Przejdź do zawartości

Teremiski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Teremiski
wieś
Ilustracja
Teremiski
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

Gmina

Białowieża

Liczba ludności (2011)

81[2][3]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-230[4]

Tablice rejestracyjne

BHA

SIMC

0023219[5]

Położenie na mapie gminy Białowieża
Mapa konturowa gminy Białowieża, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Teremiski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Teremiski”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Teremiski”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Teremiski”
Ziemia52°43′55″N 23°45′59″E/52,731944 23,766389[1]
Strona internetowa

Teremiskiwieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Białowieża[5][6].

Podczas Spisu Powszechnego 2011 miejscowość zamieszkiwało 81 osób[3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

W miejscowości znajduje się Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego, jest to nieformalna uczelnia, której współtwórcą był Jacek Kuroń. Mieszkańcem wsi jest dziennikarz Adam Wajrak. W Teremiskach urodził się Borys Nikitiuk historyk, dziennikarz prasowy i radiowy.

Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Mikołaja w Białowieży, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii św. Jana Chrzciciela w Narewce[7].

Pierwsi mieszkańcy sprowadzeni do Puszczy, zwani tu budnikami, musieli sobie dopiero wyrobić w lesie miejsce na osadę, trzebiąc las. Stąd poszła nazwa, pierwotnie zapewne w formie Tieriebiski → Tieriemiski → (Teremyski) Teremiski, od czasownika tieriebiti = trzebić[8].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Historia wsi Budy, Teremiski i Pogorzelce jest ściśle związana z przebiegiem zasiedlania i użytkowania Puszczy Białowieskiej. Wraz z wejściem Puszczy w 1589 r. w skład królewskich dóbr stołowych zaczęło się kontrolowane użytkowanie Puszczy poprzez „wchody”, czyli prawo użytkowania lasu. Systematyczna eksploatacja Puszczy rozpoczęła się w XVII w. Jej gruntowną reformę wprowadził w XVII w. Antoni Tyzenhauz. Uruchomił on nowe ośrodki dostarczające przetworzone produkty leśne np. węgiel drzewny, smołę drzewną, dziegieć, potaż. Wówczas wewnątrz puszczy powstały osady przemysłowe Budy, Pogorzelce i Teremiski. Do pracy w przemyśle leśnym sprowadzono specjalnie ludność z Mazowsza. Osady puszczańskie zakładane były na ziemiach królewskich w dobrach stołowych. Mieszkańcy byli zwolnieni z odrabiania pańszczyzny. Ich zajęciem poza pracą w lesie był udział w polowaniach monarszych (za tę pracę dostawali dodatkowe wynagrodzenie).

Historia i współczesność wszystkich puszczańskich osad jest podobna. Wszystkie trzy pojawiały się na mapach w XVIII w. Systematycznie rozrastały się do początku XX w. W czasie pierwszej wojny światowej wszyscy mieszkańcy opuścili domy by ruszyć w głąb Rosji za wycofującą się armią carską w ramach tzw. bieżeństwa. Po powrocie w latach 19181924 odbudowali spalone siedliska. W okresie międzywojennym większość z nich znalazła zatrudnienie w przemyśle leśnym. Według Powszechnego Spisu Ludności przeprowadzonego w 1921 roku wieś liczyła 29 domostw, które zamieszkiwało 255 osób. 128 z nich zadeklarowało wyznanie prawosławne, zaś pozostałe 127 rzymskokatolickie. Jednocześnie 137-u mieszkańców Teremisek podało polską przynależność narodową, a pozostałych 118-u białoruską. W owym czasie miejscowość nosiła nazwę Teremyski i znajdowała się na terenie gminy i powiatu Białowieża[9].

W 1941 r. wszystkie wsie leżące wewnątrz Puszczy zostały spacyfikowane przez Niemców: domostwa spalono a mieszkańców wysiedlono poza obszar leśny. Pacyfikacja Teremisek nastąpiła w dniach 25-27 lipca 1941 r. i została dokonana przez 322 batalion policji niemieckiej. Mieszkańcy powrócili po wojnie by ponownie odbudować gospodarstwa. W 1948 roku z inicjatywy Ministerstwa Leśnictwa przygotowano plan przesiedlenia mieszkańców Bud, Teremisek i Pogorzelc na ziemie poniemieckie, w okolice Gołdapi. Opróżnione w ten sposób polany puszczańskie miały zostać zalesione. Wobec braku zainteresowania ze strony mieszkańców w 1949 z akcji przesiedleńczej zrezygnowano[10].

Rozkaz o wysiedleniu mieszkańców wsi terenu Puszczy Białowieskiej podpisany przez Ericha von dem Bacha (fotokopia)

Współczesne siedliska lokowane są w nawiązaniu do dawnych wzorów: w centrum polany, po obu stronach przecinającej ją drogi. Wsie mają układ szeregówki (utrzymano porządek przestrzenny z XVIII w.). Otoczone są polami uprawnymi i współczesnymi łąkami. Zaprzestano użytkowania wielu działek rolniczych. Zachodzi na nich proces sukcesji wtórnej i naturalnego zarastania lasem.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139439
  2. Wieś Teremiski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1290 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Opis parafii na stronie diecezji
  8. Stefan Graniczny. Białowieża. „Poznaj Świat”. R. IV (nr 10 (47)), s. 9-12, październik 1956. Polskie Towarzystwo Geograficzne. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. (pol.). 
  9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 17: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 28.
  10. Dokumenty Archiwum Państwowego w Białymstoku.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]