Przejdź do zawartości

Parcz: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Himring (dyskusja | edycje)
1 edycja
Groß Partsch
EmptyBot (dyskusja | edycje)
Boty
690 564 edycje
m int.
 
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 18 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Wieś infobox
{{Polska miejscowość infobox
|nazwa = Parcz
|nazwa = Parcz
|herb wsi =
|rodzaj miejscowości = osada
|flaga wsi =
|zdjęcie = 2009-07 Parcz 2.jpg
|herb artykuł =
|opis zdjęcia =
|dopełniacz wsi =
|alt zdjęcia =
|zdjęcie = 2009-07 Parcz 2.jpg
|województwo = warmińsko-mazurskie
|opis zdjęcia =
|powiat = [[Powiat kętrzyński|kętrzyński]]
|województwo = [[Województwo warmińsko-mazurskie|warmińsko-mazurskie]]
|gmina = [[Kętrzyn (gmina wiejska)|Kętrzyn]]
|powiat = [[Powiat kętrzyński|kętrzyński]]
|sołectwo =
|miejscowość podstawowa =
|gmina = [[Gmina Kętrzyn|Kętrzyn]]
|sołectwo =
|wysokość =
|wysokość =
|liczba ludności =
|liczba ludności =
|rok = 2006
|rok = 2006
|strefa numeracyjna = 89
|kod pocztowy = 11-400<ref>{{Poczta Polska|2022-10|s=918}}</ref>
|strefa numeracyjna = (+48) 89
⚫
|tablice rejestracyjne = NKE
|kod pocztowy =
⚫
|SIMC = 0477908
⚫
|tablice rejestracyjne = NKE
|SIMC =
|kod mapy = Kętrzyn (gmina wiejska)
|współrzędne = 54°04'42"N 21°31'23"E<ref name="prng">{{PRNG Miejscowości|97311|data=2023-11-05}}</ref>
|mapa wsi =
⚫
|commons = Category:Parcz
|stopniN = 54 |minutN = 4 |sekundN = 45
|stopniE = 21 |minutE = 31 |sekundE = 18
|www =
⚫
|commons = Category:Parcz
|wikisłownik =
⚫
|www =
}}
}}
'''Parcz''' ''([[język niemiecki|niem.]] Groß Partsch, Partsch)'' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]], w [[gmina Kętrzyn|gminie Kętrzyn]].
'''Parcz''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Groß Partsch'', ''Partsch'')<ref>Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)</ref> – [[osada]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]], w [[Kętrzyn (gmina wiejska)|gminie Kętrzyn]].


[[podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo olsztyńskie (1975–1998)|województwa olsztyńskiego]].


Przez wieś biegnie [[linia kolejowa nr 259]]
Przez wieś biegnie [[linia kolejowa nr 259]], na której jest przystanek [[Parcz (przystanek kolejowy)|Parcz]].


=== Historia ===
== Historia ==
W rejonie wsi w [[1904]] odkryto [[kurhan]] z [[epoka brązu|epoki brązu]].
W rejonie wsi w [[1904]] odkryto [[kurhan]] z [[epoka brązu|epoki brązu]].


W [[XIV wiek|XIV]] w. była tu [[Prusowie|pruska]] wieś chłopska lokowana na 16 [[włóka (miara powierzchni)|włókach]]. Była tu jedna służba rycerska i [[młyn wodny]]. W roku [[1378]] [[wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz krzyżacki]] [[Konrad von Wallenrode|Konrad von Wallenrod]] nadał tu na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] dwom braciom Więckowi i Michałowi 60 włók nad jeziorem Parcz (współcześnie jezioro to nie istnieje). Świadkiem tego nadania był [[Ulrich von Jungingen]].
W [[XIV wiek|XIV]] w. była tu [[Prusowie|pruska]] wieś chłopska lokowana na 16 [[włóka (miara powierzchni)|włókach]]. Była tu jedna służba rycerska i [[młyn wodny]]. W roku [[1378]] [[wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz krzyżacki]] [[Konrad von Wallenrode|Konrad von Wallenrod]] nadał tu na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] dwom braciom Więckowi i Michałowi 60 włók nad jeziorem Parcz (współcześnie jezioro to nie istnieje). Świadkiem tego nadania był [[Ulrich von Jungingen]].


