Dwór Czarne w Jeleniej Górze: Różnice pomiędzy wersjami
Na mapach: 
50°52′47″N 15°44′48″E/50,879722 15,746667
50°52′47″N 15°44′48″E/50,879722 15,746667| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m ujednolicam zapis daty dostępu w szablonie cytowania |
|||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
|miejscowość = [[Czarne (Jelenia Góra)|Czarne]], [[Jelenia Góra]] |
|miejscowość = [[Czarne (Jelenia Góra)|Czarne]], [[Jelenia Góra]] |
||
|adres = ul. Strumykowa 2 |
|adres = ul. Strumykowa 2 |
||
|typ budynku = [[Dwór]] |
|typ budynku = [[dwór (budynek)|Dwór]] |
||
|styl architektoniczny = |
|styl architektoniczny = |
||
|architekt = |
|architekt = |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
|odbudowano = |
|odbudowano = |
||
|pierwszy właściciel = Caspar Schoff |
|pierwszy właściciel = Caspar Schoff |
||
|kolejni właściciele = [[Schaffgotschowie]], Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, [[Jelenia Góra]], |
|kolejni właściciele = [[Schaffgotschowie]], Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, [[Jelenia Góra]], Weidner, Marz, Rahm |
||
|właściciel = Fundacja Kultury ekologicznej |
|właściciel = Fundacja Kultury ekologicznej |
||
|plan budynku = |
|plan budynku = |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
'''Dwór Czarne w Jeleniej Górze''' – wybudowany w [[1559]] r. w dawnej wsi podmiejskiej |
'''Dwór Czarne w Jeleniej Górze''' – zabytkowy [[dwór (budynek)|dwór]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://nid.pl/zasoby/rejestr-zabytkow-zasoby/ |tytuł = Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie |autor = NID |opublikowany = nid.pl |data = 2023-06-30 |język = pl |data dostępu = 2023-07-19}}</ref> wybudowany w [[1559]] r. w dawnej wsi podmiejskiej [[Czarne (Jelenia Góra)|Czarne]], włączonej do [[Jelenia Góra|Jeleniej Góry]] w 1973 r., położony w dolinie potoku Pijawnika. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z [[dziedziniec|dziedzińcem]], otoczonego [[Mur obronny|murami obronnymi]] i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych{{r|łucz}}. Całość została otoczona nawodnioną [[fosa|fosą]]. Po [[Schaffgotschowie|Schaffgotschach]] dwór przejął w 1584 r. [[Gregorius von Kahlen]]. W 1606 r. właścicielem Czarnego został [[Friedrich von Nimptsch]] z [[Sokołowiec|Sokołowca]]. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar{{r|łucz}}. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że [[Ernst von Nimptsch]] ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego{{r|łucz}}. |
Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z [[dziedziniec|dziedzińcem]], otoczonego [[Mur obronny|murami obronnymi]] i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych{{r|łucz}}. Całość została otoczona nawodnioną [[fosa|fosą]]. Po [[Schaffgotschowie|Schaffgotschach]] dwór przejął w 1584 r. [[Gregorius von Kahlen]]. W 1606 r. właścicielem Czarnego został [[Friedrich von Nimptsch]] z [[Sokołowiec|Sokołowca]]. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar{{r|łucz}}. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że [[Ernst von Nimptsch]] ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego{{r|łucz}}. |
||
Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację [[Architektura renesansu|renesansowych]] [[Szczyt ( |
Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację [[Architektura renesansu|renesansowych]] [[Szczyt (architektura)|szczytów]]{{r|łucz}}. W 1679 r. Ernst von Nimptsch sprzedał majątek [[Czarne (Jelenia Góra)|Czarne]] miastu [[Jelenia Góra]]. W 1718 r. spłonęły bliżej nieopisane części zamku, które zdaniem Scholzego zostały odbudowane. Wtedy wieża otrzymała [[barokowy hełm]] znany z ryciny, a do skrzydła wschodniego dobudowano równoległy budynek o tej samej wysokości{{r|łucz}}. Około 1885 r. nastąpiła przebudowa i modernizacja dworu; zredukowano bryłę o skrzydło wschodnie i rozebrano [[ściany szczytowe]], a dachy otrzymały dzisiejszy wygląd [[Dach dwuspadowy|dwuspadowy]]{{r|łucz}}. Do przełomu wieku dzierżawcami majątku byli panowie Weidner i Marz. Od 1921 do 1945 r. mieszkała tu rodzina Rahm. W latach 1983–1987 przeprowadzono remont i rewaloryzację dworu{{r|łucz}}. Obecnie obiekt użytkowany jest przez [[Fundacja Kultury ekologicznej|Fundację Kultury Ekologicznej]]. |
||
