Przejdź do zawartości

Prezydent miasta stołecznego Warszawy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Prezydent miasta stołecznego Warszawy
Ilustracja
Obecny prezydent
Obecny Prezydent miasta stołecznego Warszawy
Rafał Trzaskowski
Stanowisko
Państwo

 Polska

Data utworzenia

16 kwietnia 1792

Pierwszy prezydent

Ignacy Wyssogota Zakrzewski

Długość kadencji

5 lat
(do 2018 – 4 lata)

Obecny prezydent

Rafał Trzaskowski

Obecny od

22 listopada 2018[1]

Siedziba

Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, plac Bankowy 3/5

Strona internetowa
Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, siedziba Prezydenta m.st. Warszawy
Gabinet prezydenta w pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu

Prezydent miasta stołecznego Warszawy – najwyższy organ wykonawczy miasta stołecznego Warszawy. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu miasta, zwierzchnikiem kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, a także służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy.

Urząd został utworzony 16 kwietnia 1792, a jego powstanie wiązało się z wprowadzeniem 18 kwietnia 1791 Prawa o miastach, które scalało wszystkie otaczające Warszawę jurydyki w jedno miasto, choć już wcześniej istniały urzędy prezydenta Starej Warszawy i prezydenta Nowej Warszawy, jednak były to nazwy jedynie zarządców jurydyk – Starej i Nowej Warszawy.

Siedziba urzędu prezydenta mieści się w pałacu Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przy placu Bankowym 3/5.

Wybór

[edytuj | edytuj kod]

Prezydent m.st. Warszawy wybierany jest przez mieszkańców w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, w trakcie ogólnopolskich wyborów samorządowych, które odbywają się co 5 lat od 2018[2]; w latach 1998−2017 odbywały się co 4 lata. Przed 2002 rokiem prezydent był wybierany przez radę miasta i był przewodniczącym zarządu miasta.

Kompetencje[3]

[edytuj | edytuj kod]

Prezydent Warszawy wykonuje gminne i powiatowe zadania własne oraz zlecone z zakresu administracji rządowej, w tym zadania wynikające ze stołecznego charakteru m.st. Warszawy oraz zadania wynikające z porozumień zawartych z jednostkami samorządu terytorialnego.

Prezydent wykonuje funkcje określone w przepisach prawa dla starosty oraz zarządu powiatu, ze względu na fakt, iż Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

Zakres obowiązków prezydenta Warszawy obejmuje:

  • wykonywanie uchwał Rady m.st. Warszawy
  • przygotowanie projektów uchwał Rady m.st. Warszawy
  • gospodarowanie mieniem Miasta
  • zarządzanie budżetem Miasta
  • reprezentowanie Miasta
  • kierowanie bieżącymi sprawami Miasta.
  • W ramach realizacji budżetu Miasta Prezydent odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową Miasta.
  • Jest kierownikiem Urzędu m.st. Warszawy.
  • Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników Urzędu Miasta oraz kierowników jednostek organizacyjnych Miasta.
  • Rozstrzyga spory kompetencyjne, wynikające z funkcjonowania Urzędu.
  • Dokonuje czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników samorządowych Urzędu, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych.
  • Sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością Zastępców Prezydenta, Sekretarza, Skarbnika oraz kierowników podstawowych komórek organizacyjnych Urzędu podlegających mu bezpośrednio.
  • Zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy.

Prezydent jest również zwierzchnikiem służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy. Zgodnie z ustawą o ustroju m.st. Warszawy powiatowe służby, inspekcje i straże stały się służbami, inspekcjami i strażami m.st. Warszawy. Sprawując zwierzchnictwo w stosunku do służb, inspekcji i straży m.st. Warszawy Prezydent:

  • powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej
  • w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnym działaniem tych jednostek
  • zatwierdza program ich działania.

Prezydent wydaje w indywidualnych sprawach decyzje z zakresu administracji publicznej, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W celu realizacji tych zadań prezydent wydaje zarządzenia[4].

Lista prezydentów Warszawy

[edytuj | edytuj kod]
Prezydent Warszawy Ignacy Wyssogota Zakrzewski, obraz pędzla Józefa Peszki z 1792

18 kwietnia 1791 zostało wprowadzone Prawo o miastach, które scalało wszystkie otaczające Warszawę jurydyki w jedno miasto. Pierwszy prezydent nowo powstałej jednostki został wyłoniony 16 kwietnia 1792, w pierwszych wyborach władz miejskich po Konstytucji 3 maja.

