Przejdź do zawartości

Województwo elbląskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Województwo elbląskie
województwo
1975–1998
Państwo

 Polska

Data powstania

1 czerwca 1975

Data likwidacji

31 grudnia 1998

Siedziba wojewody i sejmiku

Elbląg

Powierzchnia

6103 km²

Populacja (1998)
• liczba ludności


495 100

• gęstość

81,1 os./km²

Tablice rejestracyjne

EL, EG, EB

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski

Województwo elbląskiewojewództwo w latach 1975–1998. Powstało na podstawie reformy podziału administracyjnego Polski dokonanego przez władze PRL. W wyniku tego z dotychczasowych 17 powstało 49 nowych województw, wśród nich także elbląskie. Stolicą województwa był Elbląg, największe miasto na tym terenie, ośrodek administracyjny i przemysłowy.

W aktualnym podziale administracyjnym teren byłego elbląskiego znalazł się w granicach województw: pomorskiego – część zachodnia i warmińsko-mazurskiego – część wschodnia.

Położenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Województwo elbląskie było położone w północnej Polsce, graniczyło z[1]:

Położenie w porównaniu do poprzedniego podziału administracyjnego

[edytuj | edytuj kod]

Tereny województwa elbląskiego znajdowały się przed 1975 w województwie gdańskim i olsztyńskim.

Położenie w porównaniu do następnego podziału administracyjnego

[edytuj | edytuj kod]

Reforma administracyjna z 1999 podzieliła województwo niemal na dwie równe części pomiędzy województwa warmińsko-mazurskie i pomorskie. W województwie warmińsko-mazurskim wraz ze stolicą województwa Elblągiem znalazły się północno-wschodnie: Pasłęk, Braniewo, Orneta oraz południowo-wschodnie: Susz i Kisielice, tereny dawnego regionu. Natomiast część zachodnia – pas powiatów nadwiślańskich: Kwidzyn, Sztum, Malbork, Nowy Dwór Gdański w tym obszar Żuław Wiślanych i cała morska linia brzegowa wraz z Mierzeją Wiślaną zostały przyłączone do województwa pomorskiego.

Położenie na tle makro i mezoregionów

[edytuj | edytuj kod]

Według podziału na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego województwo elbląskie znajdowało się na terenie[2]:

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Województwo elbląskie zajmowało powierzchnię 6103 km², miało 486 000 mieszkańców (z czego 62,3% w miastach). Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 80 osób/km²

Miasta

[edytuj | edytuj kod]
Elbląg
Kwidzyn
Malbork
Braniewo
Pasłęk
Sztum
Nowy Dwór Gdański
Orneta
Prabuty

Ludność 31.12.1998

Ludność w latach

[edytuj | edytuj kod]
Rok Ludność (w tys.) Gęstość zaludnienia Ludność miast (w tys.) Odsetek ludności w miastach
1975[3] 422,7 69,26 227,2 53,8
1976[3] 425,6 69,74 231,9 54,5
1977[3] 430,1 70,47 237,1 55,1
1978[3] 432,9 70,93 248,1 56,7
1979[3] 437,1 71,62 252,5 56,7
1980[3] 441,5 72,34 252,4 57,2
1981[4] 446,4 73,14 257,2 57,6
1982[4] 451,4 73,96 261,4 57,9
1983[4] 457,8 75,01 265,7 58,0
1984[5] 462,5 75,78 271,0 58,6
1985[5] 466,6 76,45 274,0 58,7
1986[5] 469,6 76,95 278,6 59,3
1987[5] 472,2 77,37 282,3 59,8
1988[6] 474,6 77,77 289,0 60,9
1989[6] 476,5 78,08 292,4 61,4
1990[6] 478,9 78,47 295,8 61,8
1991[6] 481,0 78,81 300,2 62,4
1992[6] 486,1 80 302,8 62,3

Gminy i rejony

[edytuj | edytuj kod]

Województwo elbląskie w 1990 roku zostało podzielone na 4 rejony[7]:

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy

[edytuj | edytuj kod]