W roku [[1437]] właścicielem wsi został Fryderyk von Partz. Od nazwiska właściciela przyjęła się nazwa wsi. W [[XVI wiek|XVI]] w. wieś należała do Kobylińskich, a w [[XVII wiek|XVII]] w. do Kalksteinów-Stolińskich. Z rodziny tej najbardziej znany jest [[Krystian Kalkstein-Stoliński]]. Historia jego życia przedstawiona była w [[serial telewizyjny|serialu telewizyjnym]] ''[[Czarne chmury]]''. Od Kalksteinów dobra parczowskie odkupił [[baron]] Fryderyk von Schenk zu Tautenberg. O Tautenbergach pisał [[Wojciech Kętrzyński|Kętrzyński]], że z poddanymi rozmawiali po polsku. Tautenbergowie główna siedzibę rodu mieli w [[Doba (województwo warmińsko-mazurskie)|Dobie]]. W [[XVIII wiek|XVIII]] w. we wsi znajdował się [[wiatrak]]. W roku [[1913]] właścielem Parcza był Georg Frhr. von Schenk zu Tautenberg, a dzierżawcą majątku Joachim Deuβ. Majątek razem z [[folwark]]iem w Jankowie miał powierzchnię 689 [[Hektar|ha]].
W roku [[1437]] właścicielem wsi został Fryderyk von Partz. Od nazwiska właściciela przyjęła się nazwa wsi. W [[XVI wiek|XVI]] w. wieś należała do Kobylińskich, a w [[XVII wiek|XVII]] w. do Kalksteinów<ref>Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 169-170</ref>. Z rodziny tej najbardziej znany jest [[Krystian Kalkstein-Stoliński|Krystian Kalkstein]]. Historia jego życia przedstawiona była w [[serial telewizyjny|serialu telewizyjnym]] ''[[Czarne chmury]]''. Od Kalksteinów dobra parczowskie odkupił [[baron]] Fryderyk von Schenk zu Tautenberg. O Tautenbergach pisał [[Wojciech Kętrzyński|Kętrzyński]], że z poddanymi rozmawiali po polsku. Tautenbergowie główna siedzibę rodu mieli w [[Doba (województwo warmińsko-mazurskie)|Dobie]]. W [[XVIII wiek|XVIII]] w. we wsi znajdował się [[wiatrak]]. W roku [[1913]] właścicielem Parcza był Georg Frhr. von Schenk zu Tautenberg (rodzina nabyła wioskę na początku XIX wieku), a dzierżawcą majątku Joachim Deuβ. Majątek razem z [[folwark]]iem w Jankowie miał powierzchnię 689 [[Hektar|ha]].


W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] na terenie Parcza znajdował się [[obozy jenieckie|obóz jeniecki]] dla [[Norwegowie|Norwegów]], których wykorzystywano do niektórych prac związanych z budową [[Wilczy Szaniec|Wilczego Szańca]].
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] na terenie Parcza znajdował się [[obozy jenieckie|obóz jeniecki]] dla [[Norwegowie|Norwegów]], których wykorzystywano do niektórych prac związanych z budową [[Wilczy Szaniec|Wilczego Szańca]].
Linia 42: Linia 39:
Po roku [[1945]] w Parczu utworzono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne|PGR]], który przed ich likwicją funkcjonował jako samodzielny zakład rolny w ramach Przedsiębiorstwa Hodowli Zarodowej w [[Wopławki|Wopławkach]]. Do Zakładu Rolnego w Parczu należały obiekty produkcyjne w [[Jankowo (powiat kętrzyński)|Jankowie]] i [[Mażany|Mażanach]]. W Parczu prowadzona była hodowla była, [[świnia domowa|trzody chlewnej]] rasy złotnicka pstra i ferma [[zwierzęta futerkowe|zwierząt futerkowych]] (lisów).
Po roku [[1945]] w Parczu utworzono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne|PGR]], który przed ich likwicją funkcjonował jako samodzielny zakład rolny w ramach Przedsiębiorstwa Hodowli Zarodowej w [[Wopławki|Wopławkach]]. Do Zakładu Rolnego w Parczu należały obiekty produkcyjne w [[Jankowo (powiat kętrzyński)|Jankowie]] i [[Mażany|Mażanach]]. W Parczu prowadzona była hodowla była, [[świnia domowa|trzody chlewnej]] rasy złotnicka pstra i ferma [[zwierzęta futerkowe|zwierząt futerkowych]] (lisów).


