Участник:Аә/Черновик

Материал из Википедии — свободной энциклопедии
Перейти к навигации Перейти к поиску

Сопоставительная таблица (требует доработки)

[править | править код]
Кириллица Латиница Арабица Транскрипция
(МФА)
Кириллица
(с 1939) 		Проект

Фазлуллина (1938)

Алфавит
Ильминского
(XIX—XX вв.) 		Латиница
(2012)

= Заманалиф-2

Заманилиф-1

(2003)

Яңалиф-2
(1999) 		Яңалиф
(1927—1939) 		Яңалиф (1927—1928)«октябрьский» 1924-07-18 Алфавит Эшче 1911 «Идел» Иналиф-2 Иналиф Диалиф-2 Диалиф İQTElif Яңа имлә
(1920—1927);

версия 2012 (через ";")

Иске имлә
(до 1920)
А а
A a
ئا
ا ,آ, اَ
[a], ɑ, ʌ
Ә ә
[Аъ аъ]
Ӓ ӓ (Я я)
Ӓ ӓ
Ä ä, Â â
Ə ə
Э ә
A' a'
Ae ae
ﺋﻪ ,هئ
ا , ﺋﻪ, ه
[æ], ə
Б б
B b
ب
[b]
В в
V v
W w
V v
ۋ
[v]
В в, У у, Ү ү
В в, У у, [Уъ уъ]
В в, У у, Ӱ ӱ (Ю ю ?)
W w
V v
W w
و
[u], [w]
Г г
G g
G g
G g
گ, ‏ݣ
[g]
Ğ ğ
Ƣ ƣ
Gh gh
ع
ع
[ɣ]
غ
Д д
D d
د
د
[d]
ﺽ
Е е
E e
e (we)
ئ
[ɘ]; [je]; [jɤ]; [e]
[Ye ye] / [Yı yı]
[Je je]
/ jy
—
[ʝɘ], [ʝә]
Ё ё
Е е
Ё ё
[Yo yo]
Ó ó
[Yo yo]
[Jo jo]
yo
[يؤ]
[ʝɔ], [ʝʌ], [ɔ], [ʌ], [jo]
Ж ж
J j
Ƶ ƶ
J j
Zh, zh
J j
ژ
[ʐ], ʒ, d͡ʒ
Җ җ
[Жъ жъ]
Ж ж
C c
Ç ç
C c
ج
[ʒ], ʑ
З з
Z z
ز ,ﻅ
ذ
[z]
ز
ظ
И и
İ i
İ i, Í í
İ i
I i
I i
ي ,ئي ,يئ ,ى
[i]
Й й
Y y
J j
Y y
J, j
Y y
⛝ ,ي, ى
[ʝ], j, ɪ
К к
K k
K k
K k
(ﮎ) ك
[k]
Q q
Q q
ق
[q]
Л л
L l
ل
[l]
М м
M m
م
[m]
Н н
N n
ن
[n]
Ң ң
[Нъ нъ]
Ҥ ҥ
Ñ ñ
Ꞑ ꞑ
N' n'
Ng, ng
Nh nh
ڭ (ڭـ)
⛝ ,ڭ (ڭـ), نک
[ɴ], ŋ
О о
O o
ُࢭ_ئو
و
[ʌ], o, oː
Ө ө
[Оъ оъ]
Ӧ ӧ
Ö ö
Ɵ ɵ
Ó ó
O' o'
Oe oe
[ɔ], œ, [ø]
П п
P p
پ
[p]
Р р
R r
ﺭ
[r]
С с
S s
—
ٽ
ﺱ
[s]
—
ص
Т т
T t
ت
[t]
ﻁ
У у
U u
u (wu)
U u
ࢭ_ئو
و
[u], [w]
Ү ү
[Уъ уъ]
Ӱ ӱ (Ю ю)
Ü ü
Y y
U' u'
uu
Ue ue
[ʊ̈], [y]; [w]
Ф ф
F f
ف
[f]
Х х
X x
Kh, kh
X x
ﺡ
ﺡ
[x], [χ]
خ
Һ һ
[Хъ хъ]
Һ һ
H h
⛝ ,ه, ھ
[h]
Ц ц
[Ts ts]
—
ts
—
[ts]
Ч ч
Ç ç
C c
Ç ç
Ch ch
چ
[ʃ], ɕ, t͡ʃ
Ш ш
Ş ş
Ш ш
Sh sh
ش
[ʂ]
Щ щ
[Şç şç]
[Şc şc]
sch
[شچ]
[ʃ], [ʃɕ]
Ъ ъ
—
[ʔ]
Ы ы
I ı
Ь ь
É é
I' i'
Y, y
Ee ee (wee)
ࢭ_ئ
[ә], ɨ, [ɤ]
Ь ь
'
—
[ʔ]
Э э
E e
É é
E e
E e
ىُ
ء
[ʔ], e
Ю ю
[Yu yu] / [Yü, yü]
Ú ú
[Yu yu] / [Yü, yü]
[Ju ju] / [Jy jy]
yu
[يو]
[ʝu], [ʝʊ̈]
Я я
[Ya ya] / [Yä yä]
Á á
[Ya ya] / [Yə yə]
[Ja ja] / [Jə jə]
ya
[يا]
[ʝæ], [ʝa], [æ]
[Ый ый]
[ıy]
Í í
[Ьj ьj]
i'y
ei
ࢭ_ئی ?
لا
آ
зһ
зһ
z'h