== Architektura == |
== Architektura == |
||
[[Plik:Jelenia Góra, Wnętrza dworu - fotopolska.eu (326438).jpg|thumb|left|200px|Fragmenty fryzu]] |
|||
Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal{{r|łucz}}. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. |
Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal{{r|łucz}}, nad którym znajdował się [[fryz]] z ośmioma herbami szlacheckimi, od lewej von: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg i dwie inskrypcje w j. łacińskim, których tłumaczenie brzmi: 1) ''Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój'' 2) ''W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem''<ref>{{Cytuj stronę |url = https://sokoliszlak.cba.pl/?page_id=26864 |tytuł = Dwór w Czarnem |autor = |opublikowany = sokoliszlak.cba.pl |data = |język = pl |data dostępu = 2023-07-30}}</ref>. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. W jednym z narożników zachowała się wieża z kluczowymi otworami strzelniczymi{{r|łucz}}. Wystrój architektoniczny dopełniają w fasadzie obramienia okienne profilowane w piaskowcu. Z wystroju wnętrza zachowały się sklepienia na parterze oraz bogato profilowane stropy drewniane. Na ścianach pozostały fragmenty renesansowych malowideł z motywami roślinnymi{{r|łucz}}. |
||
<gallery class=center> |
|||
Schaffgotsch-St-Wappen.png| Schaffgotsch |
|||
Hochberg-St-Wappen.png| Hochberg |
|||
Herb von Liebdaler.jpg|Liebdaler |
|||
Herb von Reibnitz 1.jpg| Reibnitz |
|||
Haugwitz_wappen_schlesien.jpg| Rechenberg |
|||
Stosch-Wappen.png| Stosch |
|||
Zedlitz-LeipeWappen.png| Zedlitz |
|||
Herb_von_Taklenberg.jpg| Talckenberg |
|||
</gallery> |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
<references> |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="łucz">{{cytuj książkę|nazwisko=Łuczyński|imię=Romuald|tytuł=Zamki, dwory i pałace w Sudetach|wydawca=Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”|miejsce=Legnica|data=2008|strony= |
<ref name="łucz">{{cytuj książkę |nazwisko = Łuczyński |imię = Romuald |tytuł = Zamki, dwory i pałace w Sudetach |wydawca = Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” |miejsce = Legnica |data = 2008 |strony = 77–80 |isbn = 978-83-89102-63-8}}</ref> |
||
<ref name="NID">{{cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego|opublikowany=[[Narodowy Instytut Dziedzictwa]]|data dostępu=2016-04-06 |
<ref name="NID">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/ |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = [[Narodowy Instytut Dziedzictwa]] |strony = 45 |data dostępu = 2016-04-06}}</ref> |
||
</references> |
|||
}} |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* Romuald Łuczyński: ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach''. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, {{ISBN|978-83-89102-63-8}}. |
* Romuald Łuczyński: ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach''. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, {{ISBN|978-83-89102-63-8}}. |
||
* {{cytuj książkę |
* {{cytuj książkę |nazwisko = Kapałczyński |imię = Wojciech |nazwisko2 = Napierała |imię2 = Piotr |tytuł = Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej |wydanie = |miejsce = Wrocław |rok = 2005 |wydawca = Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej |isbn = 83-92292-21-9 |strony = 24–27}} |
||
* {{cytuj książkę| |
* {{cytuj książkę |autor = oprac. Ernst Badstübner et al. ; red. Sławomir Brzezicki i Christine Nielsen ; oprac. Grzegorz Grajewski i Dietmar Popp ; red. językowa Marcin Grabski, Olga Rutkowska ; tł. Barbara Ilkosz i Teresa Szymczyk |tytuł = Zabytki sztuki w Polsce: Śląsk |wydanie = |miejsce = Warszawa |rok = 2005 |wydawca = Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006. |isbn = 83-92290-61-5 |strony = 361–362}} |
||
{{Pomniki historii w Polsce}} |
{{Pomniki historii w Polsce}} |
||
| Linia 58: | Linia 69: | ||
[[Kategoria:Dwory w województwie dolnośląskim|Jelenia Góra]] |
[[Kategoria:Dwory w województwie dolnośląskim|Jelenia Góra]] |
||
[[Kategoria:Zabytki w Jeleniej Górze]] |
[[Kategoria:Zabytki nieruchome w Jeleniej Górze]] |
||
[[Kategoria:Budynki mieszkalne w Jeleniej Górze]] |
[[Kategoria:Budynki mieszkalne w Jeleniej Górze]] |
||
Aktualna wersja na dzień 11:52, 30 wrz 2023
 nr rej. A/4904/1139 z 10.10.1964[1]
