Trio fortepianowe (Chopin)
 Strona jedenasta autografu Tria g-moll (fragment cz. 1. Allegro con fuoco) | |||
Cz. 3. Adagio sostenuto | |||
| Kompozytor | |||
|---|---|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
op. 18 | ||
| Forma muzyczna | |||
| Czas powstania |
1828–1829 | ||
| Data premiery |
sierpień 1830 | ||
| Miejsce premiery | |||
| Dedykacja | |||
| |||
Trio fortepianowe g-moll op. 8 – trio fortepianowe skomponowane przez Fryderyka Chopina w latach 1828–1829, dedykowane Antoniemu Henrykowi Radziwiłłowi. Jeden z czterech utworów kameralnych Chopina.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę powstało w fazie twórczości Chopina nazywanej „fazą wirtuozerii warszawskiej”[1]. Wiązała się ona z nauką u Józefa Elsnera wymagającego od ucznia poznania różnych form muzycznych[2][3]. Utwór powstawał od lata 1828, które kompozytor spędził w Sannikach[4], jeszcze przed wyjazdem do Berlina[a], do wiosny 1829 (choć „bliskie ukończenia” miało być już w roku poprzednim[6]). W międzyczasie powstało Rondo à la Krakowiak[2][4] ukończone 27 grudnia 1828[4].
Kompozycja została dedykowana księciu Antoniemu Radziwiłłowi[2][7] (fr. à son Altesse Monsieur le Prince Antoine Radziwill[8]). Chopin gościł w jego posiadłości położonej w Antoninie latem 1827 oraz jesienią 1829[2][9][10][11], kiedy na potrzeby gospodarza i jego córki skomponował Poloneza C-dur na fortepian i wiolonczelę[2][11].
Ferenc Liszt w pierwszej monografii o Chopinie sugerował, że Radziwiłł sponsorował edukację młodego muzyka, przekazując za pośrednictwem Adama Kożuchowskiego[b] pieniądze na opłacenie czesnego za naukę w Liceum Warszawskim[14][15]. Informacja ta pochodzić może od Wojciecha Grzymały, mającego być informatorem Liszta ws. życia Chopina. Według Fredericka Niecksa powołującego się na Maurycyego Karasowskiego „źródłem tej informacji mógł być list i podarunek od księcia Radziwiłła, które Adam Kożuchowski przywiózł Chopinowi w 1833 r. jako rewanż za Trio op. 8”[16]. Karasowski opierał się na doniesieniach Marcela Antoniego Szulca[17][18]. Z sugestiami Liszta nie zgadzali się Julian Fontana[18][19] oraz Karasowski[19], argumentujący, że Mikołaj Chopin, ojciec Fryderyka, jako nauczyciel Liceum Warszawskiego mógł kształcić syna w tej szkole bezpłatnie[20], a okres ten był „pod względem materialnym najkorzystniejszy dla całej jego rodziny; ani przedtem, ani później, Chopinowie nie znajdowali się już w równie dobrym finansowym bycie”[19]. Zdaniem Ludwika Bronarskiego „Trio swoje dedykował więc muzykowi (...) i gościnnemu przyjacielowi, nie zaś obecnemu lub przyszłemu protektorowi, o którego względy trzeba było zabiegać”[21].
Prawykonanie utworu odbyło się w sierpniu 1830 w domu rodziny Chopinów, czemu mieli przysłuchiwać się Józef Elsner oraz Wojciech Żywny[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
OdsłuchajTrio g-moll jest jednym z czterech utworów kameralnych napisanych przez Chopina[22][23], w tym jedynym skomponowanym na skrzypce, wiolonczelę i fortepian[24].
Utwór składa się z czterech części[25]:
- Allegro con fuoco (249 taktów)
- Scherzo: Vivace (137 taktów)
- Adagio sostenuto (82 takty)
- Finale: Allegretto (303 takty)
W porównaniu do koncertów fortepianowych Chopina, część pierwsza Tria charakteryzuje się mniejszymi kontrastami pomiędzy tematami muzycznymi, które skupione są wokół tonacji zasadniczej[26] – g-moll[2] (brak wyraźnych modulacji[26]).
Podczas komponowania Chopin wykorzystał wiedzę na temat kontrapunktu, którą poznał podczas nauki u Elsnera[c]. W części drugiej kompozytor zastosował technikę imitacyjną[28], jednak polifonia stanowi niewielki fragmentu faktury utworu[29].
Wydania
[edytuj | edytuj kod]
Utwór ukazał się drukiem na początku 1833[30] w Paryżu nakładem wydawnictwa Maurice’a Schlesingera[8][30][31] jako Premier Trio pour Piano, Violon et Violoncelle[8][30].
W wydaniu Dzieł Wszystkich Fryderyka Chopina utworowi nadano numer XVI, 2[32][33].