=== Dwór ===
== Dwór ==
[[Dwór]] w Parczu wybudowany został w połowie [[XIX wiek|XIX]] w. Dwór znajduje się między [[park]]iem, a częścią gospodarczą. Jest to budowla dwukondygnacyjna z [[ryzalit]]em od strony parku. Ryzali od strony [[elewacja|elewacji]] frontowej poprzedzony jest murowanym [[ganek (architektura)|gankiem]] z [[taras (architektura)|tarasem]]. Dwór przykryty jest [[dach dwuspadowy|dachem dwuspadowym]].
[[Dwór]] w Parczu wybudowany został w połowie [[XIX wiek|XIX]] w. Dwór znajduje się między [[park]]iem, a częścią gospodarczą. Jest to budowla dwukondygnacyjna z [[ryzalit]]em od strony parku. Ryzali od strony [[elewacja|elewacji]] frontowej poprzedzony jest murowanym [[ganek (architektura)|gankiem]] z [[taras (architektura)|tarasem]]. Dwór przykryty jest [[dach dwuspadowy|dachem dwuspadowym]].


Dwór w okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zajęty był na potrzeby obsługi [[Wilczy Szaniec|Wilczego Szańca]].
Dwór w okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zajęty był na potrzeby obsługi [[Wilczy Szaniec|Wilczego Szańca]].


=== Demografia ===
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
W [[1817]] w Parczu było wieś Wielki Parcz – 16 domów i majątek Mały Parcz – 4 domy.


⚫
== Bibliografia ==
Liczba mieszkańców: w roku [[1817]] – 134 osoby, w [[1925]] – 403, w [[1939]] – 312, w [[1970]] – 295, w [[2000]] – 267.{{Fakt|data=2009-11}}
⚫
* ''Mapa [[Friedrich Leopold von Schrötter|Schroettera]]'' [[1796]]–[[1802]] (wiatrak, jezioro – obecnie nie istnieje)

⚫
* [[Zofia Licharewa]], "Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze", [[Olsztyn]], [[1962]]. (Kalksteinowie-Stolińscy)
⚫
=== Bibliografia ===
⚫
* [[Wojciech Kętrzyński]], ''Szkice'', (Opracowanie [[Andrzej Wakar|Andrzeja Wakara]]), „Pojezierze”, [[Olsztyn]], [[1977]]
⚫
* ''Mapa [[Friedrich Leopold von Schrötter|Schroettera]]'' [[1796]]-[[1802]] (wiatrak, jezioro – obecnie nie istnieje).
⚫
* [[Zofia Licharewa]],"Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze", [[Olsztyn]], [[1962]]. (Kalksteinowie-Stolińscy)
⚫
* [[Wojciech Kętrzyński]], ''Szkice'', (Opracowanie [[Andrzej Wakar|Andrzeja Wakara]]), „Pojezierze”, [[Olsztyn]], [[1977]].
* "Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic", Pojezierze, Olsztyn, [[1978]] (str. 213-214)
* "Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic", Pojezierze, Olsztyn, [[1978]] (str. 213-214)
* Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn [[2001]], ISBN 83-912840-2-6 (Str. 327- XVII w. Kalksteinowie-Stolińscy)
* Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn [[2001]], {{ISBN|83-912840-2-6}} (Str. 327- XVII w. Kalksteinowie-Stolińscy)
* ''Biuletyn Gminy Kętrzyn'', Nr 10/13/99, grudzień [[1999]].
* ''Biuletyn Gminy Kętrzyn'', Nr 10/13/99, grudzień [[1999]]

== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|VII|863}}


=== Zobacz też ===
== Zobacz też ==
* [[Parczew]], [[Parczowce]], [[Parczów]], [[Parczówek]]
* [[Parczew]], [[Parczowce]], [[Parczów]], [[Parczówek]]
{{gmina Kętrzyn}}
{{gmina Kętrzyn}}
[[Kategoria:Gmina Kętrzyn]]


[[de:Parcz]]
[[Kategoria:Parcz]]
[[en:Parcz]]

