Przejdź do zawartości

Zaganiacz mały

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zaganiacz mały
Iduna caligata[1]
(Lichtenstein, 1823)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

trzciniaki

Rodzaj

Iduna

Gatunek

zaganiacz mały

Synonimy
  • Sylvia caligata Lichtenstein, 1823[2]
  • Hippolais caligata (Lichtenstein, 1823)[1]
  • Hippolais caligata caligata (Lichtenstein, 1823)[3]
  • Iduna caligata caligata (Lichtenstein, 1823)[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie lęgowym

     zimowiska

Zaganiacz mały (Iduna caligata) – gatunek małego ptaka z rodziny trzciniaków (Acrocephalidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae). Zamieszkuje Eurazję, zimuje w Indiach; sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku Martin Heinrich Carl Lichtenstein, nadając mu nazwę Sylvia caligata[3][5]. Miejsce typowe to rzeka Ilek w okolicach Orenburga[3]. Takson był zaliczany rodzaju Hippolais, ale w 2009 roku na podstawie analizy filogenetycznej został przeniesiony do Iduna[6]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][7]. Dawniej za jego podgatunek bywał uznawany zaganiacz afgański (Iduna rama), klasyfikowany obecnie jako osobny gatunek[2]. Proponowany podgatunek annectens z południowo-wschodniego Ałtaju nie jest uznawany[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Zaganiacz mały jest podobny do gatunków z rodzaju Phylloscopus, ale jest bardziej przysadzisty[8]. Długość ciała 11–12,5 cm; masa ciała 7–11 g[2]. Obie płcie są do siebie podobne[2].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Występuje od skrajnie południowo-wschodniej Finlandii, zachodniej i południowo-zachodniej Rosji na wschód po Kazachstan, skrajnie północno-zachodnie Chiny, północno-zachodnią Mongolię i południowo-środkową Syberię. Zimuje głównie w środkowo-wschodnich i południowo-wschodnich Indiach[2].

W maju 2013 roku w Jastarni odnotowano pierwsze wystąpienie gatunku w Polsce[9]. Do końca 2021 roku odnotowano łącznie 8 stwierdzeń[10].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]
Jaja z kolekcji muzealnej
Biotop
Występuje głównie na stepie z niskimi zaroślami; w strefie umiarkowanej także na zarośniętych pastwiskach i łąkach[4].
Rozród
Sezon lęgowy trwa od maja do początku lipca. Gniazdo umieszczone jest na ziemi lub nisko nad nią (do 1 m). Ma kształt miseczki i zbudowane jest z gałązek, korzonków, łodyg i liści; wyściółkę stanowi drobniejszy materiał, w tym pióra, włosie i puszysty materiał roślinny[4].
Pożywienie
Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami[4].

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zaganiacza małego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 560 000 – 1 200 000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy ze względu na rozprzestrzenianie się gatunku w kierunku zachodnim[4].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Iduna caligata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f g Svensson, L.: Booted Warbler (Iduna caligata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  3. a b c d D. Lepage: Booted Warbler Iduna caligata. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  4. a b c d e Iduna caligata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. M.H.C. Lichtenstein, Naturhistorischer Anhang, [w:] Eduard Eversmann, Reise von Orenburg nach Buchara, Berlin 1823, s. 128 (niem.).
  6. Silke Fregin, Martin Haase, Urban Olsson, Per Alström. Multi-locus phylogeny of the family Acrocephalidae (Aves: Passeriformes) – The traditional taxonomy overthrown. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 52 (3), s. 866–878, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.04.006. (ang.). 
  7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  8. Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Godfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.
  9. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raporty. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2013. „Ornis Polonica”. 55, s. 181–218, 2014. 
  10. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022. 
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]