Nagrania
[edytuj | edytuj kod]Trio g-moll op. 8 nagrali m.in. Tadeusz Wroński, Aleksander Bronisław Ciechański i Władysław Szpilman (Polskie Nagrania „Muza”, ok. 1960[d])[35]; Beaux Arts Trio (Philips Records, ok. 1965) oraz Andrzej Grabiec, Paweł Głombik i Maria Szwajger-Kułakowska jako członkowie WOSPRiTV (Wifon, 1979)[36].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W napisanym po powrocie z Berlina liście do Tytusa Wojciechowskiego z 9 września 1828 Chopin informował: „Co się tycze nowych moich kompozycji, nic nie mam prócz jeszcze niezupełnie skończonego Tria g-minor zaczętego wkrótce po Twoim wyjeździe. – Próbowałem pierwsze Allegro z akompaniamentem przed wyjazdem do Sannik, za powrotem resztę myślę spróbować. Myślę, że to Trio podobny los spotka, co moją Sonatę i Wariacje. Już są w Lipsku (...)”[2][5].
- ↑ U Liszta: Antoniego Kożuchowskiego[12][13].
- ↑ W liście do Jana Białobłockiego z października 1826, Chopin pisał: „(...) chodzę do Elsnera na kontrapunkt ścisły 6 godzin na tydzień (...)”[4][27].
- ↑ W ramach wydania nagrań dzieł wszystkich[34].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dziębowska 1984 ↓, s. 173.
- ↑ a b c d e f g h Tomaszewski ↓.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 44, 60, 61.
- ↑ a b c d Dziębowska 1984 ↓, s. 111.
- ↑ Listy Chopina – Do Tytusa Woyciechowskiego w Poturzynie [online], chopin.nifc.pl [dostęp 2022-12-27].
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 68.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 46.
- ↑ a b c Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 209.
- ↑ Iwaszkiewicz 1983 ↓, s. 71.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 45, 234.
- ↑ a b Dziębowska 1984 ↓, s. 111–112.
- ↑ Liszt 1873 ↓, s. 87.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 55.
- ↑ Liszt 1873 ↓, s. 86–87.
- ↑ Karasowski 1882 ↓, s. 40–41.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 54–55.
- ↑ Karasowski 1882 ↓, s. 42–43.
- ↑ a b Szulc 1880 ↓, s. 144.
- ↑ a b c Karasowski 1882 ↓, s. 41.
- ↑ Karasowski 1882 ↓, s. 42.
- ↑ Bronarski 1961 ↓, s. 85.
- ↑ Dziębowska 1984 ↓, s. 151.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 697.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 697–698.
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 208–209.
- ↑ a b Chomiński 1978 ↓, s. 59, 65.
- ↑ Listy Chopina – Do Jana Białobłockiego w Sokołowie [online], chopin.nifc.pl [dostęp 2022-12-27].
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 54.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Premier Trio pour Piano, Violon et Violoncelle, Op. 8 [online], chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-07-07].
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 265.
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 208.
- ↑ Dziębowska 1984 ↓, s. 133.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 27.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 65.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 66.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ludwik Bronarski, Szkice chopinowskie, Anna Szweykowska (tłum.), Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1961, OCLC 731836319.
- Józef Michał Chomiński, Chopin, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1978, OCLC 462214174.
- Józef Michał Chomiński, Teresa Dalila Turło, Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7.
- Elżbieta Dziębowska (red.), Encyklopedia muzyczna, t. 2. CD, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1984, ISBN 83-224-0223-6.
- Jarosław Iwaszkiewicz, Chopin, wyd. 5, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1983, ISBN 83-224-0196-5.
- Józef Kański, Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ISBN 83-224-0340-2.
- Maurycy Karasowski, Fryderyk Chopin: życie – listy – dzieła, t. I, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1882, OCLC 750118378.
- Ferenc Liszt, Fr. Szopen, Felicjan Faleński (tłum.), Warszawa: Gebethner i Wolff, 1873, OCLC 751070848.
- Frederick Niecks, Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Antoni Buchner (tłum.), Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0.
- Bronisław Edward Sydow, Bibliografia F. F. Chopina, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1949, OCLC 835930644.
- Marceli Antoni Szulc, Zbiór wiadomości i uzupełnień dotyczących życia i utworów Fryderyka Chopina, „Echo Muzyczne: dwutygodnik literacko-artystyczny”, 18, 15 września 1880, OCLC 1036321804.
- Mieczysław Tomaszewski, Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5.
- Mieczysław Tomaszewski, Trio g-moll op. 8, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], chopin.nifc.pl [dostęp 2022-11-18].
- Adam Zamoyski, Chopin, Halina Sołdaczukowa (tłum.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-01234-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Trio fortepianowe op. 8 – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
