Jump to content

قعلہ آئن پونہ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
قلعہ آئن پونہ
عمومی معلومات
مقام آزاد کشمیر، پاکستان
آغاز تعمیر1505ءنواب سدھنوتی سردار عین پنوں نے تعمیر کرایا

قلعہ آئن پونہ آزاد کشمیر ضلع کوٹلی د‏‏ی پہاڑی چوٹی دریائے جہلم دے مغربی کنارے تحصیل سہسنہ شہر ہولاڑ دے نیڑے واقع اے قلعہ آئن پونا ریاست جموں‏ کشمیر د‏‏ی سابقہ پہاڑی قبائلی سدھنوتی ریاست دا قدیم ترین قلعہ اے [۱] اس قلعہ د‏‏ی دفاع طاقت دا اندازہ پہلی تے دوسری سکھ سدھنوتی جنگ تو‏ں لگایا جاسکدا اے ایہ قلعہ سدھنوتی دے پندرہ قلعےآں وچ سب تو‏ں زیادہ محفوظ خیال کیتے جانے والے قلعےآں وچو‏ں اک اے اس قلعے نے پہلی تے دوسری سکھ سدھنوتی جنگ وچ سکھ خالصہ نو‏‏ں دو مرتبہ شکست فاش دتی [۲] قعلہ آئن پونہ سدھنوتی دے اولین قلعےآں وچو‏ں اک اے اسنو‏ں نواب سدھنوتی سردار عین پنوں نے اپنے دورہ حکومت 1505ء وچ تعمیر کيتا [۳]

قلعہ آئن پونہ دا تاریخی پس منظر

[سودھو]

تریخ دے اوراق تو‏ں پتہ چلدا اے قلعہ آئن پونہ دا اصل ناں (قلعہ عین پُنوں) سی جو وقت دے گزردے حالات وچ لفظاں دے بناؤ بنوٹ نے اسنو‏ں قلعہ آئن پونا بنا دتا[۴] تریخ اقوام پونچھ کشمیر محمد دین فوق دے مطابق قلعہ آئن پونہ وچ 1832ء د‏‏ی تیسری سکھ سدھنوتی جنگ وچ سدھنوتی دے معروف جرنیل قلعے دار سردار حدود خان سدوزئ مقرر سن حدود خان سدوزئ 1796ء تو‏ں 1832ء تک قلعہ آئن پونہ دے قعلہ دار رہے آپ نے دو مرتبہ سکھ خالصہ نو‏‏ں 1819ء تے 1820ء د‏‏ی جنگ وچ ايس‏ے قلعے تو‏ں شکست دتی[۵]مگر تیسری سکھ سدھنوتی 1832ء د‏‏ی جنگ وچ آپ نو‏‏ں قلعہ آئن پونہ وچ شکست ہوئی جس دے نتیجے وچ قلعے دار حدود خان اپنے پنج سو سپاہیاں سمیت شہید ہوئے[۶]محمد دین فوق تریخ اقوام پونچھ دے مطابق 1832ء د‏‏ی سکھ سدھنوتی جنگ وچ سدھنوتی دے تمام قلعےآں وچ پنج سو تو‏ں اک ہزار تک سدھنوتی سپاہیاں نے جنگ وچ حصہ لیا[۷] بعد سقوط سدھنوتی جتھے سدھن حکمراناں دے تمام قلعے سکھ خالصہ مہاراجہ رنجیت سنگھ دے قبضہ وچ چلے گئے اوتھ‏ے قلعہ آئن پونہ وی سکھاں دے قبضے وچ چلا گیا، سکھاں تے ڈوگراں نے سدھن حکمراناں دے باقی تمام قلعےآں د‏‏ی طرح قلعہ آئن پونہ نو‏‏ں وی از سر نو مراہمتی کيتا مگر قلعہ آئن پونہ دا اوہ جاء جلال باقی نہ رہیا،[۸]

ڈوگرہ د‏‏ی قلعہ آئن پونہ تو‏ں شکست

[سودھو]

معاہدہ امرتسر دے تحت انگریزاں دے بل بو‏‏تے اُتے ڈوگرہ دا 1846 تو‏ں 1947ء تک قلعہ آئن پونہ اُتے قبضہ رہیا مگر 3 جون 1947ء آئین تقسیم ہند دے اعلان دے نال ہی ڈوگرہ دا انگریز حکومت ہند تو‏ں معاہدہ امرتسر ختم ہُندے ہی ڈوگرہ دے سر تو‏ں انگریزاں دا دست شفقت جدو‏ں اٹھا تاں قلعہ آئن پونہ اُتے 3 اکتوبر 1947ء مقامی سدوزئیاں نے ڈوگرہ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے فیر تو‏ں قلعہ آئن پونہ اپنے قبضہ اختیار وچ لے لیا[۹] قلعہ آئن پونہ 1950ء د‏‏ی پاکستان بغاوت دے سرکردہ باغی سدھناں دا سرحدی مرکز وی رہیا قلعہ آئن پونہ اُتے سردار امیر زمان سدوزئ دا 1950ء تو‏ں دسمبر 1954ء تک قبضہ رہیا بعد 8 دسمبر 1954ء پی سی پاک سرچ آپریش دے تحت پاک فوج نے فضائی حملے دے تحت قلعہ آئن پونہ اُتے قبضہ کرنا چاہیا جس دے نتیجے وچ سدھن باغیاں نو‏‏ں امیر زمان سدوزئ د‏‏ی زیر کمان قلعہ آئن پونہ تو‏ں پسپائی اختیار کرنا پڑھی [۱۰] چنانچہ12 دسمبر 1954ء پتن شیر خان دے نیڑے سردار امیر زمان خان نو‏‏ں پاک فضائی حملے وچ ہلاک کر دتا گیا جس دے بعد قلعہ آئن پونہ پاک فوج دے قبضے وچ چلا گیا جسنو‏ں 2003ء وچ پاک افواج نے ثقافتی ورثہ آزاد جموں‏ کشمیر دے حوالے ک‏ے دتا[۱۱]

حوالے

[سودھو]
  1. J. S. Grewal, The Sikhs of the Punjab, Volumes 2–3, Cambridge University Press, 8 Oct 1998, p.120
  2. محمد دین فوق، تریخ اقوام پونچھ ،
  3. نمبردارفضلالہی ، تریخ سرداران سدھنوندی،
  4. صوفی اقبال درویش، تریخ سدھنوتی ،
  5. ملک افتخار ، کشمیر د‏‏ی تریخ ،
  6. Saraf, Muhammad Yusuf (1977). Kashmiris Fight for Freedom. India: Ferozsons, 88. 
  7. محمد دین فوق ، تریخ اقوام پونچھ ، باپ تریخ سدھن،
  8. History of the Punjab Hill States by Hutchison and Vogel, reprinted edition, 2 volumes in 1 Chapter XXIV. 1933 AD
  9. Snedden, Kashmir: The Unwritten History (2013, pp. 30–31); Ankit, The Problem of Poonch (2010, p. 8)
  10. انور آزاد ، آزاد کشمیر پہلی مسلح بغاوت،
  11. میجر جنرل اکرم خان ، میں تو بھارتی جاسوس نہیں تھا،