| |
 Dwór Czarne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Strumykowa 2 |
| Typ budynku | |
| Inwestor |
Caspar Schoff |
| Rozpoczęcie budowy |
1559 |
| Ważniejsze przebudowy |
XVII-XIX w. |
| Pierwszy właściciel |
Caspar Schoff |
| Kolejni właściciele |
Schaffgotschowie, Gregorius von Kahlen, Friedrich von Nimptsch, Ernst von Nimptsch, Jelenia Góra, Weidner, Marz, Rahm |
| Obecny właściciel |
Fundacja Kultury ekologicznej |
Położenie na mapie Jeleniej Góry  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 50°52′47″N 15°44′48″E/50,879722 15,746667
| |
Dwór Czarne w Jeleniej Górze – zabytkowy dwór[2] wybudowany w 1559 r. w dawnej wsi podmiejskiej Czarne, włączonej do Jeleniej Góry w 1973 r., położony w dolinie potoku Pijawnika.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Caspar Schoff w 1559 r. rozpoczął budowę murowanego dworu, kamiennego, piętrowego z dziedzińcem, otoczonego murami obronnymi i wieżą bramną, wysuniętą przed lico murów obwodowych[3]. Całość została otoczona nawodnioną fosą. Po Schaffgotschach dwór przejął w 1584 r. Gregorius von Kahlen. W 1606 r. właścicielem Czarnego został Friedrich von Nimptsch z Sokołowca. W lipcu 1623 r. we dworze wybuchł pożar[3]. Z 1656 r. pochodzi wiadomość, że Ernst von Nimptsch ukończył budowę i rozbudowę dworu, który uzyskał kształt zbliżony do obecnego[3].
Prace remontowe prowadzone w latach 20. XVIII w. spowodowały likwidację renesansowych szczytów[3]. W 1679 r. Ernst von Nimptsch sprzedał majątek Czarne miastu Jelenia Góra. W 1718 r. spłonęły bliżej nieopisane części zamku, które zdaniem Scholzego zostały odbudowane. Wtedy wieża otrzymała barokowy hełm znany z ryciny, a do skrzydła wschodniego dobudowano równoległy budynek o tej samej wysokości[3]. Około 1885 r. nastąpiła przebudowa i modernizacja dworu; zredukowano bryłę o skrzydło wschodnie i rozebrano ściany szczytowe, a dachy otrzymały dzisiejszy wygląd dwuspadowy[3]. Do przełomu wieku dzierżawcami majątku byli panowie Weidner i Marz. Od 1921 do 1945 r. mieszkała tu rodzina Rahm. W latach 1983–1987 przeprowadzono remont i rewaloryzację dworu[3]. Obecnie obiekt użytkowany jest przez Fundację Kultury Ekologicznej.
Architektura
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Obiekt jest założony na czworokątnym rzucie z wewnętrznym dziedzińcem dostępnym przez most, bramę i ozdobny renesansowy portal[3], nad którym znajdował się fryz z ośmioma herbami szlacheckimi, od lewej von: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg i dwie inskrypcje w j. łacińskim, których tłumaczenie brzmi: 1) Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój 2) W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem[4]. Założenie obiegała głęboka fosa wypełniona wodą. Na osi kamiennego mostu, znajdowała się wieża bramną. Obiekt 4-skrzydłowy z wewnętrznym dziedzińcem. W jednym z narożników zachowała się wieża z kluczowymi otworami strzelniczymi[3]. Wystrój architektoniczny dopełniają w fasadzie obramienia okienne profilowane w piaskowcu. Z wystroju wnętrza zachowały się sklepienia na parterze oraz bogato profilowane stropy drewniane. Na ścianach pozostały fragmenty renesansowych malowideł z motywami roślinnymi[3].
-
Schaffgotsch -
Hochberg -
Liebdaler -
Reibnitz -
Rechenberg -
Stosch -
Zedlitz -
Talckenberg
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 45. [dostęp 2016-04-06].
- ↑ NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie. nid.pl, 2023-06-30. [dostęp 2023-07-19]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 77–80. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ Dwór w Czarnem. sokoliszlak.cba.pl. [dostęp 2023-07-30]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- Wojciech Kapałczyński, Piotr Napierała: Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej. Wrocław: Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, 2005, s. 24–27. ISBN 83-92292-21-9.
- oprac. Ernst Badstübner et al. ; red. Sławomir Brzezicki i Christine Nielsen ; oprac. Grzegorz Grajewski i Dietmar Popp ; red. językowa Marcin Grabski, Olga Rutkowska ; tł. Barbara Ilkosz i Teresa Szymczyk: Zabytki sztuki w Polsce: Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006., 2005, s. 361–362. ISBN 83-92290-61-5.
| Dwory | |
|---|---|
| Pałace | |
| Wieże rycerskie | |
| Zamki |
