پرش به محتوا

سید عظیم شیروانی

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن

سید عظیم شیروانی ـ آذربایجانلی شاعیر.

دوغومو

[دَییشدیر]

سيّد عظيم، هيجري 1251 هـ . (شمسي 1214- ميلادي 1835) ايلينده، فريدون كؤچرلي‌نين قئيدينه گؤره: ربيع الاول آيي‌نين 14- نجو گونو، شاماخي شهرينده دونيايا گؤز آچميشدير![۱]

تخلوصو و آدی

[دَییشدیر]

عموميتله شعر آدي و تخلّصي سيّد دير و بوتون قايناقلار و شاعيرلرين ديلينده بۇ آد ايله تانينير. ولاكين غزللرينده گاه حاجي تخلّصوده گؤزه ده‌يير: حاجي! علي محبتينه گئتمه كعبه‌يه، مئيخانه‌ني طواف ائله‌كيم بوندادير ثواب!

آتا و آناسي

[دَییشدیر]

سيّد عظيمين آتاسي سيّد محمد آدلي، شاماخي شهري‌نين محترم روحانيسي ايدي و اؤز زامانيندا شؤهرت و اعتبار صاحيبي ايدي. اونون آناسي دا روحاني قيزي ايدي. ملا حسين آدلي بۇ روحاني، داغیستان‌دا، آذربايجانليلارين ياشاديقلاري دربند شهرينه باغلي ياق ‌ساي كندينده مكتبدارليق ائده‌ردي.[۲]

اوشاقليق ايامي

[دَییشدیر]

سيّد عظيم يئددي ياشيندا ايكن، آتاسي سيّد محمد وفات ائتميشدير. آنا باباسي ملا حسين، اونو آناسي ايله بيرليكده اؤز يانينا آپارميش و حيمايه‌سي آلتينا آلميشدير. اون بير ايل داغيستاندا اقامت ائدن كيچك سيّد عظيم، تورك،‌ عرب و فارس ديللريني اوخوموش و صرف، نحو، ادبيات متنلري و ديني علملر ايله تانيش اوْلموشدور. اون بير ايل سوْنرا دوغولدوغو شاماخي‌يا قاييتميش و 20 ياشلاريندا درسلريني تكميل ائتمه مقصديله نجف شهرينه گئتميش، اورادا تحصيل آلميش و سوْنرا بغداددا تحصيليني دوام ائتديرميش و شامدا يئرلشميشدير.[۳]

سفرلري

[دَییشدیر]

سيّد عظيم، تحصيليني قورتارديقدان سوْنرا، وطنه قاييتميش و سوْنرا مكه‌يه زيارته گئتميشدير. همين سفر اثناسيندا،‌ مدينه‌ده، حضرت پيغمبر(ص)ين مزاري باشيندا، معروف يا رسول الله قصيده‌سي يازميشدير: فدا بۇ آستانين خاكينا جان، يا رسول الله! كي اهل دردده‌دير بۇ درده درمان، يا رسول الله! نجف، كربلا، شامات، قاهيره و بيت المقدس سفرلريندن علاوه، سيّد عظيم 40 ياشيندا اردبيل شهرينه‌ده علمي سفر ائتميش و بير مدت اورادا قالميشدير كي، باشقا بؤلومده بۇ حاقدا دانيشاجاغيق.[۴]

پئشه‌سي

[دَییشدیر]

سيّد عظيم سفرلريندن سوْنرا، شاماخی شهرينده يئرلشديكدن سوْنرا، مكتبدارليق ائتميش و درس دئميشدير. او، اؤزو اصول جديد شيوه‌سي ايله مكتب آچميش و درسليك يازميشدير. ولاكين مكتب آچمادان قاباق آرا- سيرا تاجيرلر و خانلار يانيندا ميرزاليق ائتميش و معاش آلميشدير. مادي دورومو دا هئچ زامان ياخشي اولماميشدير. اؤزو دئميشكن:

چوخ ائتديم دهرده هر كارا خيدمت،

گهي خانا، گهي تجّارا خيدمت.

بيريندن اولمادي رفع ملاليم،

كئچيندي مؤحنت و عُسرتده حاليم.

عؤمرونون سون ايگيرمي ايليني ايسه مكتبدارليق ايله كئچيرميشدير.[۴]

اؤلومو

[دَییشدیر]

سيّد عظيم شيرواني 1305 هـ . (1267 ش. - 1888 م.) ايلي رمضان آيي‌نين 21- نجي گونو، 53 ياشيندا شاماخي شهرينده وفات ائتميش و اورادا شاه خندان مزارليغيندا دفن ائديلميشدير.

