Przejdź do zawartości

Stylizacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Stylizacja – przejaw intertekstualności, celowe naśladowanie w wypowiedzi będącej realizacją danego stylu wybranych cech stylu innego, wyraźnie odcinającego się, dającego rozpoznać jako cudzy i zewnętrzny[1]. Styl ten jest tzw. wzorcem stylizacyjnym. Budowa utworu stylizowanego jest dwugłosowa. Występują w nim liczne napięcia pomiędzy cechami wzorca a cechami charakteryzującymi styl autora. Stylizacja pozwala na uwypuklenie pewnych właściwości wzorca, do którego się odwołuje oraz zdystansowanie się do niego. W ten sposób dzieło uzyskuje nowy kontekst i ulega reinterpretacji. Pewne składniki dzieła służą identyfikacji wzorca i jego ewokowaniu, inne odróżnieniu od niego, zdystansowaniu i budowie macierzystego stylu wypowiedzi. Utwór literacki może nawiązywać do kilku wzorców literackich jednocześnie. Najwyraźniej odznacza się stylizacja w języku dzieła literackiego. Może obejmować takie warstwy jak leksyka i brzmienie (stylizacja brzmieniowa).

Wzorce stylizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Wzorcami stylizacyjnymi w utworach literackich mogą być:

  • style historyczne,
  • styl charakterystyczny dla danego kręgu kulturowego,
  • style różnych warstw społecznych,
  • styl indywidualny pisarza, konkretnego utworu (zob. pastisz).

Rodzaje stylizacji

[edytuj | edytuj kod]
  1. ze względu na stosunek obejmowanego tekstu
    • stylizacja całościowa – stylizowany jest cały tekst literacki,
    • stylizacja fragmentaryczna – stylizowany jest tylko fragment wypowiedzi,
  2. ze względu na cel artystyczny
    • stylizacja informacyjna – wzmocnienie komunikacyjności i wiarygodności tekstu,
    • stylizacja manierystyczna – wywołująca wrażenie nienaturalności, manieryczności,
  3. ze względu na dobór leksemów
    • archaizacja – w tekst wplecione są elementy charakterystyczne dla języka minionych epok,
    • dialektyzacja – wprowadzenie do języka elementów właściwych dla pewnego dialektu,
    • kolokwializacja – kształtowanie języka wypowiedzi na styl potoczny.

Funkcje stylizacji

[edytuj | edytuj kod]
  • ocena stylu (wzorca stylizacyjnego),
  • ośmieszenie, negacja stylu (parodia).

Różne ujęcia stylizacji

[edytuj | edytuj kod]

Aleksander Bereza twierdzi, że stylizacja jest to nadanie utworowi literackiemu pewnych cech zewnętrznych, które można rozpoznać jako odrębne od cech stylu autora. W ten sposób elementy spoza dzieła przeciwstawiają się tym, które są dla niego właściwe[2]. Ryszard Matuszewski, Sławomir Mrożek, Kazimierz Wyka stylizację postrzegają jako zabieg artystyczny. Nie przeciwstawiali się dychotomicznemu pojmowaniu jej, stylizacja według nich to elementy wprowadzone do utworu i stojące w opozycji do tego, co właściwe dziełu[3][4]. Aleksander Wilkoń dokonuje innego podziału stylizacji. Wyraźnie rozgranicza stylizację językową od literackiej.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 365–366. ISBN 978-83-233-4066-9.
  2. A. Bereza, Problemy stylizacji w satyrze, Warszawa – Kraków – Wrocław 1966
  3. Por. R. Matuszewski, Perspektywa wyobraźni, [w:] R. Matuszewski, Literatura na przełomie, Warszawa 1951
  4. S. Mrożek, Jak napisać opowiadanie pozornie interesujące, "Przegląd Kulturalny", 1962