Przejdź do zawartości

Order Lwa i Słońca

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Order Lwa i Słońca
Nešān-e Šīr o Koršīd
(شیر و خورشید)
Awers
Awers gwiazdy I klasy
Awers
Awers odznaki IV klasy
Awers
Awers odznaki V klasy
Baretka
Baretka dla obcokrajowców
Baretka
Baretka dla krajowców
Baretka
Baretka wstęgi władcy
Ustanowiono

1808

Wycofano

1939

Wielkość

Odznaka – 8 × 9 cm
Gwiazda – 15,2 × 12,5 cm
Łańcuch – 35,6 × 25,4 cm

Kruszec

złoto

Powyżej

Order Korony

Równorzędne

brak

Poniżej

Order Aftab

Projektant

Muhammad Ja`far

Order Lwa i Słońca (pers. Nešān-e Šīr o Koršīd شیر و خورشید‎) – najwyższe honorowe odznaczenie perskie, które ustanowił w 1808 szach perski Fath Ali z dynastii Kadżarów. 15 lutego 1939 zostało zastąpione Orderem Portretu Władcy przez szacha Rezę z dynastii Pahlawi. Nadawany był osobom cywilnym i wojskowym, zarówno Persom jak i obcokrajowcom, którzy wyróżnili się w służbie dla kraju i monarchy a także wysokim dygnitarzom innych państw[1][2][3]. W precedencji Kadżarskich orderów w XX wieku znajdował się poniżej Orderu Korony a powyżej kobiecego Orderu Słońca[4].

Historia i wygląd odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
Ilustracja odznaki w 1823
Ilustracja gwiazdy w 1823
Gwiazda IV klasy

W Persji nie istniały klasyczne ordery w europejskim rozumieniu tego słowa (tj. jako tradycja oparta na dziejach struktur rycerskich lub arystokratycznych, w której obrzędowość wskazywała na organizację orderu), a jedynie odznaczenia honorowe w formie medali lub dekoracji, takich jak odznaka i akcesoria (gwiazda, wstęga itp.). Przy tworzeniu pierwotnej wersji odznaczenia posłużono się wzorcami pochodzącymi z Turcji z okresu panowania sułtana Selima III, który utworzył dwuklasowy Order Półksiężyca zwany też Orderem Czerwonego Półksiężyca, gdzie I klasa odznaczenia miała wygląd gwiazdy, a II klasa była w wykonana w formie medalu zawieszonego na wstędze[5][2].

Bezpośrednią przyczyną powstania perskiego orderu było nawiązanie stosunków dyplomatycznych z napoleońską Francją i przyjazd francuskiego poselstwa generała Claude'a Mathieu de Gardane do stolicy Persji (1807–1808). Order ten przeznaczony był do odznaczania członków tej delegacji i cesarza Francuzów[5], pod nazwą Orderu Słońca (Nešān-e Koršīd). W 1810 szach postanowił uhonorować brytyjskiego posła, generała Johna Malcolma, w nagrodę za wprowadzenie uprawy ziemniaka podczas swojej poprzedniej misji dyplomatycznej w Persji w 1802. Ten jednak odmówił przyjęcia odznaczenia tłumacząc, że odznaczenie to powstało w celu odznaczania wroga (Francji). Wówczas władca zmienił nazwę na Order Lwa i Słońca, co zostało zaakceptowane przez Malcolma[6][7][8][9][10].

Odznaka (godło) miała wygląd owalnego medalionu z wizerunkiem lwa na tle wschodzącego słońca, umieszczonych wewnątrz bogato zdobionej kamieniami szlachetnymi ramki[5] (później ramka miała kształt ośmiokąta)[2]. Gwiazda orderowa była ośmiopromienna z analogiczną ilustracją lwa i słońca wewnątrz[5]. Łańcuch orderowy (naszyjnik) składał się z podwójnego rzędu łańcuchów przerywanego różnymi ilustracjami (leżącego lwa, stojącego lwa, zachodzącego słońca, korony Kadżarów, promieni słonecznych, kwiatów), a jego rozmiar wynosił 35,6 × 25,4 cm. Wymiary odznaki to 8 × 9 cm, a gwiazdy 15,2 × 12,5 cm. Podstawowym materiałem użytym do wytworzenia insygniów odznaczenia było złoto a zaprojektował je Muhammad Ja`far[11].