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
1 Ignacy Wyssogota Zakrzewski
(ur. 1745, zm. 1802)
16 kwietnia 1792 25 sierpnia 1792
2 Józef Michał Łukasiewicz 30 sierpnia 1792 20 marca 1793
3 Andrzej Rafałowicz
(ur. 1736, zm. 1823)
21 marca 1793 17 kwietnia 1794
4 Ignacy Wyssogota Zakrzewski
(ur. 1745, zm. 1802)
17 kwietnia 1794 3 listopada 1794
5 Józef Michał Łukasiewicz 20 listopada 1794 25 lipca 1796
Andrzej Rafałowicz
(ur. 1736, zm. 1823)

Po III Rozbiorze Polski Warszawa została włączona do Królestwa Prus i stała się prowincjonalnym miastem Prus Południowych, ale aż do 25 lipca 1796 była okupowana przez wojska rosyjskie. Dopiero wtedy Prusy przejęły pełną kontrolę nad prowincjonalnym miastem i zaczęły obsadzać stanowisko jej prezydenta. Żaden z prezydentów Warszawy z okresu zaboru pruskiego nie był polskiego pochodzenia.

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
6 Franz Schimmelpfennig von der Oye 25 lipca 1796 23 kwietnia 1799
7 Friedrich Georg Tilly
(ur. 1742, zm. 1811)
23 kwietnia 1799 27 listopada 1806

W 1807, po wkroczeniu wojsk napoleońskich, na terenach dzisiejszej Polski zostało utworzone Księstwo Warszawskie, a Warszawa została jego stolicą. Prezydenci Warszawy znowu byli wyłaniani przez lokalne władze miejskie.

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
8 Joachim Moszyński
(ur. 1758, zm. 1821)
1807 21 lutego 1807
- Józef Anastazy Łochocki
(wybrany 18 lutego 1807, urzędu nie przyjął)[6]
9 Paweł Bieliński 17 kwietnia 1807 4 lipca 1807
10 Stanisław Węgrzecki
(ur. 1765, zm. 1845)
4 lipca 1807 grudzień 1815

Po likwidacji Księstwa Warszawskiego utrzymano dotychczasowy zakres kompetencji i sposób wyboru prezydenta Warszawy, jednak 15 sierpnia 1863, w reakcji na wybuch Powstania styczniowego Aleksander Wielopolski odwołał Kazimierza Woydę z funkcji prezydenta Warszawy i powołał komisarza. Od tej pory aż do powstania II Rzeczypospolitej urząd prezydenta Warszawy pozostawał formalnie nieobsadzony, a stolicą zarządzali pełniący obowiązki specjalni komisarze. Poza pierwszym p.o. prezydenta Warszawy – Zygmuntem Andrzejem Wielopolskim – wszyscy pozostali byli Rosjanami.

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
11 Karol Fryderyk Woyda
(ur. 1771, zm. 1845)
6 stycznia 1816 30 listopada 1830
12 Stanisław Węgrzecki
(ur. 1765, zm. 1845)
30 listopada 1830 26 czerwca 1831
13 Jakub Ignacy Łaszczyński
(ur. 1791, zm. 1865)
17 czerwca 1831 1837
14 Aleksander Graybner
(ur. 1786, zm. 1847)
1837 9 listopada 1847
15 Teodor Andrault de Langeron
(ur. 1804, zm. 1885)
10 listopada 1847 luty 1862
16 Kazimierz Woyda
(ur. 1812, zm. 1877)
luty 1862 15 sierpnia 1862
17 Zygmunt Wielopolski 16 sierpnia 1862 18 września 1863
18 Kalikst Witkowski
(ur. 1818, zm. 1877)
16 września 1863 1 października 1875
19 Sokrat Starynkiewicz
(ur. 1820, zm. 1902)
18 listopada 1875 6 października 1892
20 Mikołaj Bibikow
(ur. 1842, zm. 1923)
6 października 1892 29 czerwca 1906
21 Wiktor Litwiński lipiec 1906 26 kwietnia 1909
22 Aleksander Miller
(ur. 1862, zm. 1923)
4 września 1909 4 sierpnia 1915 (formalnie 1917)

5 sierpnia 1915, tuż przed zajęciem miasta przez niemieckie wojska, ostatni rosyjski prezydent Warszawy, Aleksander Miller, przekazał magistrat przewodniczącemu Komisji Obywatelskiej – Zdzisławowi Lubomirskiemu, po czym opuścił Warszawę razem z carskimi władzami, choć formalnie pozostawał prezydentem Warszawy aż do 1917. W 1915 w związku z Aktem 5 listopada podpisanym 5 listopada 1916, w Polsce utworzono nowe Królestwo Polskie. 16 lipca 1916, za zgodą władz okupacyjnych Zdzisław Lubomirski zorganizował wybory do samorządu Warszawy, w wyniku których sam został prezydentem miasta. W II Rzeczypospolitej została utrzymana ciągłość władzy wykonawczej w Warszawie, ale od marca 1934 Warszawą zarządzali prezydenci komisaryczni (Marian Zyndram-Kościałkowski i Stefan Starzyński) powołani przez premiera.