Версия татар Румынии удалена (татарский в Румынии является диалектом крымскотатарского)

Примечания
  1. В современной кириллице согласные ğ и q обозначаются буквами г и к в твердых слогах и также перед твердыми гласными в мягких слогах. Иногда используются диграфы гъ и къ.
  2. Буквы Ё ё, Ц ц, Щ щ употребляются только во взаимствованиях
  3. Буква э в редких исключениях обозначает Гортанную смычку
  4. В иске имля в начале слов на гласный звук писался обязательный алиф с хамзой أ ,إ.
  5. В иске имля и современной арабице используются арабские буквы ﺡ خ ذ ص ض ظ ط ع для записи арабских заимствований.
  6. В яңа имля в начале слов на гласный звук писался обязательный йа с хамзой ئ. В таблице приведён вариант написания буквы, как если бы она стояла отдельно, Йа с хамзой опускается, если буква стоит в середине или в конце слова.
  7. В алфавите Ильминского могут употребляться буквы ять, фита и и десятеричное.


Гарәп телендә булмаган авазлар өчен өстәмә хәрефләр кулланылган :

п, ч, ж, г —

گ ژ چ پ

ң һәм в —

ۋ ڭ

Киләсе дифтонглар Замалифта һаман түбәндәгечә күчерелә:

  • ия - iä , ие - ie, ию - iü. Мисаллар: ният - niät, тиеш - tieş , бию - biü
  • әү - äw, ау - aw. Мисаллар: эшләү - eşläw, карау - qaraw. Чыгарылмалар - чит ил атамалары: Клаус - Klaus, Аустерлиц - Austerlits
  • Заманалифта сүзләрнең күбесе сингармонизмга буйсына: һәлакәт - häläkät, җинаять - cinäyät, сәламәт - sälämät, идарә - idärä һ.б.
  • Чит телләрдән кергән сүзләрнең әйтелеше саклана: конгресс - kongress, комитет - komitet, Уэльс - Wels, Мюнхен - Münxen, Вильгельм - Wilhelm
  • тартыктан соң баручы ya, yu, ye, yo русның ья, ью, ье, ьо(ё) туры килә: Наталья - Natalya (Наталя түгел), Тьюринг - Tyuring (Тюринг түгел), Лавуазье - Lavuazye, Сьон - Syon (Сён түгел), рус телендә тартыктан соң баручы я, ю, ё Заманалифта ä, ü, ö ярдәмендә билгеләнә, шулай итеп укуның күп мәгънәлеге булмый: Шаляпин: Şalyapin - Шальяпин дөрес түгел, ә Şaläpin, dönya - дөня түгел, ә дөнья.

Следующие дифтонги в Заманалифе выглядят так:

  • ия — iä, ие — то есть ию — iü. Примеры: ният — niät, тиеш — tieş, бию — biü.
  • әү — äw, ау — aw. Примеры: эшләү — eşläw, карау — qaraw. Иностранные наименования: Клаус — Klaus, Аустерлиц — Austerlits.
  • В Заманалифе большинство слов подчиняются сингармонизму: һәлакәт — häläkät, җинаять — cinäyät, сәламәт — sälämät, идарә — idärä и т. п.
  • Сохраняется произношение слов, заимствованных из иностранных языков: конгресс — kongress, комитет — komitet, Уэльс — Wels, Мюнхен — Münxen, Вильгельм — Wilhelm.
  • Последующие после гласного ya, yu, ye, yo, соответствуют русским ья, ью, ье, ьо(ё): Наталья — Natalya (не Наталя), Тьюринг — Tyuring (не Тюринг), Лавуазье — Lavuazye, Сьон — Syon (не Сён), последующие после гласного в русском я, ю, ё в Заманалифе определяется с помощью ä, ü, ö: Шаляпин: Şalyapin — не Шальяпин, а Şaläpin, dönya — не дөня, а дөнья.


