Przejdź do zawartości

Wilamowianie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wilamowianie
Wymysiöejyn
Ilustracja
Miejsce zamieszkania

Polska (Podgórze Wilamowickie)

Język

wilamowski, polski

Religia

rzymski katolicyzm

Grupa

Germanie zachodni

Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400. Wilamowianie są pozostałością tej kolonizacji w Małopolsce

Wilamowianie[1] (wil. Wymysiöejyn, niem. Wilmesauer) – grupa etnograficzna zamieszkująca miasto Wilamowice koło Bielska-Białej, mówiąca własnym językiem wilamowskim, posiadająca własny strój ludowy i tradycje. Nazwa Wilamowianie odnosi się do mieszkańców Wilamowic utożsamiających się ze społecznością kulturową Wilamowic, mieszkańców miasta określa się słowem wilamowiczanie[2]. Wilamowianie nie są oficjalnie uznawaną przez rząd grupą etniczną[3]. W Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 wilamowską przynależność narodowo-etniczną zadeklarowało 85 osób, z tego 72 na terenie gminy Wilamowice, 2 w pozostałych gminach powiatu bielskiego, 4 w Łodzi, 3 w Warszawie[4].

 Osobny artykuł: Język wilamowski.
Odmiana słowa kochać w języku wilamowskim, transparent na Marszu Równości w Bielsku-Białej 2021

Wilamowianie posługują się językiem polskim oraz wilamowskim, nazywanym wymysiöeryś, który w powszechnym użytku był w Wilamowicach do 1945. Pod wpływem represji po zakończeniu II wojny światowej doszło do zerwania przekazu międzypokoleniowego. Wymysiöeryś został w znacznej mierze zastąpiony przez język polski. Obecnie tylko około 25 osób potrafi posługiwać się tym językiem. Zainteresowanie kulturą oraz mową wilamowską zaczęło odżywać w latach 90. XX wieku, m.in. za sprawą Tomasza Wicherkiewicza, który w 1998 opublikował rozprawę doktorską „Język, kultura i mieszkańcy Wilamowic w świetle twórczości literackiej Floriana Biesika”. W 2003 roku w miejscowej szkole podstawowej rozpoczęto nauczanie języka wilamowskiego, którego podjął się miejscowy poeta Józef Gara. Współcześnie grupa lokalnych aktywistów z Tymoteuszem Królem na czele zaangażowana jest w rewitalizację języka wilamowskiego, którą wspierają m.in. naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki wnioskowi Tymoteusza Króla, Biblioteka Kongresu USA 18 lipca 2007 wpisała język wilamowski w rejestr języków świata, został on również zarejestrowany w Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej, gdzie przydzielono mu kod ISO: wym[5]. Od 2015 podjęto kilka prób przyznania wilamowskiemu statusu języka regionalnego w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

Znani Wilamowianie

[edytuj | edytuj kod]
Fragment ekspozycji Muzeum Kultury Wilamowskiej z nazwiskami i fotografiami Wilamowian współpracujących na początku XXI wieku z naukowcami i aktywistami na rzecz rewitalizacji języka wilamowskiego

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Hermann Mojmir: Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice,. cz. S-Z, s. 531, Kraków, Polska Akademja Umiejętności, 1930.
  2. Jan Grzenia: Słownik nazw własnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 370. ISBN 83-01-13710-X.
  3. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, art. 2., ust. 4. (Dz.U. z 2005 r. nr 17, poz. 141).
  4. Główny Urząd Statystyczny: Przynależność narodowo-etniczna – dane NSP 2021 dla kraju i jednostek podziału terytorialnego. 2023-12-20. [dostęp 2023-12-30]. (pol.).
  5. SIL International, Documentation for ISO 639 identifier:wym.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]