Zum Inhalt springen

Lothringisch (Rhiifränkisch)

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dä Artikel handelt vum rhiifränkische Dialäkt vu Lothringe. Für witeri Dialäkt mit em Namme „Lothringisch“ lüeg d'Begriffschlärig.
Lothringisch
Verbreitig: FrankreichFrankreich Frankriich
Linguistischi
Klassifikation
:
Schriftsyschtem: Latiinischs Alphabet
Offizieller Status
Amtssprooch vo:
Anerkannti Minderheitesprooch vo: Lothringe (FrankreichFrankreich Frankriich, Regionalsproch)
Sproochchürzel
ISO 639-1

ISO 639-2

ISO 639-3

SIL

Rhiifränkisch un anderi dütschi Dialäkt z Lothringe

S Lothringisch isch e dütsche Dialäkt z Lothringe, Frankriich. Es ghört zum Rhiifränkische un wird au im Lothringer Fränkisch züegordnet, au wenn säll kei linguisdische Begriff isch.

Di gröschte Stedt, wu s Lothringisch iiheimisch isch, sin St. Avold, Karlingen, Spittel, Oberhomburg, Freimingen-Merlenbach, Kleinrosseln, Forbach, Stieringen-Wendel, Püttlingen, Großblittersdorf, Saargemünd, Saaralben, Rohrbach, Bitsch, Finstingen, Saarburg, Pfalzburg un Dagsburg.

Im Oste verlauft d'Sprochgränze de Nordvogese lang. Uff de andere Site sin s Südfränkisch un s Elsässisch, wu zum Alemannisch ghört, z finde. Als Unterscheidigsmerchmol gältet d'Linie zwüsche Pund un Pfund (Zweiti Lutverschiebig). S Rhiifränkisch im Chrumme Elsass unterscheidet sich numme liicht vum Lothringisch, sällewääg wird s Lothringisch mänkmol au als Sproch vu Lothringe un em Chrumme Elsass bezeichnet. Di beide Regione hänn au lang e gmeinsami Gschicht gha.

Im Weste verlauft d'Gränze öbbe im Fluss Nied lang, dört gränzt s Lothringer Moselfränkisch aa. Säll gränzt sich anhand vu Wörter wie dat ab, wu im Rhiifränkische das usgsproche were.

Im Süde gränzt de französisch Dialäkt Lothringisch aa. Im Norde goht s Lothringisch in di andere rhiifränkische Dialäkt übber, es zeichnet sich also nit durch e bsunders linguisdischs Merchmol us, sondern ändet an de boliitische Gränze.

Im Lothringische were grundeti un uugrundeti Vokäl unterschide; grundeti Vorderzungevokäl gitt's abber im Gegesatz zum Hochdütsche nit (Usnahm: Gränzgebiet zum Elsässisch). Es gitt sechs Vorder-, zwei Zäntral- un fümf Hinterzungevokäl. Abgseh vu de beide Zäntralvokäl chönne si alli churz un lang sii; in de Schrift kännzeichnet mer d'Chürzi vu'me-ne Vokal durch d'Verdopplig vum Konsonant hintedraa.

In de folgende Tabälle wird in eckige Chlammere d'Ussproch noch em phonetische Alphabet widdergee. In Chlammere stoht d'Schriibig noch em GERIPA.

Vorderzungevokäl Zäntralvokäl Hinterzungevokäl
züe i (i) odder (ie) u (u)
fast züe ɪ ɪː (ì) odder (ìe) ʊ ʊː (ù)
halbzüe e (é) ou (ee) ə (e) o (o)
halbuffig ɛ ɛː (è) odder (ä) ɔ ɔː (ò)
fast uffig æ æː (æ) ɐ (r) odder (er)
uffig a (a) ɒ ɒː (à)

D'Diphthongierig hät s Gebiet verschide starch erfasst: di meiste Diphthong gitt's im Norde, während de Süde numme wenig hät. Diphthong were noch de Ussproch gschribe.

Bi de Plosiiv wird zwüsche de Fortes [b, k, t], de stimmlose Lenes [b̥, d̥, ɡ̊ un de Lenes [b, d, t] underschide. An Nasal gitt's [m,n,ŋ]. In de gschribene Sproch unterscheidet mer numme Lenes un Fortes, b un zum Bispil were beidi mit eme b widdergee.

Di stimmlose Frikatiiv sin [f, s, ʃ, ç, x, h], ihri stimmhafte Entsprächige [v, z, ʒ, ʝ, ɣ]. Wu si Entsprächige im Hochdütsche hänn, schribbt mer si gliich (bis uff s [s], wu mit s odder z gschribe wird); s [ʒ] wird mit jh widdergee, s [ɣ] mit eme gh. D'Ussproch vum [ç] isch nit übberall gliich, in e baar Regione tendiert si zum Lut [ʃ].

Ußer de Frikatiiv gitt's no d'Vibrante [r] un [ʀ] wie au de Lateral [l].


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Francique_rhénan_de_Lorraine“ vu de franzeesische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.