# Imię i nazwisko Zdjęcie Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
23 Zdzisław Lubomirski
(ur. 1865, zm. 1943)
5 sierpnia 1916 6 października 1917
24 Piotr Drzewiecki
(ur. 1865, zm. 1943)
7 października 1917 28 listopada 1921
25 Stanisław Nowodworski
(ur. 1873, zm. 1931)
28 listopada 1921 7 grudnia 1922
26 Władysław Jabłoński
(ur. 1872, zm. 1952)
7 grudnia 1922 22 czerwca 1927
27 Zygmunt Słomiński
(ur. 1879, zm. 1943)
7 lipca 1927 2 marca 1934
28 Marian Zyndram-Kościałkowski
(ur. 1892, zm. 1946)
2 marca 1934 28 czerwca 1934
30 Stefan Starzyński
(ur. 1893, zm. 1939)
2 sierpnia 1934 27 października 1939

W czasach okupacji niemieckiej Warszawa została przekazana pod kontrolę kolejnych niemieckich prezydentów-komisarzy, choć Polskie Państwo Podziemne i rząd RP na uchodźstwie uznawały tylko Juliana Kulskiego za zastępcę prezydenta Starzyńskiego w czasie okupacji. W październiku 1941 urząd prezydenta Warszawy został zlikwidowany, a dotychczasowy prezydent-komisarz Ludwig Leist zarządzał dalej Warszawą jako starosta miejski. Po rozpoczęciu powstania warszawskiego Marceli Porowski[7] pełnił funkcję władzy cywilnej w opanowanej przez powstańców Warszawie łącząc stanowiska prezydenta i Komisarza rządu.

Komisaryczny burmistrz miasta Warszawy uznawany przez Państwo Podziemne i rząd RP na uchodźstwie za faktycznego p.o. prezydenta Warszawy w czasie okupacji:

# Imię i nazwisko Zdjęcie Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
- Julian Kulski
(ur. 1892, zm. 1976)
28 października 1939 5 sierpnia 1944

Komisaryczni prezydenci Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie:

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
- Helmut Otto
(ur. 1892, zm. 1974)
4 października 1939[8][9] 5 listopada 1939
- Oskar Rudolf Dengel
(ur. 1899, zm. 1964)
5 listopada 1939 20 marca 1940
- Ludwig Leist
(ur. 1891, zm. 1967)
20 marca 1940 październik 1941

Warszawski starosta miejski w Generalnym Gubernatorstwie[10]:

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
- Ludwig Leist 20 marca 1940 31 lipca 1944

Prezydent Warszawy w czasie powstania warszawskiego:

# Imię i nazwisko Zdjęcie Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
31 Marceli Porowski
(ur. 1894, zm. 1963)
5 sierpnia 1944 2 października 1944

W 1944 po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej powołano Miejską Radę Narodową Warszawy, która zgodnie z Konstytucją z 1952 wybierała prezydenta Warszawy. Prezydent miasta stał również na czele rady.

Na mocy ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej urząd prezydenta miasta został zniesiony na rzecz organu kolegialnego (Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy)[11]. W latach 1950–1973 stanowisko prezydenta nosiło nazwę Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy. Urząd prezydenta przywrócono w 1973[12].

# Imię i nazwisko Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
31 Marian Spychalski
(ur. 1906, zm. 1980)
18 września 1944 5 marca 1945
32 Stanisław Tołwiński
(ur. 1895, zm. 1969)
5 marca 1945 23 maja 1950
33 Jerzy Albrecht
(ur. 1914, zm. 1992)
23 maja 1950 14 maja 1956
34 Janusz Zarzycki
(ur. 1914, zm. 1995)
14 maja 1956 17 grudnia 1956
35 Zygmunt Dworakowski
(ur. 1905, zm. 1971)
17 grudnia 1956 5 maja 1960
36 Janusz Zarzycki
(ur. 1914, zm. 1995)
5 maja 1960 29 grudnia 1967
37 Jerzy Majewski
(ur. 1925, zm. 2019)
29 grudnia 1967 9 grudnia 1973
13 grudnia 1973 18 lutego 1982
38 Mieczysław Dębicki
(ur. 1926, zm. 2001)
18 lutego 1982 5 grudnia 1986
39 Jerzy Bolesławski
(ur. 1940)
5 grudnia 1986 30 stycznia 1990

Choć Miejska Rada Narodowa istniała w III Rzeczypospolitej do maja 1990 r., to aż do wejścia w życie ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz.U. z 2010 r. nr 176, poz. 1191) prezydent miasta był wybierany przez lokalny samorząd terytorialny. Dopiero od wejścia w życie ustawy jest wybierany bezpośrednio przez mieszkańców.

