Nowoberezowo (gmina)

Nowoberezowo
*Новоберезовская волость*
	gmina wiejska
	1861–1915 i 1954
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gub. grodzieńska; 1954: białostockie
Powiat	1861–1915: bielski; 1954: hajnowski
Data powstania	1 stycznia 1861;; 1 stycznia 1954
Data likwidacji	1915 (I WŚ);; 29 września 1954
Siedziba	Nowoberezowo
Populacja (1890); • liczba ludności	; 5468
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gromad	12
Liczba miejscowości	25
	Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Nowoberezowo; Новоберезовская волость
	52°45′N 23°30′E/52,758056 23,506667

Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость, lit. Novoberezovo valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1861–1915 oraz efemerycznie w 1954 roku na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Nowoberezowo^[1]^[2].

Pierwsza odsłona

Imperium Rosyjskie

Gmina zbiorowa Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Narojki obejmowała 25 miejscowości i zamieszkiwało ją 5468 osób^[1].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[3], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych. W związku z tym, gmina Nowoberezowo została zniesiona, po czym^[4]^[5]^[6]:

jej południową i środkową część włączono do gminy Orla,
jej północną część włączono do gminy Łosinka.

Podział ten zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską^[7].

Druga odsłona

Gmina Nowoberezowo została utworzona po raz drugi 1 stycznia 1954 w nowo utworzonym powiecie hajnowskim^[8] w województwie białostockim; formalnie, w związku z przeniesieniem siedziby gminy Hajnówka z miasta Hajnówki do Nowoberezowa i zmianą nazwy gminy na gmina Nowoberezowo^[2]. W rzeczywistości niecały obszar zniesionej gminy Hajnówka wszedł w skład gminy Nowoberezowo, jako że odłączono od niego uprzednio pięć gromad, które włączono do innych gmin (gromady Orzeszkowo, Jagodniki i Pasieczniki Duże do gminy Dubicze Cerkiewne oraz gromady Kotówka i Nowosady do gminy Łosinka)^[2].

Ostatecznie w skład gminy Nowoberezowo weszło 12 gromad (z 17 gromad gminy Hajnówka, czyli około 70%)^[2]:

gromada Bielszczyzna (Bielszczyzna i Putiska),
gromada Borek (Borek),
gromada Chytra (Chytra i Progale),
gromada Czyżyki (Czyżyki),
gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
gromada Dubiny (Dubiny),
gromada Kojły (Kojły),
gromada Lipiny (Lipiny),
gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo i Wygoda),
gromada Nowokornino (Nowokornino),
gromada Postołowo (Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo – miejscowości te należały w latch 1951-52 do miasa Hajnówka),
gromada Szostakowo (Szostakowo).

Gminę Nowoberezowo zniesiono 29 września 1954, zaledwie po 9 miesiącach, wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[9]. Z perpsektywy czasu, jej utworzenie tak krótko przed nadchodzącą wielką reformą było w pewnym sensie wczesnym przygotowaniem dla Nowoberezowa przed przejęciem funkcji administracyjnych, jako że większa część terytrorium efemerycznej gminy weszła w skład nowej gromady Nowoberezowo^[10].

Osobny artykuł: Nowoberezowo (gromada).

Osobny artykuł: Dubiny (gromada).

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 w związku z kolejnym reaktywowaniu gmin^[11]; reaktywowano jednak gminę Hajnówka z siedzibą w Hajnówce w znacznie zmienionych granicach^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b ^c ^d Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[volost-1] Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[drugaodslona-2] Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223

[oberost-3] Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.

[befehl-4] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[rocznik-5] Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21

[jem-6] Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.

[admin-7] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[8] Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192

[9] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[10] Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)