Aktualna wersja na dzień 08:21, 22 lip 2024

Parcz
osada
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

kętrzyński

Gmina

Kętrzyn

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-400[2]

Tablice rejestracyjne

NKE

SIMC

0477908

Położenie na mapie gminy wiejskiej Kętrzyn
Mapa konturowa gminy wiejskiej Kętrzyn, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Parcz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Parcz”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Parcz”
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego
Mapa konturowa powiatu kętrzyńskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Parcz”
Ziemia54°04′42″N 21°31′23″E/54,078333 21,523056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Parcz (niem. Groß Partsch, Partsch)[3] – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Przez wieś biegnie linia kolejowa nr 259, na której jest przystanek Parcz.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W rejonie wsi w 1904 odkryto kurhan z epoki brązu.

W XIV w. była tu pruska wieś chłopska lokowana na 16 włókach. Była tu jedna służba rycerska i młyn wodny. W roku 1378 wielki mistrz krzyżacki Konrad von Wallenrod nadał tu na prawie chełmińskim dwom braciom Więckowi i Michałowi 60 włók nad jeziorem Parcz (współcześnie jezioro to nie istnieje). Świadkiem tego nadania był Ulrich von Jungingen.

W roku 1437 właścicielem wsi został Fryderyk von Partz. Od nazwiska właściciela przyjęła się nazwa wsi. W XVI w. wieś należała do Kobylińskich, a w XVII w. do Kalksteinów[4]. Z rodziny tej najbardziej znany jest Krystian Kalkstein. Historia jego życia przedstawiona była w serialu telewizyjnym Czarne chmury. Od Kalksteinów dobra parczowskie odkupił baron Fryderyk von Schenk zu Tautenberg. O Tautenbergach pisał Kętrzyński, że z poddanymi rozmawiali po polsku. Tautenbergowie główna siedzibę rodu mieli w Dobie. W XVIII w. we wsi znajdował się wiatrak. W roku 1913 właścicielem Parcza był Georg Frhr. von Schenk zu Tautenberg (rodzina nabyła wioskę na początku XIX wieku), a dzierżawcą majątku Joachim Deuβ. Majątek razem z folwarkiem w Jankowie miał powierzchnię 689 ha.

W czasie II wojny światowej na terenie Parcza znajdował się obóz jeniecki dla Norwegów, których wykorzystywano do niektórych prac związanych z budową Wilczego Szańca.

Po roku 1945 w Parczu utworzono PGR, który przed ich likwicją funkcjonował jako samodzielny zakład rolny w ramach Przedsiębiorstwa Hodowli Zarodowej w Wopławkach. Do Zakładu Rolnego w Parczu należały obiekty produkcyjne w Jankowie i Mażanach. W Parczu prowadzona była hodowla była, trzody chlewnej rasy złotnicka pstra i ferma zwierząt futerkowych (lisów).

Dwór

[edytuj | edytuj kod]

Dwór w Parczu wybudowany został w połowie XIX w. Dwór znajduje się między parkiem, a częścią gospodarczą. Jest to budowla dwukondygnacyjna z ryzalitem od strony parku. Ryzali od strony elewacji frontowej poprzedzony jest murowanym gankiem z tarasem. Dwór przykryty jest dachem dwuspadowym.

Dwór w okresie II wojny światowej zajęty był na potrzeby obsługi Wilczego Szańca.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 97311
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 918 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
  4. ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 169-170

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mapa Schroettera 1796–1802 (wiatrak, jezioro – obecnie nie istnieje)
  • Zofia Licharewa, "Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze", Olsztyn, 1962. (Kalksteinowie-Stolińscy)
  • Wojciech Kętrzyński, Szkice, (Opracowanie Andrzeja Wakara), „Pojezierze”, Olsztyn, 1977
  • "Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic", Pojezierze, Olsztyn, 1978 (str. 213-214)
  • Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, ISBN 83-912840-2-6 (Str. 327- XVII w. Kalksteinowie-Stolińscy)
  • Biuletyn Gminy Kętrzyn, Nr 10/13/99, grudzień 1999

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Kętrzyn
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Przysiółki
Części wsi
Przysiółki wsi
Przysiółki osad

Gmina Kętrzyn

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parcz&oldid=74356878”