اردبيل علمي سفري

[دَییشدیر]

سيّد عظيم، اردبيلين علمي- ادبي محيطي ايله تانيش اولماق ايچون 1282 هـ . ايلينده اورايا سفر ائتميشدير. بۇ سفرده بير چوخ شاعير و اديبلر ايله گؤروشموش و بۇ گؤروشلرين حاصيليني، اؤز تذكره‌سينده قئيد ائتميشدير. او، اؤزونون اردبيل سياحتي حاققيندا دئيير:

«حقير،‌ تاريخ هيجرت 1282- ده سياحت عزمي ايله اردبيله وارد اولوب، جوياي شعرا اولدوقدا، جومله‌سيندن نيشان وئرديلر . . . » [۵]

همين تذكره‌نين اردبيل بؤلومونده: شاه اسماعيل ختايي، نصرت اردبيلي، ملا باباشاهي، محمد بزاز اردبيلي، زين‌العابدين فكري، حسن ذكري، اسد شمس، محمد باقر گنجي، عبدالرحمان غائب، عيسي صراف، محمد شفيع ناظيم و سائره‌دن آد آپارير و اونلارين حاققيندا يازي يازيب، شعرلريندن نمونه‌لر گتيرير.

مطبوعات فعالیتی

[دَییشدیر]

سيّد عظيم شيرواني اؤز زامانيندا نشر اوْلان مطبوعات اورقانلاري ايله سيخ علاقه‌ده اوْلموشدور. او جمله‌دن اكينچي، ضيا و كشكول آدلي مجله‌لرده بعضي شعرلريني نشر ائتديرميشدير.

بو نشريه‌لر آراسيندا اكينچي نشريه‌سيني داها دا چوخ سئويردي و اونون بانيسي و باش يازاري حسن بيگ زردابي (1837- 1907م.) ايله دوستلوق ائتميشدير. اكينچي‌دن علاوه، او ضيا و كشكول نشريه‌لرينده‌ ده فعال اشتراك ائتميشدير.[۶]

اثرلری

[دَییشدیر]

سيّد عظيم شيرواني چوخ جهتلي شاعير، عاليم و اديب ايدي. بير طرفدن ديني فيقه، رجال، اصول و كلام علملريني ياخشي اوخويوب منيمسه‌ميش و باشقا طرفدن ايكي ادبي فنلر، عروض، قافيه، شعر، منشآت، قصص و تاريخ فنلري ايله دريندن تانيش ايدي. بونلاردان علاوه تورکجه، عربجه و فارسجا ايله ياناشي، روس دیلیني‌ ده بيليردي و او طريق ايله روس و آوروپا ادبياتي ايله ماراقلانيردي. آمّا اصلينده، او شعر تاريخيميزين ان آدليم سيمالاريندان بيري و شعريميزين اؤز زمانه‌سينده دؤنوش نؤقطه‌سي ساييليردي. دوْکتور حسین محمدزاده صدیقین تحقیقینه گؤره اوندان 15 اثر یادیگار قالمیشدیر:[۷]

  1. دیوان قصاید تورکی
  2. دیوان غزلیات تورکی
  1. مکتوبات منظوم
  2. حکایات منظوم
  3. حکایات منثوره
  4. سیچان و پیشک
  5. هجویه‌لر
  6. فارس دیلیندن ترجومه‌لر
  7. پریشان نامه
  8. کلیات فارسی
  9. قصص الانبیا (فارسجادان ترجومه)
  10. غزوات حضرت علی (ع)
  11. مقتل
  12. شیروان نامه
  13. روس دیلیندن ترجومه‌لر.

ائشیک باغلانتی‌لار

[دَییشدیر]

قایناقلار

[دَییشدیر]
  1. ^ سید عظیم شیروانی، دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر ندای شمس، 1386، ص 44.
  2. ^ فريدون كؤچرلي، آذربايجان ادبياتي تاريخي ماترياللاري، ص 30.
  3. ^ سید عظیم شیروانی، دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر ندای شمس، 1386، ص 45.
  4. ^ ۴٫۰ ۴٫۱ همان.
  5. ^ تذکره‌ی سید عظیم شیروانی، چاپ باکو، 1966، ص 217.
  6. ^ سید عظیم شیروانی، دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر ندای شمس، 1386، ص 66.
  7. ^ سید عظیم شیروانی، دیوان اشعار ترکی، مقدمه و تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر ندای شمس، 1386، ص 95.