[11] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-12] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) III Rzesza: okręg białostocki (1941–44) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Miasta (1795–75)	Bielsk Podlaski Boćki (do 1875 i 1919–34) Brańsk (do 1892 i od 1919) Ciechanowiec (← 1843–92 i 1919–52 →) Drohiczyn (← 1843–92 i 1919–52 →) Hajnówka (1951–53 →) Kleszczele (do 1875 i 1919–50*) Mielnik (← 1843–92 i 1919–34) Narew (do 1892 i 1919–34) Niemirów (← 1843–1875) Orla (do 1875 i 1919) Rudka (1795–1800) Siemiatycze (← 1843–92 i 1919–52 →)
Miasteczka (1795–1934)	Boćki (1875–1919) Brańsk (1892–1919) Ciechanowiec (1892–1919) Drohiczyn (1892–1919) Kleszczele (1892–1919) Mielnik (1892–1919) Milejczyce (← 1919-1934) Narew (1892–1919) Niemirów (1875-1934) Orla (1875-1919 i 1919-34) Siemiatycze (1892–1919)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Augustowo (1952–54) Białowieża (← 1922–53 →) Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–75) Boćki (1934–52 i 1973–75) Brańsk (1934–52 i 1973–75) Chraboły (1952–54 i 1973–75) Ciechanowiec (1934–52) Czeremcha (1952–53 →) Czyże (1952–53 →) Dobromil (1952–54) Domanowo (1915–34 i 1952–54) Drohiczyn (1934–52 i 1973–75) Dubiażyn (1861–1934) Dubicze Cerkiewne (1952–53 →) Grodzisk (1861–1952 →) Hajnówka (1929–30 i 1934–53) Holonki (1952–54) Kąty (1915–34) Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →) Kleszczele (1915–53 →) Klukowicze (1945–52 →) Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →) Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54) Malesze (1861–1915) Masiewo (← 1922–44) Mielnik (1934–52 →) Milejczyce (1915–52 →) Narew (1915–53 →) Narewka (1944–53 →) Narojki (1861–1934) Nowoberezowo (1861–1915) Oleksin (1861–1915) Orla (1861–1954 i 1973–75) Pasynki (1861–1934 i 1952–54) Pawły (1861–1915) Policzna (1952–53 →) Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934) Rajsk (1861–1915) Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–75) Ryboły (1952–54) Siemiatycze (1861–1952) Skórzec (1861–1934) Suchopol (← 1922–26 →) Śnieżki (1952–54) Topczewo (1915–34 i 1952–54) Widowo (1952–54) Widźgowo (1915–34) Wyszki (1915–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Andryjanki (1954–72) Augustowo (1954–68) Bielsk Podlaski (1969–72) Boćki (1954–72) Brańsk (1969–72) Chraboły (1959–72) Domanowo (1954–72) Falki (1954–59) Gregorowce (1959–72) Haćki (1954–59) Hodyszewo (1954–68) Holonki (1954–72) Hołody (1959–68) Kalnica (1959–68) Kiersnowo (1954–59) Klichy (1954–59) Kotły (1954–59) Lubieszcze (1954–59) Łubin Kościelny (1954–72) Malesze (1954–59) Malinowo (1954–59) Mokre (1954–59) Moskiewce (1954–59) Mulawicze (1954–61) Nurzec (1954–68) Oleksin (1954–59) Olszewo (1954–59) Orla (1954–72) Parcewo (1954–59) Pasynki (1954–72) Paszkowszczyzna (1954–59) Pawły (1954–59) Pietrzykowo-Gołąbki (1954–59) Piliki (1959–72) Ploski (1954–59) Popławy (1959–68) Rudka (1954–72) Ryboły (1954–72) Strabla (1954–72) Szczyty-Dzięciołowo (1954–57) Śnieżki (1954–72) Świrydy (1954–59) Topczewo (1954–72) Wyszki (1954–72) Zubowo (1954–59)
Legenda	de facto skasowane w 1941, de jure w 1950

Przynależność wojewódzka	woj. białostockie
Miasta	Hajnówka (←)
Gminy wiejskie (1954 i 1973–75)	Białowieża (←) Czeremcha (←) Czyże (←) Dubicze Cerkiewne (←) Hajnówka (od 1973) Klejniki (← do 1954) Kleszczele (←) Lewkowo Stare (1954) Łosinka (← do 1954) Narew (←) Narewka (←) Nowoberezowo (1954) Policzna (← do 1954)
Gromady (1954–72)	Białowieża (1954–72) Czeremcha (1954–72) Czyże (1954–72) Dasze (1954–59) Dubicze Cerkiewne (1954–72) Dubiny (1954–71) Janowo (1954–59) Klejniki (1954–72) Kleszczele (1954–72) Kuraszewo (1954–59) Lewkowo Stare / Stare Lewkowo (1954–72) Łosinka (1954–72) Łuka (1954–59) Narew (1954–72) Narewka (1954–72) Nowoberezowo (1954–72) Olchówka (1954–59) Orzeszkowo (1954–72) Policzna (1954–72) Saki (1954–59) Siemianówka (1954–71) Stary Kornin (1954–71) Trześcianka (1954–72) Tyniewicze Duże (1954–59) Waniewo (1954–59) Waśki (1954–59)