í Í - ый авазы, "и" авазына каты ише булып тора, шулай итеп тулы сингармонизм булдырыла: a-ä, o-ö, u-ü, ı-e, í-i. Мәсәлән: barmí, çístart, taríx, Fatíma

Һәм алынмалар өчен аерым хәрефләр:

â Â - гарәп теленнән алынмалар өчен. Мәсәлән: сәлам = sälâm, имлә - imlâ

ú Ú - озын "у" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: тюль = túl , люк = lúk

á Á - озын "а" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: тягач = tágaç , Шаляпин = Şalápin, популяр = populár

ó Ó - озын "о" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: щётка = şótka, Аксёнов = Aksónov

é É - озын "э" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Мәсәлән: энергия = énérgiä , мэр = mér , Бэлза = Bélza, эфир = éfir

Язганда á, é, ó, ú акцент билгесе төшерергә мөмкин, һәм a, e, o, u язарга (рус телендә ё хәреф белән кебек).

Заманалифта күп диакритик хәрефләре бар, ләкин һәр татар авазына бу әлифбада аерым хәрефе туры килә.

No. Final version

(1928–1940)

Original version

(1927)

Latin dustь project

(1924)

Eşce project

(1924)

Yaña imlâ,

stand-alone form

Modern Latin Tatar alphabet

and romanization of Bashkir

modern Cyrillic Tatar alphabet

+ some Bashkir Cyrillic

IPA
1 A a A a A a A a ئا‎ A a А а /a/
2 B ʙ B b B ʙ B b ب‎ B b Б б /b/
3 C c Ç ç Ç ç C c چ‎ Ç ç Ч ч /tɕ/
4 Ç ç C c Ĝ ĝ J j ج‎ C c Җ җ /dʑ, ʑ/
5 D d D d D d D d د‎ D d Д д /d/
Đ đ Dh dh ذ‎ Ź ź Ҙ ҙ /ð, dz/
6 E e E e E e Э э ئـ‎ E e Е е (э) /e/
7 Ə ə Э ә Ä ä E e ئە‎ Ä ä Ә ә /æ/
8 F f F f F f F f ف‎ F f Ф ф /f/
9 G g G g G g G g گ‎ G g Г г /g/
10 Ƣ ƣ Gh gh Ĝ ĝ ع‎ Ğ ğ /ɣ/
11 H h H h H h H h ه‎ H h Һ һ /h/
12 I i I i I i I i ئی‎ İ i И и /i/
13 J j J j J j ی‎ Y y Й й /j/
14 K k K k K k K k ک‎ K k К к /k/
15 L l L l L l L l ل‎ L l Л л /l/
16 M m M m M m M m م‎ M m М м /m/
17 N n N n N n N n ن‎ N n Н н /n/
18 Ꞑ ꞑ Ꞑ ꞑ Ng ng Ꞑ ꞑ ڭ‎ Ñ ñ Ң ң /ŋ/
19 O o O o O o O o ࢭئۇ‎ O o О о /o/
20 Ɵ ɵ Ó ó Ö ö Ö ö ئۇ‎ Ö ö Ө ө /ø/
21 P p P p P p P p پ‎ P p П п /p/
22 Q q K k Q q Q q ق‎ Q q К к /q/
23 R r R r R r R r ر‎ R r Р р /r/
24 S s S s S s S s س‎ S s С с /s/
25 Ş ş Ш ш Ş ş Ç ç ش‎ Ş ş Ш ш /ʃ/
26 T t T t T t T t ت‎ T t Т т /t/
Ѣ ѣ Th th ث‎ Ś ś Ҫ ҫ /ɕ, θ/
27 U u U u U u U u ࢭئو‎ U u У у /u, w/
28 V v W w V v ۋ‎ V v В в /v/
W w W w و‎ W w /w/
29 X x X x X x X x ح‎ X x Х х /x/
30 Y y V v Ü ü Ü ü ئو‎ Ü ü Ү ү /w, y/
31 Z z Z z Z z Z z ز‎ Z z З з /z/
32 Ƶ ƶ Ƶ ƶ Ƶ ƶ Ƶ ƶ ژ‎ J j Ж ж /ʒ/
33 Ь ь É é Y y Ə ə ࢭئـ‎ I ı Ы ы /ɯ, ɤ, ɨ/
(34.1) ʼ ء‎ ʼ ъ, ь, э /ʔ/
(34.2) Ьj ьj Y y Yj yj Y y ࢭئیـ‎ Iy ıy Ый ый /ɤj/
Источник — https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Участник:Аә/Черновик&oldid=132654526