Przejdź do zawartości

Zapatak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zapatak
Torreornis inexpectata[1]
Barbour & J. L. Peters, 1927
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

pasówki

Rodzaj

Torreornis
Barbour & J. L. Peters, 1927

Gatunek

zapatak

Podgatunki
  • T. i. inexpectata Barbour & J.L. Peters, 1927
  • T. i. sigmani M.J. Spence & B.L. Smith, 1961
  • T. i. varonai Regalado Ruiz, 1981
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Zapatak[3] (Torreornis inexpectata) – gatunek małego ptaka z rodziny pasówek (Passerellidae). Występuje na Kubie i dwóch przybrzeżnych wyspach. Bliski zagrożenia wyginięciem[2].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy gatunek opisali Thomas Barbour i James Lee Peters na łamach Proceedings of the New England Zoological Club w 1927. Holotyp pochodził z półwyspu Zapata, odłowił go 2 marca 1927 Fermín Z. Cervera. Autorzy nadali nowemu gatunkowi nazwę Torreornis inexpectata[4]. Jest ona obecnie (2021) utrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), który umieszcza zapataka w monotypowym rodzaju i wyróżnia 3 podgatunki[5]. Pomijając nominatywny, dwa kolejne opisano w 1961 (T. i. sigmani[6]) i 1981 (T. i. varonai)[7]. Pokrewieństwo rodzaju Torreornis względem innych jest niejasne.

Nazwa rodzajowa Torreornis (ornis znaczy z greckiego „ptak”) upamiętnia Carlosa de la Torre y Huerta (1858–1950), kubańskiego zoologa pracującego na Uniwersytecie w Hawanie[8]. Nazwa gatunkowa inexpectata oznacza z łaciny „niespodziewany”[9].

Podgatunki i zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:

  • T. i. inexpectata Barbour & J.L. Peters, 1927bagna Zapata, zachodnia Kuba[10];
  • T. i. sigmani M.J. Spence & B.L. Smith, 1961 – wybrzeża prowincji Guantánamo, południowo-wschodnia Kuba[10];
  • T. i. varonai Regalado Ruiz, 1981 – wyspy Cayo Coco i Cayo Romano u wybrzeża północno-centralnej Kuby[10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała wynosi około 16,5 cm, masa ciała 19,7–29,3 g[10]. Wymiary dla ptaków podgatunku nominatywnego (autorzy nie podali liczby osobników): długość skrzydła samców 66 i 67 mm, ogona 73 i 75 mm, górnej krawędzi dzioba 17 i 17,5 mm, skoku 22 i 22,5 mm; dla samicy: długość skrzydła 64 mm, ogona 70 mm, górnej krawędzi dzioba 17,5 mm, skoku 22,5 mm. Wymiary dla przedstawicieli T. i. sigmani (po 1 osobniku danej płci): u samca długość skrzydła 64 mm, ogona 73 mm, górnej krawędzi dzioba 15 mm, skoku 21 mm; u dorosłej samicy długość skrzydła 62 mm, ogona 74 mm, górnej krawędzi dzioba 14 mm, skoku 20,4 mm[6].

W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy. U dorosłego wierzch głowy rdzawy z czarnymi paskami. Obszar nad kantarkiem biały, kantarek czarny. Brew, pokrywy uszne i boki głowy szare. Widoczny jest wąski, czarny wąs. Wierzch ciała oliwkowozielony ze słabo widocznym paskowaniem na grzbiecie i barkówkach. Pokrywy skrzydłowe mniejsze szarooliwkowe. Pozostała część skrzydła czarnobrązowa z szaropłowymi krawędziami piór. Zgięcie skrzydła jasnożółte. Sterówki czarnobrązowe, z wąskimi, jasnymi, szaropłowymi krawędziami. Gardło i pasek przyżuchwowy białe, oddzielone wąskim, czarnym paskiem podbródkowym. Przez górną część piersi przebiega wąski szary pas. Pozostała część spodu ciała jasnożółta, po bokach ciała z intensywnie oliwkowym odcieniem. Tęczówka czerwonobrązowa, dziób czarniawy, nogi i stopy różowawe[11].