Łańcuch stanowiący w III RP insygnium władzy prezydenta m.st. Warszawy
Imię i nazwisko Zdjęcie Przynależność partyjna Rozpoczęcie sprawowania funkcji Zakończenie sprawowania funkcji
39 Jerzy Bolesławski
(ur. 1940)
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza 5 grudnia 1986 30 stycznia 1990
40 Stanisław Wyganowski
(ur. 1919, zm. 2017)
NSZZ „Solidarność” 30 stycznia 1990 5 października 1994
41 Mieczysław Bareja
(ur. 1939, zm. 2003)
Stronnictwo Demokratyczne 5 października 1994 3 listopada 1994
42 Marcin Święcicki
(ur. 1947)
Unia Wolności 3 listopada 1994 30 marca 1999
43 Paweł Piskorski
(ur. 1968)
Unia Wolności 30 marca 1999 14 stycznia 2002
44 Wojciech Kozak
(ur. 1963)
Platforma Obywatelska 14 stycznia 2002 18 listopada 2002
45 Lech Kaczyński
(ur. 1949, zm. 2010)
Prawo i Sprawiedliwość 18 listopada 2002 22 grudnia 2005
- urząd nieobsadzony[i] 22 grudnia 2005 9 lutego 2006
p.o. Mirosław Kochalski[16]
(ur. 1965)
bezpartyjny 9 lutego 2006 20 lipca 2006
p.o. Kazimierz Marcinkiewicz
(ur. 1959)
Prawo i Sprawiedliwość 20 lipca 2006 2 grudnia 2006
46 Hanna Gronkiewicz-Waltz
(ur. 1952)
Platforma Obywatelska 2 grudnia 2006 22 listopada 2018
47 Rafał Trzaskowski
(ur. 1972)
Platforma Obywatelska 22 listopada 2018[1] obecnie
  1. Lech Kaczyński zrezygnował z funkcji na sesji rady miasta 22 grudnia 2005, w przeddzień objęcia urzędu Prezydenta RP[13]. Po zaprzysiężeniu Lecha Kaczyńskiego na Prezydenta RP de facto obowiązki prezydenta miasta pełnił Mirosław Kochalski na mocy pełnomocnictwa do reprezentowania miasta udzielonego mu przez rezygnującego z urzędu Lecha Kaczyńskiego[14]. Wygaśnięcie mandatu prezydenta miasta Lecha Kaczyńskiego stwierdzono, uchwałą zdominowanej przez PiS rady miasta, dopiero 8 lutego 2006[15]. Zgodnie z art. 132 Konstytucji RP Prezydent RP nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

Zastępcy prezydenta m.st. Warszawy

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też kategorię: Wiceprezydenci Warszawy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Magdalena Łań: Warszawa ma nowego prezydenta. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 22 listopada 2018. [dostęp 2018-11-22].
  2. Art. 1 pkt 3, art 2 pkt 2 i art. 3 pkt 2 Ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
  3. Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy – Prezydent m.st. Warszawy. [dostęp 2010-12-11].
  4. Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy – Zarządzenia Prezydenta m.st. Warszawy. [dostęp 2010-12-11].
  5. a b Michał Pawlik: Prezydenci Warszawy. warszawa.pl. [dostęp 2006-11-18]. (pol.).
  6. Adam Moraczewski, Paweł Bieliński, w: Polski Słownik Biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 55.
  7. Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944. Warszawa: Pax, 1987. ISBN 83-211-0739-7.
  8. Niemiecki komisarz rządowy dla m. Warszawy. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 262, s. 1, 2 października 1939. 
  9. Niemiecki komisarz rządowy na m. st. Warszawę. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 264, s. 1, 4 października 1939. 
  10. „Okupacja i ruch oporu w Dzienniku Hansa Franka 1943-1945” T.II, KIW, Warszawa 1972.
  11. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 699. ISBN 83-01-08836-2.
  12. Zofia Chyra-Rolicz: Stanisław Tołwiński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 229. ISBN 83-01-06882-5.
  13. ŻYCIORYS LECHA KACZYŃSKIEGO (1949-2010). Izba Pamięci Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. [dostęp 2018-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-14)]. (pol.).
  14. Komisja do Spraw Kontroli Państwowej /nr 41/ biuletyn nr 1547/VI. Sejm RP. [dostęp 2018-12-11]. (pol.).
  15. Po odwołaniu Gronkiewicz-Waltz stolicą zarządzałby "komisarz" [online], Newsweek, 20 sierpnia 2013 [dostęp 2022-09-07], Cytat: Zdominowana przez PiS rada 8 lutego przyjęła uchwałę stwierdzającą wygaśnięcie mandatu prezydenta stolicy Lecha Kaczyńskiego (pol.).
  16. Mirosław Kochalski pełni funkcję Prezydenta Miasta. Urzędu m.st. Warszawy. [dostęp 2006-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (pol.).