Podczas rządów szacha Mohammada (1834–1848), z inicjatywy Abbasa Mirzy, powstała wojskowa wersja orderu podzielona na osiem klas odpowiadających rangom oficerskim (później wprowadzono jeszcze jedną klasę), a każda klasa podzielona była na trzy stopnie. Wersja przeznaczona dla wojskowych różniła się od cywilnej wizerunkiem lwa, który trzymał w podniesionej łapie zakrzywiony miecz, a ramka wysadzana była diamentami. W wersji cywilnej ramkę zrobiły rubiny i szafiry, a lew nie miał miecza[2][3].

Według autorów Encyclopædia Iranica Order Lwa i Słońca stał się najważniejszym odznaczeniem państwowym za panowania szacha Nasera ad-Dina (1848-1896), ponieważ w 1862 został uzupełniony o trzy nowe klasy Aghdas[2]. Jednak inni autorzy traktują je jako oddzielne odznaczenie Order Aghdas[12][13][14][15][16], umieszczone w precedencji perskich nagród poniżej Orderu Portretu Przywódcy Wiernych a powyżej Orderu Lwa i Słońca[12][15].

 Osobny artykuł: Order Aghdas.

Podzielony był na klasy:

W każdej z klas odznaka miała wygląd 12-ramiennej gwiazdy zwieńczonej koroną Kadżarów. W jej środku umieszczono wizerunek lwa oraz słońca i bogato zdobiono diamentami i rubinami[2][3]. Nadawany był w dwóch różnych odmianach, dla Persów (sardār) oraz dla cudzoziemców (neshān)[12][13].

W 1872 cywilna wersja Orderu Lwa i Słońca została podzielona na klasy wzorowane na francuskiej Legii Honorowej. Nowo powstała Wielka Wstęga (I klasa) zastąpiła przeznaczeniem klasę III (Moqaddas) Orderu Aghdas[2][3].

Złoty Medal Orderu Lwa i Słońca
Klasy[1]
  • I klasa – Wielka Wstęga
  • II klasa – Wielki Oficer
  • III klasa – Komandor
  • IV klasa – Oficer
  • V klasa – Kawaler
Medale[1]
  • Medal Złoty
  • Medal Srebrny
  • Medal Brązowy

Wstęgi, wstążki i baretki

[edytuj | edytuj kod]

Wstęga orderowa (Hamāyel) przyporządkowana była do I klasy i uszyta w kolorach uzależnionych od rangi oraz funkcji noszącego:

Wstążki wykonywane były w trzech wersjach kolorystycznych:

  • zielona – dla cudzoziemców,
  • niebieska – dla urzędników na dworze szacha,
  • niebiesko-biało-czerwona – dla krajowców[1].

Wygląd w 1872 według Maximiliana Gritznera

[edytuj | edytuj kod]
Wzory odznak (godła) i gwiazd[12]
Gwiazda
I klasy
Gwiazda
II klasy
Odznaka
II klasy
Odznaka
III klasy (wojskowa)
Odznaka
IV klasy (wojskowa)
Odznaka
V klasy (wojskowa)