U ptaków młodocianych ciemię i wierzch ciała są jednolicie szarooliwkowe, lotki II i III rzędu mają rdzawe krawędzie. Spód ciała żółty z bardziej oliwkowym nalotem niż u dorosłych[11].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]

Środowiska życia zapataków różnią się w zależności od podgatunku. Przedstawiciele podgatunku nominatywnego zamieszkują wyższe, suchsze obszary bagna Zapata, gdzie dominuje kłoć (Cladium) i występują pojedyncze krzewy. Ptaki podgatunku T. i. sigmani zasiedlają gorące, suche, porośnięte kserofitami wybrzeże. Reprezentanci T. i. varonai występują w lasach z drzewami częściowo zrzucającymi liście i ich obrzeżach, w ciernistych zaroślach na wybrzeżu i w namorzynach. Patrząc na zapis kopalny tego gatunku można wysnuć przypuszczenie, że niegdyś zapataki miały szerszy zasięg i występowały na większości obszarów wschodniej Kuby. Zapataki żywią się bezkręgowcami, nasionami i jagodami. Przedstawiciele podgatunku nominatywnego w trakcie pory deszczowej (maj–październik) zdają się specjalizować w jedzeniu jaj i młodych ślimaka Pomacea paludosa, ptaki pozostałych podgatunków jedzą wtedy więcej bezkręgowców. Zapataki żerują na ziemi lub nisko w krzewach, zwykle do 2 m nad ziemią. Zazwyczaj widywane są w parach, grupach rodzinnych i małych stadach liczących 10–12 osobników[11].

Dane dotyczą ptaków podgatunku nominatywnego. Okres lęgowy trwa od marca do czerwca. Gniazdo umieszczone jest na lub obok kępy trawy Cladium jamaicense. Ma formę kubeczka utkanego z liści i łodyg traw, wyściełanego delikatnym materiałem roślinnym. W zniesieniu 2–4 jaja o jasnoniebieskiej skorupce[11].

Status i zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

IUCN od 2021 roku uznaje zapataka za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened); wcześniej, od 2018 roku był on klasyfikowany jako gatunek narażony (VU – Vulnerable), a od 1994 roku – zagrożony wyginięciem (EN – Endangered). Liczebność populacji szacuje się na 600–1700 dorosłych osobników, a jej trend uznawany jest za spadkowy. Zagrożeniem dla tych ptaków na bagnie Zapata jest osuszanie i wypalanie w porze suchej. Na Cayo Coco zagrożenie stanowi rozwój turystyki. Osobnikom z wybrzeża Guantánamo zagraża wypalanie, następujący po nim nagły zarost trawą i ogradzanie terenu celem wypasu owiec[2][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Torreornis inexpectata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Torreornis inexpectata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passerellidae Cabanis & Heine, 1850-51 - pasówki - New world sparrows and allies (wersja: 2021-01-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-09].
  4. Barbour & J.L. Peters. Two more remarkable new birds from Cuba. „Proceedings of the New England Zoological Club”. 9, s. 96, 1927. 
  5. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): New World Sparrows, Bush Tanagers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-09]. (ang.).
  6. a b M.J. Spence & B.L. Smith. A Subspecies of Torreornis inexpectata from Cuba. „The Auk”. 78, s. 95–96, 1961. 
  7. Ruiz, Pedro Regalado. El genero Torreornis (Aves, Fringillidae), descripción de una nueva subespecie en Cayo Coco, Cuba. „Centro Agrícola”. 2, s. 87–112, 1981. 
  8. Torreornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  9. inexpectata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  10. a b c d Rising, J., Jaramillo, A., de Juana, E. & Sharpe, C.J.: Zapata Sparrow (Torreornis inexpectata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (27 września 2016)].
  11. a b c d Clive Byers, Urban Olsson, Jon Curson: Buntings and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 300–301. ISBN 978-1-4081-3502-0.
  12. Species factsheet: Torreornis inexpectata. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]