Użytki rolne w latach 70. zajmowały 66% powierzchni województwa. Najbardziej urodzajnymi glebami województwa były mady rzeczne na Żuławach położonych w zachodniej części województwa. Najsłabsze gleby znajdowały się na mierzei. W centralnej i wschodniej części dominowały gleby brunatne wytworzone z glin lekkich i średnich. Na południu gleby brunatne utworzone z piasków słabogliniastych[8]. Głównymi uprawami były pszenica, jęczmień, buraki cukrowe, rzepak oraz rośliny strączkowe. Średnie plony czterech zbóż z ha wynosiły 38q i były o 40% wyższe niż średnia krajowa. Na mniej urodzajnych ziemiach dominowała hodowla, zwłaszcza bydła i trzody chlewnej[1].

Ze względu na rozwinięte rolnictwo, rozbudował się przemysł rolno-spożywczy, szczególnie cukrownie, mleczarnie, rzeźnie, browary[1]. Po transformacji ustrojowej wiele z zakładów upadło lub znacznie ograniczyło produkcję.

Przemysł

[edytuj | edytuj kod]
Browar w Elblągu

Województwo elbląskie miało charakter przemysłowo – rolniczy[1]. Głównym ośrodkiem przemysłowym była stolica województwa, w której znajdował się jedyny znaczący w gospodarce krajowej okręg przemysłowy. Podstawową gałęzią przemysłu rozwiniętą w Elblągu był przemysł elektromaszynowy. Głównym produktem były turbiny i turbozespoły oraz urządzenia okrętowe produkowane głównie dla stoczni zlokalizowanych w Trójmieście. Dość duże znaczenie miały również przemysł odzieżowy, spożywczy i drzewno-papierniczy. W Elblągu działała Elektrociepłownia Elbląg (dziś pod nazwą ENERGA Kogeneracja Sp. z o.o), opalana węglem kamiennym. Jednakże produkcja prądu w Elblągu nie odgrywała większej roli w gospodarce kraju[9].

Drugim po Elblągu, znacznie mniejszym ośrodkiem przemysłowym był Kwidzyn, jeden z najważniejszych w Polsce ośrodków przemysłu papierniczego i drzewnego. Mniejszymi ośrodkami przemysłowymi były Malbork, Orneta, Pasłęk i Prabuty[1].

Górnictwo i surowce mineralne

[edytuj | edytuj kod]

Teren województwa jest ubogi w zasoby naturalne. Występują w niewielkich ilościach iły nad Zalewem Wiślanym oraz torfy w okolicy Pasłęka. Jednakże górnictwo nie odgrywało większej roli w gospodarce zarówno województwa, jak i gmin[1].

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Obwodnica Elbląga, droga nr 7
Stacja kolejowa w Malborku, największym węźle kolejowym w województwie
Kanał Elbląski

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

W 1950 konwencja genewska ustaliła przebieg dróg europejskich. Przez teren województwa elbląskiego przechodziła wówczas trasa E81 łącząca Gdańsk z Warszawą. Trasa ta odpowiadała polskiej drodze krajowej nr 10 Warszawa – Gdańsk[10]. Plany Rządu z 1985 uwzględniały przebudowę tej trasy do standardu drogi ekspresowej[11].

Według planu rządowego z 1993 miała powstać droga ekspresowa z Elbląga do granicy państwa w Grzechotkach[12].

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Kolej normalnotorowa

[edytuj | edytuj kod]

Gęstość sieci kolejowej w województwie elbląskim w 1975 wynosiła 8,4 km na 100 km² i była wyższa niż średnia krajowa o 0,8 km. W 1989 gęstość sieci spadła do 8,1 i była tylko o 0,3 wyższa niż gęstość krajowa[13].

Województwo elbląskie było wśród nielicznych województw, w których wszystkie miasta były obsługiwane przez kolej[14].

