Przejdź do zawartości

Posiadanie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Posiadanie (łac. possessio, od sedere – siedzieć) – instytucja prawa rzeczowego oznaczająca fakt władania rzeczą przez posiadacza. Stan ten pozostaje pod ochroną prawa, jak również niesie za sobą szereg skutków o zróżnicowanym charakterze prawnym. Może, ale nie musi wiązać się z przysługującym posiadaczowi tytułem prawnym do rzeczy. Przepisy o posiadaniu i jego ochronie stosuje się odpowiednio do zwierząt[1]. Istotą posiadania jest zaliczane na rzecz danej osoby (posiadacza) wyłączenie otoczenia od faktycznego władania rzeczą[2].

Elementy stanu posiadania

[edytuj | edytuj kod]

Według teorii romanistycznej, wykształconej na początku XIX w., posiadanie istnieje, jeżeli istnieją dwa elementy[3]:

  • fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (łac. corpus possessionis; krócej: corpus, określane czasem jako zewnętrzna strona posiadania) – czyli znajdowanie się w sytuacji umożliwiającej korzystanie z rzeczy tak, jak osoby, które mają prawo do rzeczy. Posiadanie istnieje, jeżeli korzystanie z rzeczy jest możliwe – nie ma wymogu korzystania z tej możliwości[3],
  • manifestowany przez posiadacza zamiar władania rzeczą dla siebie, we własnym imieniu (łac. animus rem sibi habendi; krócej: animus, określany czasem jako wewnętrzna strona posiadania)[3]. Zamiar władania rzeczą dla kogoś innego oznacza dzierżenie[4].

W prawie polskim elementy stanu posiadania uwzględnia art. 336 kodeksu cywilnego.

Inną teorią dotyczącą elementów stanu posiadania jest teoria germańska. Wyróżnia ona tylko jeden element – władztwo fizyczne nad rzeczą[3].

Rys historyczny

[edytuj | edytuj kod]

Jako pierwsze oddzieliło posiadanie od własności prawo rzymskie. W epoce feudalizmu zwane dzierżeniem (w terminologii staropolskiej), gewere (z niemieckiego-starogermańskiego warjan – ubierać; pierwotnie oznaczało akt przeniesienia na nowonabywcę władzy nad rzeczą, przez jej dotychczasowego posiadacza), seisin (saisine; termin pochodził od obejmowania spadku).

Skutki prawne posiadania

[edytuj | edytuj kod]

Z posiadaniem jako zjawiskiem prawnym Kodeks cywilny łączy skutki prawne, które można podzielić na cztery grupy:

  • domniemania związane z posiadaniem, których celem jest usunięcie trudności w ustaleniu stanu faktycznego i prawnego:
    • domniemanie posiadania samoistnego
    • domniemanie ciągłości posiadania
    • domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
    • domniemanie posiadania w dobrej wierze
  • ochrona posiadania w drodze przymusu państwowego albo pomocy własnej
  • możliwość nabycia wykonywanego prawa przez zasiedzenie
  • korzyści, przypadające posiadaczowi w dobrej wierze będące naturalnym następstwem faktycznego władania rzeczą. Dotyczy to w szczególności korzystania z rzeczy i czerpania z niej pożytków.

Klasyfikacja

[edytuj | edytuj kod]
  • Posiadanie samoistne (władanie rzeczą jak właściciel) i zależne (władanie rzeczą jak wykonujący inne prawo, np. dzierżawy, użytkowania, najmu). Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne,
  • posiadanie bezpośrednie i pośrednie (rzeczy pozostającej w dzierżeniu albo w bezpośrednim posiadaniu zależnym),
  • posiadanie zgodne z prawem (połączone z tytułem prawnym do rzeczy) i bezprawne (posiadanie bez tego tytułu),
  • posiadanie w dobrej wierze (przy usprawiedliwionej niewiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy) i posiadanie w złej wierze (przy wiedzy posiadacza o braku prawa do rzeczy albo przy nieusprawiedliwionej niewiedzy – gdy posiadacz powinien wiedzieć o braku prawa do rzeczy),
  • posiadanie wadliwe (nabyte niedozwolonym sposobem) i niewadliwe (każde inne).

Nabycie posiadania

[edytuj | edytuj kod]

Posiadanie można nabyć w sposób:

Ochrona posiadania

[edytuj | edytuj kod]

W polskim prawie istnieje bezwzględny zakaz naruszania posiadania bez względu na to, czy jest w dobrej, czy złej wierze, samoistne czy zależne, prawne czy bezprawne, wadliwe czy niewadliwe. Ochrona posiadania przybiera dwojaką postać:

  • ochrony siłami samego posiadacza: obrona konieczna i dozwolona samopomoc,
  • ochrony na drodze sądowej (roszczenia posesoryjne): roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego oraz roszczenie o zaniechanie naruszeń posiadania – wygasają, jeśli nie będą dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • S. Wróblewski, Posiadanie na tle prawa rzymskiego, Kraków 1899.
  • Ignatowicz J., Ochrona posiadania, Warszawa 1963
  • Edward Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa: C. H. Beck, 2016, ISBN 978-83-255-8676-8.
  • Jerzy Ignatowicz, Prawo rzeczowe, wyd. 4 zm., stan prawny na 1 marca 2012 roku, Warszawa: LexisNexis Polska, 2012, ISBN 978-83-7806-182-3 [dostęp 2022-12-31].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]