym AIDS[2].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Publikowała artykuły w czasopismach naukowych (np. On the origin of mitosing cells, 1967[5], Whittaker’s five kingdoms of organisms, 1971[6]) oraz liczne książki[7], np. (wybór według NNDB)[2]:

  • Billion Years of Genetic Recombination (1986, wsp. Dorion Sagan)
  • Microcosmos (1987, with Dorion Sagan)
  • Mystery Dance: On the Evolution of Human Sexuality (1991, wsp. Dorion Sagan)
  • Symbiosis as A Source of Evolutionary Innovation (1991)
  • Symbiosis in Cell Evolution (1992)[8]
  • The Garden of Microbial Delight (1993, wsp. Dorion Sagan)
  • Five Kingdoms (1997, wsp. Karlene V. Schwartz)
  • Slanted Truths: Essays on Gaia, Symbiosis, and Evolution (1997, wsp. Dorion Sagan)
  • What Is Sex? (1997, wsp. Dorion Sagan)
  • Symbiotic Planet: A New Look at Evolution (1998)[9]
  • Acquiring Genomes: A Theory of the Origins of Species (2002, wsp. Dorion Sagan)
  • Dazzle Gradually: Reflections on the Nature of Nature (2007, wsp Dorion Sagan)
  • Mind, Life and Universe (2007, wsp. Eduardo Punset)
  • Luminous Fish: Tales of Science and Love (2007)
Prace przetłumaczone na język polski
  • Lynn Margulis, Symbiotyczna planeta, tłum. Marcin Ryszkiewicz, Warszawa 2000, Wydawnictwo CiS, ISBN 83-85458-72-7 (Symbiotic Planet a New Look at the Evolution, 1998[10]
  • Lynn Margulis, Gaja to twarda sztuka (esej), tłum. Marcin Ryszkiewicz, [w:] Lee Smolin, Brockman John (red.), 1996, Trzecia kultura, Warszawa, Wydawnictwo CiS[11].

Wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

W Notable Names Database (NNDB)(inne języki) wymieniono[2]:

Życie osobiste

[edytuj | edytuj kod]

Lynn Margulis była dwukrotnie zamężna. W latach 1957–1965 jej mężem był Carl Sagan, astronom zainteresowany astrobiologią, popularyzator nauki[12], a w latach 1967–1980 – Thomas Margulis, krystalograf. Z obu małżeństw miała trzech synów i jedną córkę (Dorion Sagan, Jeremy Ethan Sagan, Zachary Margulis-Ohnuma, Jennifer Margulis di Properzio). Od 2000 roku jej partnerem był Ricardo Guerrero, biolog[2].

  1. W Notable Names Database (NNDB)(inne języki) zamieszczono datę urodzenia 5-Mar-1935[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Lynn Margulis; University of Massachusetts, Department of Geosciences, Morrill Science Center. [w:] Strona internetowa [on-line]. www.geo.umass.edu. [dostęp 2019-02-20].
  2. a b c d e f g Lynn Margulis. [w:] NNDB [on-line]. Soylent Communications. [dostęp 2019-02-20]. (ang.).
  3. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać J.E. Lovelock, L. Margulis. Atmospheric homeostasis by and for the biosphere: the Gaia hypothesis. „Tellus”. 26 (1–2), s. 2–10, 1974. DOI: 10.1111/j.2153-3490.1974.tb01946.x. 
  4. Joel B. Hagen. Five Kingdoms, More or Less: Robert Whittaker and the Broad Classification of Organisms. „BioScience”. 62 (1), s. 67–74, 1 January 2012. Oxford University Press on behalf of the American Institute of Biological Sciences. DOI: 10.1525/bio.2012.62.1.11. ISSN 0006-3568. (ang.). 
  5. Lynn Sagan. On the origin of mitosing cells. „J Theor Bio.”. 14 (3), s. 255–274, 1967. DOI: 10.1016/0022-5193(67)90079-3. PMID: 11541392. (ang.). 
  6. Lynn Margulis. Whittaker’s five kingdoms of organisms. „Evolution”. 25 (1), s. 242–245, 1971 Mar. Wiley for the Society for the Study of Evolution (United States). DOI: 10.1111/j.1558-5646.1971.tb01876.x. ISSN 0014-3820. (ang.). 
  7. Lynn Margulis. [w:] Internet Archiwe [on-line]. [dostęp 2019-02-20].
  8. Lynn Margulis: Symbiosis in cell evolution; life and its environment on the early Earth. San Francisco: W. H. Freeman, 1981 (wznowienia: 1982, 1983.
  9. Lynn Margulis: Symbiotic planet; A New Look at Evolution. 1998.
  10. Marek Styczyński (blog): Symbiotyczna planeta. [w:] Etnobotanicznie ; Rośliny, ludzie, kultura [on-line]. 28 września 2013. [dostęp 2019-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-20)].
  11. Urszula Dąbrowska. Dama biologii nie żyje. „Wyborcza.pl”, 28 listopada 2011. Agora SA. 
  12. Carl Sagan Biography. [w:] Famous People » Scientists [on-line]. [dostęp 2019-02-20]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]