Odznaczeni

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Lwa i Słońca.
Naser ad-Din Szah Kadżar z insygniami Orderu Portretu Przywódcy Wiernych (z boku) oraz Orderu Lwa i Słońca (na szyi)
Order Słońca (Nešān-e Koršīd)[17]
Order Lwa i Słońca (Nešān-e Šīr o Koršīd)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 379.
  2. a b c d e f g h Decorations. [w:] Encyclopædia Iranica [on-line]. iranicaonline.org. [dostęp 2014-10-21]. (ang.).
  3. a b c d e Qajar (Kadjar) Orders and Decorations. qajarpages.org. [dostęp 2014-10-21]. (ang.).
  4. Christopher Buyers: Oders & decorations. [w:] The Qajar and Pahlavi Dynasty Orders & Decorations [on-line]. royalark.net. [dostęp 2014-11-02]. (ang.).
  5. a b c d e Bernard Burke: The book of orders of knighthood and decorations of honour of all nations. Londyn: Hurst and Blackett, 1858. s. 184-185. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
  6. Sir John Malcolm. [w:] The Annual Biography and Obituary for the Year 1834. Tom 18 [on-line]. s. 65-69. [dostęp 2014-10-22]. (ang.).
  7. John William Kaye: The Life and Correspondence of Major-General Sir John Malcolm. T. II. Londyn: Smith, Elder and Co, 1895, s. 47. (ang.).
  8. a b Great gifts of history. [w:] Life. Tom 33. Nr 26 [on-line]. Time Inc, 1952-12-29. s. 44. [dostęp 2014-10-22]. (ang.).
  9. a b Denis Wright: Sir John Malcolm and the Order of the Lion and Sun. [w:] Iran.Vol. 17 [on-line]. British Institute of Persian Studies, 1979. s. 135, 140. [dostęp 2014-10-22]. (ang.).
  10. Sketches of Persia. From the journals of a traveller in the East. [w:] Par Sir John Malcolm [on-line]. 1828. s. 163. [dostęp 2014-10-22]. (ang.).
  11. Sheila Canby: Expert Adviser’s statement: Insignia of the Order of the Lion and Sun. artscouncil.org.uk. [dostęp 2014-10-24]. (ang.).
  12. a b c d Maximilian Gritzner: Handbuch der Ritter- und Verdienstorden aller Kulturstaaten der Welt. Lipsk: Holzminden Reprint-Verlag, 2000, s. 327-334. ISBN 978-3-8262-0705-1. (niem.).
  13. a b c Christopher Buyers: Nishan-i-Agdas (The Imperial Order of the Aqdas, or the Most Sacred Order). [w:] The Qajar Dynasty Orders & Decorations [on-line]. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).
  14. Farhad Serhbodi, Christopher Byuers: Награды Персии и Ирана (Nagrody Persji i Iranu). «Уникум» NR 11/2002. [dostęp 2014-11-02]. (ros.).
  15. a b Ordre Impérial Aqdas. [w:] Drouot catalogue [on-line]. drouot.com. [dostęp 2014-10-31]. (fr.).
  16. Orders, Decorations and Medals: Iran. jeanpaulleblanc.com. [dostęp 2014-11-02].
  17. Almanach royal et national 1833, Almanach national 1838, Almanach impérial 1810, 1811, 1868. (fr.)
  18. a b c d e f Florence Hellot-Bellier: France-Iran. Quatre cents ans de dialogue. Paryż: Association pour l'avancement des études iraniennes, 2007, s. 99-108, 149. ISBN 978-2-9-1-0640-20-0.
  19. John Debrett,William Courthope: Debrett's Baronetage of England. J.G. & F. Rivington, 1835. s. 340-344. [dostęp 2014-10-23]. (ang.).
  20. Ecrins Impériaux (tymczasowa wystawa 150 odznaczeń Napoleona III). 2011-05-29. Muzeum Legii Honorowej: Paryż
  21. Coste, Pascal-Xavier. Institut National de l'Histoire de l'Art (INHA), (fr.)
  22. Almanach national. 1850, (fr.)
  23. Général Percin, Grand officier du Soleil de Perse (en bas à gauche), (fr.)
  24. a b c d Almanach royal officiel de Belgique. Bruksela: 1866. s. 24-28, (fr.)
  25. O utrwalenie pamięci wybitnego Polaka inżyniera górnika-geologa. [w:] Notatki Płockie [on-line]. Muzeum Historii Polski. s. 25. [dostęp 2014-10-23].
  26. Kronika. Dekoracye. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 93 z 24 kwietnia 1874. 
  27. NewYork Herald, August 10, 1915
  28. Wiesław Kubiak: Czapski Hutten Franciszek. W: Waldemar Śliwczyński (red.): Wrzesiński słownik biograficzny. Września: Wydawnictwo Kropka Jolanta i Waldemar Śliwczyńscy, 2002, s. 26. ISBN 83-906818-3-8.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]