Kolej wąskotorowa

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Żuław Wiślanych przez cały okres istnienia województwa elbląskiego działa Żuławska Kolej Dojazdowa. Z racji tego, że część lewobrzeżną (czyli tę leżącą na terenie województwa gdańskiego) zamknięto w 1974, to w latach 1975–1998 cała sieć znajdowała się w województwie elbląskim. Kolej wąskotorowa przestała kursować w 1999, czyli już po reformie administracyjnej[15]. W 2002 reaktywowano przewozy turystyczne na niewielkim względem całości odcinku z Nowego Dworu do Sztutowa[16].

Żegluga śródlądowa

[edytuj | edytuj kod]

Województwo elbląskie było istotnym ośrodkiem w żegludze śródlądowej. Unikatowe na skalę światową urządzenia hydrotechniczne umieszczone na Kanale Elbląskim są tego najlepszym przykładem. Infrastrukturę wodną uzupełniają port morski w Elblągu i 3 małe porty (Tolkmicko, Frombork i Krynica Morska).

Lotnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Województwo elbląskie nigdy nie posiadało infrastruktury lotniczej. Najbliższe lotniska międzynarodowe zlokalizowane były w Gdańsku-Rębiechowie (obecnie: Port lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy) oddalonym o 80 km i w Warszawie (Port Lotniczy Warszawa-Okęcie) 300 km od Elbląga.

Na terenie województwa znajdowały się jedynie:

Komunikacja miejska

[edytuj | edytuj kod]
Tramwaje w Elblągu

Na terenie województwa w dwóch miastach działała komunikacja miejska: w Elblągu (tramwaje i autobusy) oraz w Malborku (autobusy). W latach 1975–1991 komunikacja miejska była organizowana przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Elblągu. WPK pełniło również funkcje przewoźnika w obu miastach. W 1991 r. WPK rozpadło się na spółki miejskie. W Elblągu w latach 1992–1993 doszło do kolejnych rozpadów, w wyniku których wydzielone zostały Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu zajmujący się organizacją przewozów oraz spółki zajmujące się tylko przewozem tramwajami i tylko przewozem autobusami[17].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Poznaj swoje województwo. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979, s. 42–46.
  2. Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 46.
  3. a b c d e f Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu: Rocznik Statystyczny Województwa Elbląskiego. Elbląg: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu, 1981, s. 16.
  4. a b c Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu: Rocznik Statystyczny Województwa Elbląskiego. Elbląg: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu, 1984, s. 27–28.
  5. a b c d Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu: Rocznik Statystyczny Województwa Elbląskiego. Elbląg: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu, 1989, s. 27–28.
  6. a b c d e Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu: Rocznik Statystyczny Województwa Elbląskiego. Elbląg: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu, 1994, s. 245.
  7. Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu: Rocznik Statystyczny Województwa Elbląskiego. Elbląg: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Elblągu, 1994, s. 254–255.
  8. Bohdan Dobrzański: Zarys geografii gleb. Warszawa: PWN, 1966, s. 104.
  9. Irena Fierla: Geografia Przemysłu Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973, s. 204.
  10. Teofil Lijewski: Geografia Transportu Polski. Warszawa: PWE, 1986, s. 87–90. ISBN 83-208-0474-4.
  11. Nowe Drogi – [1985] Sieć autostrad i dróg ekspresowych – układ kierunkowy.
  12. Nowe Drogi – [1993] Plan sieci autostrad i dróg ekspresowych.
  13. Główny Urząd Statystyczny: Rocznik Statystyczny Województw 1990. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1990, s. LX.
  14. Teofil Lijewski: Geografia Transportu Polski. Warszawa: PWE, 1986, s. 65. ISBN 83-208-0474-4.
  15. Judyta Kurowsja-Ciechańska, Ariel Ciechański: Koleje. Warszawa: Carta blanca, 2008, s. 45. ISBN 978-83-60887-23-3.
  16. Judyta Kurowsja-Ciechańska, Ariel Ciechański: Koleje. Warszawa: Carta blanca, 2008, s. 46. ISBN 978-83-60887-23-3.
  17. 100 lat tramwaju w Elblągu. Elbląg: Tramwaje Elbląskie, 1995, s. 18.