Przejdź do zawartości

Wojna domowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Amerykańska wojna domowa (wojna secesyjna) – starcie unionistów z konfederatami w bitwie pod Kennesaw Mountain

Wojna domowakonflikt zbrojny, w którym stronami są obywatele jednego państwa, członkowie plemienia lub grupy etnicznej. Wojna domowa jest częstą przyczyną osłabienia państwa czy plemienia.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Charakterystyczne dla wojny domowej są:

  • zasięg prowadzonych działań (zamknięty w granicach określonego państwa),
  • zaangażowane w niej podmioty (należące do tego samego państwa czy narodu).

O wybuchu wojny domowej decydują różne przyczyny, podłożem zawsze jest silny konflikt społeczny lub polityczny. Może to być:

  • gwałtowny konflikt ekonomiczny między różnymi grupami społecznymi,
  • konflikt pomiędzy społecznościami religijnymi czy etnicznymi,
  • rewolucja,
  • zamach stanu,
  • walka o władzę.

Od wojny o zdobycie władzy w państwie odróżniana jest wojna secesyjna, mające na celu oderwanie części terytorium państwa.

Państwa nękane licznymi wojnami domowymi często były osłabione i narażone na zewnętrzne ataki, na przykład Rzeczpospolita Obojga Narodów[1].

Prawo międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]

Konwencja zawarta w Londynie z 1933 mówi, iż usprawiedliwieniem agresji na inne państwo nie mogą być  żadne względy natury politycznej, wojskowej, gospodarczej lub innej a w tym m.in. rzekome braki jego administracji; zamieszki wywołane przez strajki, rewolucje, kontrrewolucje lub wojny domowe[2].

II Protokół Genewski z 1977 o ochronie ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych uzupełniający wspólny dla czterech Konwencji Genewskich z 1949 art. 3 ma zastosowanie do wszystkich konfliktów zbrojnych, które nie są objęte artykułem 1 Protokołu dodatkowego, dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (I Protokół 1977) i które toczą się na terytorium wysokiej umawiającej się strony między jej siłami zbrojnymi a rozłamowymi siłami zbrojnymi lub innymi zorganizowanymi uzbrojonymi grupami, pozostającymi pod odpowiedzialnym dowództwem i sprawującymi taką kontrolę nad częścią jej terytorium, że mogą przeprowadzać ciągłe i spójne operacje wojskowe oraz stosować niniejszy protokół[3].

Konwencja ONZ o zwalczaniu rekrutacji, wykorzystania, finansowania i szkolenia najemników z 1989 r. w art. 1 zalicza do najemników osoby, które w jakiejkolwiek sytuacji zostały specjalnie zwerbowane w kraju lub za granicą w celu wzięcia udziału w zbiorowym akcie przemocy (concerted act of violence) mającym na celu obalenie rządu lub naruszenie w inny sposób porządku konstytucyjnego w państwie albo naruszenie integralności terytorialnej państwa (a przy tym spełnia inne wymienione tam wymogi, w tym udział w omawianym przedsięwzięciu z chęci zysku).

Konwencja UNESCO o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego (1954)[4] głosi, że w razie konfliktu zbrojnego nie posiadającego charakteru międzynarodowego, a powstałego na terytorium jednej ze stron konwencji, każda ze stron konfliktu będzie zobowiązana stosować co najmniej postanowienia konwencji, dotyczące poszanowania dóbr kulturalnych (art. 19).

W ramach OPA obowiązują w sprawie wojen domowych dwie umowy regionalne:

  • Konwencja panamerykańska o prawach i obowiązkach państw w razie wojny domowej podpisana w Hawanie 20 lutego 1928[5]. Strony zobowiązane są zapobiec przekraczaniu granic, w celu udziału w walce, przez ich obywateli lub zamieszkałych na ich terytorium cudzoziemców. Rebelianci przekraczający granicę powinni być rozbrajani i internowani. Handel bronią i materiałami wojennymi jest dopuszczalny wyłącznie z rządem tłumiącym rebelię, natomiast wobec rebeliantów obowiązują zasady neutralności. Uznanie przez walczący z rebelią rząd statków rebelianckich za pirackie nie jest wiążące dla innych państw. Statek taki w razie zawinięcia do obcego portu powinien być zwrócony rządowi, jednak rebelianci są traktowani jak uchodźcy.
  • Protokół uzupełniający Konwencję z 1928 podpisany w Waszyngtonie 5 stycznia 1957[6]. Precyzuje zakazy dostarczania broni dla rebeliantów.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. W XVII wieku (nazywanym "wiekiem żelaza") Rzeczpospolita nękana była licznymi wojnami ze Szwecją, z Tatarami, z Turcją, Rosją, Brandenburgią, ale także wojnami domowymi, takimi jak na przykład Powstanie Chmielnickiego.
  2. Konwencja o określeniu napaści (Dziennik Ustaw 1933 r. nr 93, poz. 712)
  3. Dz.U. z 1992 nr 41 poz. 175. prawo.legeo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-26)].. Artykuł 3 czterech Konwencji Gdyby na terytorium jednej z Wysokich Umawiających się Stron wybuchł konflikt zbrojny nie posiadający charakteru międzynarodowego, każda ze stron w konflikcie będzie obowiązana stosować się przynajmniej do następujących postanowień (następuje wyliczenie).
  4. Dz.U. 1957 nr 46 poz. 212
  5. Convention on Duties and Rights of States in the Event of Civil Strife tekst ang., tekst hiszp., lista stron.
  6. Protocol to the Convention on Duties and Rights of States in the Event of Civil Strife tekst ang., tekst hiszp., lista stron.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Słownik polityki, pod redakcją Marka Bańkowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.