Przejdź do zawartości

Timbuktu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Timbuktu
Ilustracja
Panorama miasta
Państwo

 Mali

Region

Timbuktu

Wysokość

263 m n.p.m.

Populacja (2009)
• liczba ludności


54 453

Plan Timbuktu
Położenie na mapie Mali
Mapa konturowa Mali, w centrum znajduje się punkt z opisem „Timbuktu”
Ziemia16°46′24″N 2°59′58″W/16,773333 -2,999444
Timbuktu[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Meczet Sankore
Państwo

 Mali

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, IV, V

Numer ref.

119

Region[b]

Afryka

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1988
na 12. sesji

Obiekt zagrożony

2012

Timbuktu (songhaj: Tumbutu, fr. Tombouctou) – miasto w Mali, nad rzeką Niger, założone prawdopodobnie na przełomie XI i XII wieku, zamieszkiwane przez 32 460 osób (2022)[1]. Jest stolicą regionu Timbuktu, jednego z siedmiu regionów administracyjnych Mali.

Przez wieki Timbuktu stanowiło centrum intensywnej wymiany handlowej między Czarną Afryką a berberyjską i islamską Afryką Północną, a za jej pośrednictwem także z Europą. W XIV wieku było najbogatszym miastem na świecie, z uniwersytetem i bogatymi księgozbiorami. Z powodu względnej niedostępności miasta upowszechnił się na poły mityczny obraz Timbuktu jako odległego i egzotycznego miejsca.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Timbuktu zostało założone jako sezonowa osada przez nomadyczny lud Tuaregów. Dzięki swemu korzystnemu położeniu na transsaharyjskich szlakach osada szybko się wzbogaciła. Przedmiotem handlu było złoto, kość słoniowa, niewolnicy, sól i inne towary[2]. Timbuktu stanowiło główne miasto kilku średniowiecznych afrykańskich państw: Ghana, Mali i Songhaj. W XIV wieku Timbuktu miało pięć razy więcej mieszkańców niż ówczesny Londyn. Jego złoty wiek przypada na XVI stulecie – był to wówczas ludny i ważny ośrodek islamu[2]. Wówczas to legendy o bogactwach tego miasta zachęciły Europejczyków do odkrycia tej części Afryki. I to właśnie pojawienie się europejskich podróżników i handlarzy przyczyniło się do upadku miasta. Handel drogą morską stanowił o wiele lepszą alternatywę niż wędrówka przez Saharę. Upadek pogłębił jeszcze najazd w 1591 Morysków, najemników na usługach sułtana Maroka Ahmada al-Mansura. W 1893 miasto zostało zrujnowane po zdobyciu przez Francję[2]. Przybywający ponownie w XIX w. podróżnicy z Europy mogli zobaczyć tylko niewielką wioskę z domami zbudowanymi z gliny.

Pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Timbuktu 18 sierpnia 1826, był oficer brytyjski Alexander Gordon Laing, natomiast pierwszym, który dotarł do miasta i wrócił cało do Europy, był Francuz René-Auguste Caillié[3].

W zbiorach prywatnych i publicznych bibliotek Timbuktu znajduje się 150 000 manuskryptów. Niektóre z nich pochodzą z XIII wieku. Naukowcy uważają, że pod piaskami Sahary spoczywają kolejne tysiące pism. Teksty te świadczą zarówno o bogactwie literackim, jak i naukowym regionu. Znajdują się wśród nich między innymi podręczniki do matematyki i astronomii oraz pisma traktujące o życiu społecznym i gospodarczym w Timbuktu podczas Złotego Wieku. Wówczas było ono centrum akademickim, gdzie kształciło się 25 000 uczniów.

RPA rozpoczęło inicjatywę o nazwie Operation Timbuktu, w ramach której buduje nową bibliotekę dla Instytutu Ahmeda Baby. W ratowaniu zbiorów pomagają też Stany Zjednoczone i Norwegia.

Ze względu na swoją znamienitą historię Timbuktu zostało w 1988 wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od 2012 roku znajduje się na liście obiektów zagrożonych ze względu na trwający konflikt w Mali, a zabytki są regularnie niszczone[4].

W kulturze Zachodu

[edytuj | edytuj kod]

Z powodu względnej niedostępności Timbuktu, zwłaszcza w przeszłości, w kulturze Zachodu upowszechnił się jego obraz jako odległego, egzotycznego i tajemniczego miejsca. Miasto odgrywa pewną rolę w filmie i literaturze – występuje przykładowo w wielu produkcjach Walta Disneya (m.in. komiksach o przygodach Kaczora Donalda), serialu Czarodziejki, filmie Aryskotraci[5]. Jest jednym z głównych miejsc akcji serialu Tajemnice Sahary[6].

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Population of Cities in Mali 2022 [online], worldpopulationreview.com [dostęp 2022-12-10].
  2. a b c Lesley Firth (red.): Gdzie jest...?. Kingfisher Books – Ossolineum, 1992, s. 98. ISBN 83-04-03990-7.
  3. Gazeta Wyborcza, 12-13 października 2013.
  4. Islamiści niszczą Timbuktu. [dostęp 2012-07-01].
  5. Aryskotraci
  6. Tajemnice Sahary / Il segreto del Sahara. [dostęp 2017-11-12].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]